تفکر جادویی و تخیلِ علمی
الموضوعات : پژوهشهای معرفت شناختی
علی یعقوبی
1
(استادیار دانشگاه گیلان)
مریم ضمیری بلسبنه
2
(کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه گیلان)
الکلمات المفتاحية: علم, تخیل, جادو, پزشکی, کیمیاگری,
ملخص المقالة :
همة معرفت های بشری به تدریج روند تطورات تاریخی را سپری کرده و به مرحلة کنونی رسیده اند. این مقاله با استفاده از روش اسنادی، به واکاوی نسبتِ بین جادو و علم می پردازد. یکی از حوزه های معرفتی، معرفت علمی است. بر مبنای پارادایم پوزیتیویستی، تفکر جادویی چون بدیل های ناپخته و گمراه کنندة تفکرِ علمی تلقی شده است. پوزیتیویست ها در روش شناسی بر مشاهده و تجربه تأکید زیادی می کردند و امور غیرتجربی را مُحمل و بی معنی می دانستند. این خوانشِ رادیکالی توسط پوزیتیوست های جدید اصلاح و تعدیل یافت. برخی فیلسوفان و مردم شناسان با رویکرد مردم شناسانه از جادو اعادة حیثیت کردند. آن ها تأکید می کنند برهان قاطعی برای برتری علم بر انواع دیگرِ معرفت وجود ندارد. هر معرفتی دارای بازی های زبانی گوناگون و مجموعه ای از واژگان است که درک آن برای بیرون از آن حوزه مشکل است. برمبنای پارادایم مردم شناختی نوین نیز تفکر علمی و تفکر اسطوره ای ـ جادویی درآمیخته اند و در جوامع گذشته و حال وجود داشته و از یکدیگر تغذیه کرده اند.
آرون، ریمون؛ (1364). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعهشناسی. ترجمه باقر پرهام، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
باربو، ایان؛ (1362). علم و دین. ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
بایرناس، جان؛ (1348). تاریخ جامع ادیان. ترجمه علی اصغر حکمت، تهران: پیروز و فرانکلین.
بلوکباشی، علی؛ (1359). دیدگاهها و نگرشها در مردمشناسی: مکتب تکاملگرایی. کتاب جمعه، س1، ش32، اردیبهشت ماه.
پوپر، کارل؛ (1368). حدسها و ابطالها، رشد شناخت علمى. ترجمه احمد آرام، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامى انتشار.
ترابی، علی اکبر؛ (1341). نظری در تاریخ ادیان. تهران: اقبال.
توسلی، غلام عباس؛ (1370). نظریههای جامعهشناسی. تهران: سمت.
توکل، محمد؛ (1389). جامعهشناسی علم. تهران: جامعهشناسان.
جاهودا، گوستاو؛ (1363). روانشناسی خرافات. ترجمه محمد تقی براهنی، تهران: نشر نو.
چالمرز، آلن؛ (1382). چیستی علم. ترجمه سعید زیبا کلام، تهران: سمت.
دنیوی، محسن؛ مقدم حیدری، غلامحسین؛ (1395). تأثیر مردمشناختی بر هستیشناختی و روششناختی فایرابند. فلسفه علم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، شماره اول، 55ـ39.
رنان، کالین؛ (1366). تاریخ علم کمبریج. ترجمه حسن افشار، تهران: مرکز.
سابوتسکی، اوژن؛ (1394). جادو و ذهن مروری بر سازوکارها و رشد تفکر و باورهای جادویی. ترجمه فرشید مرادیان و نگین ناصری تفتی، تهران: ارجمند.
سلیمی، فرشید؛ (1392). نگاهی به جوانههای علم بومی در تاریخ: از وحدت علم تا علم بومی. مجله رشد آموزش علوم اجتماعی، دوره 16، شماره1، 27ـ26.
سیف بهزاد، فرخ؛ (1385). روانکاوی و علوم غریبه. تهران: درسا.
عالم، عبدالرحمن؛ (1385). تاریخ فلسفه سیاسی غرب. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بینالملل.
فروم، اریک؛ (1382). روانکاوی و دین. ترجمه آرسن نظریان، تهران: مروارید.
کوزر، لوئیس؛ (1380). زندگی و اندیشه بزرگان جامعهشناسی. ترجمه محسن ثلاثی، تهران: علمی.
گل سرخی، ایرج؛ (1377). تاریخ جادوگری. تهران: علم.
لوی ـ برول، لوسین؛ (1389). کارکردهای ذهنی در جوامع عقبمانده. ترجمه یدالله موقن، تهران: هرمس.
محسنی، منوچهر؛ (1372). مبانی جامعهشناسی علم. تهران: طهوری.
مدنی، آزاده؛ (1386). کیمیاگری، مجله کتاب نقد، شماره 45، 326 – 289.
مطهری، مرتضی؛ (1370). علل گرایش به مادیگری. تهران: صدرا.
مظاهری، زهرا؛ علوی، سید کاظم؛ (1388). علم سنتی و علم مدرن. فصلنامه تخصصی فقه و تاریخ تمدن، سال ششم، شماره 21، 156ـ131.
معین، دکتر محمد؛ (1386). فرهنگ کامل فارسی. به اهتمام عزیزالله علیزاده، تهران: فردوس.
مقدم حیدری، غلامحسین؛ (1392). مبانی فلسفی مردمشناسی علم. مجله روششناسی علوم انسانی، سال19، شماره 75ـ74، 27ـ7.
مقدم، سعید و خانمحمدی، کریم؛ (1390). نقد و بررسی زمینههای معرفتی و وجودی نظریه کارکردگرایی دورکیم. معرفت فرهنگی اجتماعی، سال دوم، شماره سوم، ص: 112 – 85 .
ملک راه، علیرضا؛ (1385). آیینهای شفا. تهران: پژوهشکده مردمشناسی.
موحد ابطحی، سید محمد تقی؛ (1381). تحلیل جامعهشناسانه دین از منظر دورکیم. مجله علامه، دوره اول، شماره 3، ص : 254 – 192.
مورتون، ادم؛ (1382). فلسفه در عمل. ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: مازیار.
مورن، ادگار؛ (1391). روش شناخت شناخت. ترجمه علی اسدی، تهران: سروش.
میرعبدالله لواسانی، افشین؛ (1388). نگرشی بر جادو و جادوگری در مردمشناسی. مجله گزارش، سال نوزدهم، شماره 216، 33ـ34 .
میری، سید جواد و علی اصغری صدری، علی؛ (1391). علی شریعتی و پوزیتیویسم، مجله فلسفه علم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شماره دوم، 146ـ117.
وبر، ماکس؛ (1384). اقتصاد و جامعه. ترجمه عباس منوچهری و سایرین، تهران: مولی.
وود، کالینگ؛ (1381). هنر بهمثابۀ جادو، ترجمه نغمه ثمینی، مجله هنر، شماره 54، 127ـ118.
همو؛ (1388). جامعهشناسی پزشکی. تهران: طهوری.
همیلتون، ملکم؛ (1381). جامعهشناسی دین. ترجمه محسن ثلاثی، تهران: تبیان.
Beattie , J. (1978) Other cultures. London:Cohen and West.
Horton,R.(1970) Africa traditional thought and western science , in B.Wilson (ed.)Rationality .Oxford :Blackwell.
Kuhn,T.S.(1962) The structure of scientific revolutions, university of Chicago press, Chicago.
Malinowski Bronislaw (1948 ) Magic, science and religion and other essays , Selected and with an introduction, by Robert Redfield trade edition, Beacon press: Boston, Massachusetts, Text Edition,The Free Press: Glencoe, Ilunois.
Gould J , W. L. Kolb (1971) In comparative religion, tr. R.Sheed, London, ER; ERE ; Evans - Pritchard, E. E., »Sorcery.
Peltzer, K. (2003) Magical thinking and paranormal beliefs among secondary and university students in South Africa. Personality and Individual Differences, 35, 1419-1426.
Robinson , Guy (1996) Philosophy and mystification A reflection on nonsense and clarity , ISBN 0-203-98089-1 Master e-book ISBN .
Styers, Randall (2004) Making magic: religion, magic, and science in the modern world ,p. cm.—(Reflection and theory in the study of religion), Includes bibliographical references (p.) and index.
Taylor, C.( 1979) Hegel and modern society , Cambridge University Press.
Wittgenstein, L(1995) Remarks on Colour,ed.by G. E.M. Anscombe. Trans. By Lindal. Mc Alister and Margarete. Oxford: Blackwell.
