عرفان به‌مثابه یک معرفت علمی مقایسه دیدگاه‌های قونوی و امام خمینی

الموضوعات :  پژوهشهای معرفت شناختی

غلامرضا حسین پور ¹ , محمد سعیدی مهر ²

1 - دکترای عرفان اسلامی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
2 - گروه فلسفه دانشگاه تربیت مدرس

تاريخ الإرسال : 08 الأربعاء , محرم, 1437 تاريخ التأكيد : 25 السبت , جمادى الأولى, 1437 تاريخ الإصدار : 11 الأحد , جمادى الثانية, 1437

الکلمات المفتاحية: امام خمینی, علم عرفان, مبادی عرفان, اسماء ذات, قونوی, فناری,

ملخص المقالة :

بنا بر قول مشهور، هر علمی نیاز به موضوع دارد و بحث از موضوع یک علم، برای تعین و تشخص آن علم، امری ضروری است. از این‌رو، موضوعات علم در خود آن علم مورد بررسی قرار نمی‌گیرند و این مهم بر عهده فلسفه آن علم است. اما علم بودن عرفان به‌دلیل آنکه از مقوله کشف و شهود است، همیشه معرکه آرای اهل نظر بوده است و عرفا هم برای اینکه علم بودن آن را ثابت کنند، در برخی از کتب عرفان نظری، به بحث درباره موضوع و مبادی و مسائل این علم پرداختند. از جمله منظم‌ترین و تحلیلی‌ترین کتابی که در آن موضوع علم عرفان مورد مداقه قرار گرفته است، می‌توان از مفتاح‌الغیب صدرالدین قونوی نام برد. از نظر قونوی موضوع علم عرفان، حق تعالی است و اسماء ذات، مبادی آن ـ‌البته بر اساس اصول مشهود عرفا‌ـ اسماء صفات و افعال از مسائل علم عرفانند. اما از نظر امام خمینی اساساً علوم، به شهادت تدوین تاریخی‌شان، نیاز به بیان موضوع ندارند و تمایز آنها هم به سنخیت ذاتی‌شان برمی‌گردد و لذا موضوع علم عرفان نیز از نظر امام، چون ذات حق تعالی است، شخصی و جزئی است، نه حقیقی و کلی.

المصادر:

قرآن کریم.

اردبیلی، سیدعبدالغنی (1385) تقریرات فلسفه امام خمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

اشکوری، میرزاهاشم (1388) تعلیقات مصباح‌الأنس، تحقیق محمد خواجوی، تهران: مولی.

جوادی آملی، عبدالله (1382) رحیق مختوم، جلد اول، قم: اسراء.

حائری یزدی، مهدی (1384) کاوش‌های عقل نظری، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.

حسن‌زاده آملی، حسن، درس‌های شرح مصباح‌الأنس، نوار صوتی.

خمینی، روح‌الله (1386) شرح دعای سحر، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

همو. (1387) مناهج‌الوصول الی علم الاصول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

همو.  (1410) تعلیقات علی شرح فصوص‌الحکم و مصباح‌الأنس، تهران: مؤسسه پاسدار اسلام.

خمینی، سیدعلی (1392) الافادات و الاستفادات، تقریرات البحوث الاصولیة لسماحة الاستاذ السید حسن الخمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

سعادت مصطفوی، سیدحسن (1394) شرح الهیات شفا، مقاله اول و دوم، به‌کوشش مجتبی حسینی سرایی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).

شاه‌آبادی، محمد (1423) رشحات‌العرفان، جلد اول، قم: مهدی‌یار.

فناری، محمد بن حمزه (1388) مصباح‌الأنس، تحقیق محمد خواجوی، تهران: مولی.

قونوی، صدرالدین (1388) مفتاح‌الغیب، تحقیق محمد خواجوی، تهران: مولی.

قیصری، داوود بن محمود (1383) شرح فصوص‌الحکم، به‌کوشش سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران: علمی و فرهنگی.

محمدی گیلانی، محمد (1376) اسم مستأثر در وصیت امام و زعیم اکبر، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.