بازنمایی اهم اصول شناختی در شناخت‌شناسی حکیم سهروردی و علامه طباطبایی

الموضوعات :  پژوهشهای معرفت شناختی

سیدسعید شرف الدین طباطبایی ¹ (عضو هیئت علمی گروه فقه وحقوق ، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی ، زاهدان، ایران)
سیدحجت طباطبایی ² (مربی گروه معارف اسلامی، دانشگاه فنی وحرفه ای قم، قم ایران(نویسنده مسئول))

تاريخ الإرسال : 04 السبت , صفر, 1443 تاريخ التأكيد : 17 الإثنين , رمضان, 1443 تاريخ الإصدار : 25 الثلاثاء , محرم, 1444

الکلمات المفتاحية: ", حصولی و حضوری", شیخ اشراق", علامه طباطبایی", معقولات", نفس اشراقی",

ملخص المقالة :

در مقایسه روشی بین کار این دو حکیم ممکن است گفته شود که از اهم مباحث معرفت‌شناختی اشراقی، تأکید بیشتر بر بحث از علم حضوری و روش اشراقی اوست. وی علم حضوری را علمی خطاناپذیر و حقیقی می‌شمارد، اما علم حصولی را تصور ذهنی محض می‌داند که بهره‌ای از حقایق اشیا ندارد؛ بلکه آن‌چه دارد فقط، صورت و مثالی از شئ در ذهن به همراه واقع‌نمائی از خارج است، البته در بحث صدق و کذب، موافق تئوری مطابقت و در بحث ارزش معرفت، مبناگرا است. بر خلاف شیخ اشراق، علامه با روش عقلی محض معتقد است که أولاً؛ منشأ همه علوم و ادراکات حتی بدیهیات، حس و صور حسی است و انتزاع بدیهیات از تصورات حسی بلا مانع است؛ هم‌چنین وی تشکیل معقولات بدیهی را به فعالیت دیگر ذهن که انتزاع و اعتبار معقولات ثانیه فلسفی است، نسبت می‌دهد، ثانیاً؛ علم حصولی یک اعتبار عقلی به دست آمده از یک معلوم حضوری است که عقل به‌ناچار به آن تن داده است و آن معلوم حضوری یک موجود مثالی و عقلی است که با وجود خارجی خود نزد مدرِک حاضر می‎آید و این پایه‌ی است برای ورود علامه به بحث علم حضوری. علامه نیز همانند سهروردی معتقد به تئوری مطابقت و مبناگروی است. روش بحث این نوشتار به روش عقلی و به شکل تحلیلی- توصیفی و در قالب تحقیق کتابخانه‌ای ارائه شده است

المصادر:

ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1388). قواعد کلی فلسفی در فلسفۀ اسلامی. ج 1، تهران: پژوهشگاه علوم اسلامی و مطالعات فرهنگی، چاپ چهارم.

--------- (1386). شعاع اندیشه وشهود درفلسفۀ سهروردی.تهران: انتشارات حکمت، چاپ هفتم.

اسماعیلی، مسعود (1389). معقول ثانی فلسفی در فلسفۀ اسلامی. قم: انتشارات موسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)

امید، مسعود (1384). سه فیلسوف ایرانی (شیخ اشراق، ملاصدرا، علامه طباطبایی). تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

اردستانی، محمدعلی (1392). مطابقت با مطلق ثبوت به مثابة شناخت در اندیشة فلسفی علامه‌طباطبائی. مجله حکمت و فلسفه. سال نهم (شم: چهارم)، صص 7- 26.

پورحسن، قاسم و مریم سلگی (1392). بررسی دیدگاه علامه‌طباطبایی و شاگردان در مسئله علم. فصلنامه جستارهای فلسفی. (شم: بیست و سوم)، ص53 – 83.

پولاک، جان و کراز، جوزف (1385). نظریه‌های امروزی شناخت. ترجمه: علی حقی، قم: بوستان کتاب، چاپ دوم.

جوادی آملی، عبدا... (1379). معرفت‌شناسی در قرآن. ج13(از تفسیر موضوعی قرآن کریم)، قم: مرکز نشر اسرا، چاپ دوم.

جمعی از مترجمین (1386). تاریخ فلسفۀ اسلامی. زیرنظر: سیدحسین نصر و الیورلیمن، ج2، تهران: انتشارات حکمت.

سهروردی، شیخ شهاب الدین (1380). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تصحیح و مقدمه: هانری کربن، ج1 (المشارح و المطارحات) و ج2 (حکمة الاشراق)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم.

------------ ، (1380). مجموعه مصنفات (اللمحات). تصحیح: نجفقلی حبیبی. ج4، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.

------------ ، (1373). مجموعه مصنفات (پرتونامه و یزدان شناخت). تصحیح: سیدحسین نصر، ج 3، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.

شیرازی، قطب‌الدین محمد، (1383). شرح حکمه الاشراق. به اهتمام: عبدا... نورانی و مهدی محقق، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

------------ ، (1388). شرح حکمت الإشراق. تعلیقه: صدرالمتالهین، تحقیق: سیدمحمد موسوی، ج1 و ج 2(1391)، تهران: انتشارات حکمت.

شهرزوری، شمس‌الدین محمد، (2007م). شرح حکمه الاشراق. تحقیق و تصحیح: حسین ضیائی تربتی، بیروت-لبنان: موسسه التاریخ العربی.

طباطبایی، سیدمحمد حسین، (1387). اصول فلسفه و روش رئالیسم. به کوشش: سیدهادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.

------------ ، (1384). نهایه الحکمه. ترجمه و شرح: علی شیروانی. ج2، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ ششم.

------------ ، (1409). نهایه الحکمه، قم: انتشارات الزهراء.

------------ ، (بی‌تا). اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج1، مقدمه و پاورقی: مرتضی مطهری. قم: دفتر انتشارات اسلامی.

------------ ، (1380). نهایه الحکمه. تعلیقه: فیاضی، قم: نشر موسسه آموزشی پژوهشی امام‌خمینی(ره).

------------ ، (1388). مجموعه رسائل. به کوشش: سیدهادی خسروشاهی. ج2، قم: انتشارات بوستان کتاب، چاپ دوم.

------------ ، (1374). اصول فلسفه و روش رئالیسم. ج2 و 6، تهران: نشر صدرا، چاپ چهارم.

------------ ، (1385ش). اصول فلسفه و روش رئالیسم. ج1و 2 و 3، قم: نشر صدرا.

فیشر، الک و اوریت، نیکلاس، (1389). نگاهی انتقادی به معرفت شناسی جدید. ترجمه: حسن عبدی، قم: انتشارات موسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

یزدان پناه، سید یدالله، (1389). شرح حکمه الاشراق، تحقیق: مهدی علی پور، ج1 و ج2، قم: نشر حوزه و دانشگاه.