تحلیل رفتار بودجه‌ریزی ذهنی خانوارها براساس تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده

الموضوعات :

محمد نظری پور ¹

1 - گروه حسابداری، دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم، ایران

تاريخ الإرسال : 22 الثلاثاء , ربيع الأول, 1444 تاريخ التأكيد : 25 الإثنين , جمادى الأولى, 1444 تاريخ الإصدار : 28 الخميس , جمادى الأولى, 1444

الکلمات المفتاحية: تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده, واژه‌های کلیدی: قصد بودجه‌ریزی ذهنی, رفتار بودجه‌ریزی ذهنی,

ملخص المقالة :

چکیدهبودجه ریزی ذهنی از جمله موضوعات حوزه اقتصاد رفتاری بوده و بر جنبه های روانشناسی حسابداری مالی تاکید دارد. بودجه ریزی ذهنی می تواند نقش بسزائی در مدیریت مالی شخصی داشته باشد. هدف پژوهش حاضر تحلیل رفتار بودجه ریزی ذهنی خانوارها براساس رویکرد تئوری رفتار برنامه ریزی شده است. پژوهش حاضر برحسب روش انجام کار توصیفی و از نوع پیمایشی و به لحاظ هدف کاربردی است. جامعه آماری پژوهش حاضر خانوارهای استان کردستان بودند که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. در پژوهش حاضر از پرسشنامه برای گردآوری داده های مورد نیاز استفاده شده است. روایی محتوایی پرسشنامه با نظر پانلی از متخصصان و کارشناسان تایید شد. به منظور بررسی روایی سازه (شامل روایی همگرا و واگرا) و پایایی ابزار تحقیق (پایایی مرکب و میانگین واریانس استخراج شده) و برآورد مدل اندازه گیری پژوهش از تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی از طریق نرم افزارهای SPSS نسخه 26 و AMOS نسخه 24 استفاده شده است. از مدل سازی معادلات ساختاری برای آزمون فرضیات استفاده شده است. تحلیل عاملی اکتشافی منجر به کشف پنج عامل (نگرش، هنجارهای ذهنی، کنترل رفتاری ادراک شده، قصد بودجه ریزی ذهنی و رفتار بودجه ریزی ذهنی) از 21 مولفه مورد مطالعه گردید. این پنج عامل جمعاً قادر به تبیین 63 درصد از واریانس کل بودند. تحلیل عاملی تاییدی تعداد عامل ها و بارهای عاملی متغیرها را تایید کرد. هر پنج فرضیه پژوهش تایید شدند. میزان تاثیرپذیری متغیر قصد بودجه ریزی ذهنی از سایر متغیرها به ترتیب اهمیت عبارت بود از: نگرش، کنترل رفتاری ادراک شده و هنجارهای ذهنی. بعلاوه، اثر متغیرهای جمعیت شناختی جنسیت، سن، تحصیلات، تاهل، اشتغال، درآمد و تجربه کاری نیز به عنوان متغیرهای تعدیل گر در ارزیابی مدنظر قرار گرفتند. برای نمونه وضعیت متغیرهای نگرش، هنجارهای ذهنی و رفتار بودجه ریزی ذهنی در میان سنین مختلف متفاوت بود. نتایج پژوهش حاضر نشان داد بودجه ریزی ذهنی می تواند موجبات توسعه و تقویت رفتار مالی خانوارها را فراهم نماید.

المصادر:

فهرست منابع

• قاسمی، وحید. (1392). مدل سازی معادله ساختاری در پژوهش های اجتماعی با کاربرد Amos Graphics. انتشارات جامعه­شناسان، چاپ دوم، تهران

• Ajzen, I. (1985). From Intentions to Actions: A Theory of Planned Behavior. In: Kuhl J., Beckmann J. (eds) Action Control. SSSP Springer Series in Social Psychology. Springer, Berlin, Heidelberg. Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2):179–211.


• Ajzen, I. & Fishbein, M. (1980). Understanding attitudes and predicting social behavior. Englewood Cliffs: Prentice-Hall.


• Ajzen, I. Fishbein, M. (2000). Attitudes and the attitude-behavior relation: reasoned and automatic processes. European Review of Social Psychology, 11(1):1–33


• Ajzen, I. Madden, T.J. (1986). Prediction of goal-directed behavior: attitudes, intentions, and perceived behavioral control. Journal of Experimental Social Psychology, 22(5):453–474


• Alzahrani, A.I. Mahmud, I. Ramayah, T. Alfarraj, O. & Alalwan, N. (2017). Extending the theory of planned behavior (TPB) to explain online game playing among Malaysian undergraduate students. Telematics and Informatics, 34(4): 239–251.


• Antonides, G. Groot, D. & Raaij, V. (2011). Mental budgeting and the management of household finance. Journal of Economic Psychology, 32(4): 546-555.


• Antonides, G., & de Groot, I. M. (2022). Mental budgeting of the self-employed without personnel. Journal of Behavioral and Experimental Economics, 98, 101852.


• Athiyaman, A. (2002). Internet users' intention to purchase air travel online: an empirical investigation. Marketing Intelligence & Planning, 20(4): 234–242.


• Bagozzi, R.P. (1981). Attitudes, intentions, and behavior: a test of some key hypotheses. Journal of Personality and Social Psychology, 41(4): 607-627.


• Bagozzi, R.P. & Kimmel, S.K. (1995). A comparison of leading theories for the prediction of goal-directed behaviours. British Journal of Social Psychology, 34(4): 437–461


• Bentler, P.M. & Speckart, G. (1979). Models of attitude–behavior relations. Psychological Review, 86(5): 452-464.


• Bloom, L. (2000). Intentionality and theories of intentionality in development. Human Development, 43(3): 178–185.


• Brooks, J.M. Iwanaga, K. Chiu, C.Y. Cotton, B.P. Deiches, J. Morrison, B. & Chan, F. (2017). Relationships between selfdetermination theory and theory of planned behavior applied to physical activity and exercise behavior in chronic pain. Psychology, Health & Medicine, 22(7): 814–822.


• Close, M.A. Lytle, L.A. Chen, D.G. & Viera, A.J. (2018). Using the theory of planned behavior to explain intention to eat a healthful diet among southeastern United States office workers. Nutrition & Food Science, 48(2): 365-374.


• Conner, M. & Abraham, C. (2001). Conscientiousness and the theory of planned behavior: toward a more complete model of the antecedents of intentions and behavior. Personality and Social Psychology Bulletin, 27(11): 1547–1561.


• De Bruijn G.J. Kremers, S.P. De Vet, E. De Nooijer, J. Van Mechelen, W. & Brug, J. (2007). Does habit strength moderate the intention–behaviour relationship in the theory of planned behaviour? The case of fruit consumption. Psychology & Health, 22(8): 899–916.


• Ding, L., Liu, M., Yang, Y., & Ma, W. (2022). Understanding Chinese consumers’ purchase intention towards traceable seafood using an extended Theory of Planned Behavior model. Marine Policy, 137, 104973.


• Elgeka, H. W. S., & Ma, J. (2020). Mental budgeting and the malleability of decision-making. Psikohumaniora: Jurnal Penelitian Psikologi, 5(2), 139-154.


• Fisbein, M. & Ajzen, I. (1975). Belief, attitude, intention and behavior: an introduction to theory and research. Addison-Wiley Publishing Company, Massachusetts.


• Fredricks, A.J. & Dossett, D.L. (1983). Attitude–behavior relations: a comparison of the Fishbein-Ajzen and the Bentler-Speckart models. Journal of Personality and Social Psychology, 45(3): 501-512.


• Galperti, S. (2019). A theory of personal budgeting. Theoretical Economics, 14(1), 173-210.


• Habibah, U., Hassan, I., & Iqbal, M. S. (2018). Household behavior in practicing mental budgeting based on the theory of planned behavior. Financial Innovation, 4(1), 1-14.


• Hagger, M.S. Chatzisarantis, N. & Biddle, S.J. (2001). The influence of self-efficacy and past behaviour on the physical activity intentions of young people. Journal of Sports Sciences, 19(9): 711–725.


• Hair, J.F. Black, W.C. Babin, B.J. Anderson, R.E. & Tatham, R.L. (2010). Multivariate data analysis (7th Ed.). New Jersey: Pearson prentice Hall


• Heath, C. & Soll, J. (1996). Mental budgeting and consumer decisions. Journal of Consumer Research, 23(1), 40-52.


• Honkanen, P. Olsen, S.O. & Verplanken, B. (2005). Intention to consume seafood—the importance of habit. Appetite, 45(2):161–168.


• Hoque, M.Z. (2017). Mental budgeting and the financial management of small and medium entrepreneurs. Cogent Economics & Finance, 5(1):1-19.


• Houtum, L. V. (2020). Mental budgeting and the consumer's purposes of spending money.


• Jackson, C. Smith, A. Conner, M. (2003). Applying an extended version of the theory of planned behaviour to physical activity. Journal of Sports Sciences, 21(2): 119–133.


• Kashif, M. Zarkada, A. Ramayah, T. (2018). The impact of attitude, subjective norms, and perceived behavioural control on managers’ intentions to behave ethically. Total Quality Management & Business Excellence, 29(5–6): 481–501.


• Kautonen, T. van Gelderen, M. & Fink, M. (2015). Robustness of the theory of planned behavior in predicting entrepreneurial intentions and actions. Entrepreneurship Theory and Practice, 39(3): 655–674.


• Kim, Y.J. Njite, D. & Hancer, M. (2013). Anticipated emotion in consumers’ intentions to select eco-friendly restaurants: augmenting the theory of planned behavior. International Journal of Hospitality Management, 34(1): 255–262.


• Laran, J. (2020). Self-control: Information, priorities, and resources. Consumer Psychology Review, 3(1), 91-107.


• Lichner, I., Lyócsa, Š., & Výrostová, E. (2022). Nominal and discretionary household income convergence: The effect of a crisis in a small open economy. Structural Change and Economic Dynamics, 61, 18-31.


• Madden, T.J. Ellen, P.S. & Ajzen, I. (1992). A comparison of the theory of planned behavior and the theory of reasoned action. Personality and Social Psychology Bulletin, 18(3): 3-9.


• Martin, R.J. Usdan, S. Nelson, S. Umstattd, M.R. LaPlante, D. Perko, M. & Shaffer, H. (2010). Using the theory of planned behavior to predict gambling behavior. Psychology of Addictive Behaviors, 24(1): 89-97.


• Norman, P. & Smith, L. (1995). The theory of planned behaviour and exercise: an investigation into the role of prior behaviour, behavioural intentions and attitude variability. European Journal of Social Psycholology, 25(4): 403–415.


• Pan, J.Y. & Truong, D. (2018). Passengers’ intentions to use low-cost carriers: an extended theory of planned behavior model. Journal of Air Transport Management, 69: 38–48


• Peña-García, N., Gil-Saura, I., Rodríguez-Orejuela, A., & Siqueira-Junior, J. R. (2020). Purchase intention and purchase behavior online: A cross-cultural approach. Heliyon, 6(6), e04284.


• Pompian, M.M. (2006). Behavioral finance and wealth management. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.


• Sabri, M. F., Abd Rahim, H., Wijekoon, R., Fardini, N., Zakaria, A. S. M., & Reza, T. S. (2020). The mediating effect of money attitude on association between financial literacy, financial behaviour, and financial vulnerability. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 10(15), 340-358.


• Shahid Iqbal, M. &UL Hassan, M. & Habibah, U. (2018). Impact of self-service technology (SST) service quality on customer loyalty and behavioral intention: the mediating role of customer satisfaction. Cogent Business & Management, 5(1):1.


• Sheeran, P. & Orbell, S. (2000). Using implementation intentions to increase attendance for cervical cancer screening. Health Psychology Journal, 19(3):283-289.


• Sophia, E., & Ryandono, M. N. H. (2019). Islamic Family Budgeting. In The 2nd International Conference Postgraduate School-ICPS (pp. 81-84). Scitepress-Science and Technology Publications, Lda.


• Sutter, N. & Paulson, S. (2017). Predicting college students' intention to graduate: a test of the theory of planned behavior. College Student Journal, 50(3): 409–421.


• Tariq, J. Sajjad, A. Usman, A. & Amjad, A. (2017). The role of intentions in facebook usage among educated youth in Pakistan: an extension of the theory of planned behavior. Computers in Human Behavior, 74: 188–195


• Thaler, R. (1999). Mental accounting matters. Journal of Behavioral Decision Making, 12(3), 183-206.


• Thaler, R. (1990). Anomalies: Saving, fungibility, and mental accounts. The Journal of Economic Perspectives, 4(1), 193-205


• Thaler, R. & Shefrin, H. (1981). An Economic Theory of Self-Control. Journal of Political Economy, 89(2), 392–406.


• Triandis, H.C. (1980). Reflections on trends in cross-cultural research. Journal of Cross-Cultural Psychology, 11(1): 35–58.


• Yang, Z. (2019). Modeling Cross Category Purchase Decision Making with Consumers’ Mental Budgeting Control Habit. Information Management and Business Review, 11(4 (I)), 33-42.