عوامل موثر بر تغییرات نرخ ارز واقعی و تاثیر آن بر شاخص رقابت پذیری در اقتصاد ایران (۹۲-۱۳۵۸)
الموضوعات :وحید منافی انور 1 , فرهاد خداداد کاشی 2 , جهانگیر بیابانی 3 , فاطمه پاسبان 4
1 - مدس دانشگاه پیام نور
2 - استاد دانشگاه پیام نور
3 - استادیار دانشگاه پیام نور
4 - استادیار دانشگاه پیام نور
الکلمات المفتاحية: F31, ارزش پول, نرخ ارز واقعی, شاخص رقابت‌پذیری, VAR. طبقه بندی JEL : E52, F41, P52,
ملخص المقالة :
چکیده نرخ ارز واقعی، از جمله عواملی است که انحراف آن از مقادیر تعادلی و همچنین بی‌ثباتی در آن می‌تواند عملکرد اقتصاد کلان به ویژه رقابت‌پذیری کشورها را تحت تأثیر قرار دهد. نوسان های نرخ ارز واقعی نشان‌دهنده بی‌ثباتی وعدم قطعیت در روند قیمت‌های نسبی بین کشورهاست. این نوسان ها موجب ایجاد فضایی بی‌ثبات و نامطمئن در اقتصاد می‌گردند. از سویی دیگر فراهم نمودن فضای رقابتی و ارتقای سطح رقابت‌پذیری ملی، زمینه‌ساز ورود به فرایند جهانی شدن است. رقابت‌پذیری از طریق حاکمیت بازار و شکل‌گیری فعالیت‌ها بر پایه مزیت نسبی و رقابتی حاصل می‌شود. هدف اصلی مقاله حاضر شناسایی عوامل موثر بر نرخ ارز واقعی و بررسی تأثیر آن‌ها بر شاخص رقابت‌پذیری در اقتصاد ایران است. نتیجه تخمین معادله ها به روش VAR نشان می دهد که در کوتاه مدت درآمدهای نفتی، نقدینگی و محصول ناخالص داخلی دارای تأثیر مثبت و کسری بودجه دارای تأثیر منفی بر نرخ ارز واقعی می‌باشند. در بلندمدت درآمدهای نفتی و کسری بودجه دارای تأثیر منفی و حجم نقدینگی و محصول ناخالص داخلی دارای تأثیر مثبت بر نرخ ارز واقعی هستند. بر اساس محاسبه‌ها پژوهش نرخ ارز واقعی در اقتصاد ایران از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۹۲ همواره در حال افزایش بوده و کاهش ارزش پول ملی به موازات آن باعث کاهش شاخص رقابت‌پذیری شده است. Abstract In every country the value of money is closely related to economic power, continual and stable growth of physical commodities and the more production stability would continue, the cost index is more steady.One country that has desirable and fast economic growth, as compared with other countries , its money will be strengthened. Growth of each economic factors such as gross domestic product and partial sale and employment result in demand increasing for that foreign currency and consequently its strengthening.On other hand, some policies can increase the international competition power for one country in clued micro economics and macro economics.The purpose of this research would be considering the change real exchange rate and its effects on the competition indices in Iran’s economy during the period of 1979-2013 The equations are estimated by VAR test and using eviews6. Estimation results show that oil incomes and budget deficits had negative effects on real exchange rate, and GDP and liquidity had positive effects on real exchange rate.
فهرست منابع
1) اله ویردی زاده، سهیلا. (۱۳۸۶)، بررسی نرخ ارز و تولید ناخالص داخلی در توسعه‌ی صادرات غیر نفتی در اقتصاد ایران. وزارت امور اقتصاد و دارایی، شماره ۳، ۱۳۹۱
2) ایروانی، محمدجواد.۱۳۸۹، بررسی شاخص رقابت‌پذیری جهانی و فضای کسب‌وکار جایگاه ایران و بایسته‌های آن، مهرماه ۱۳۸۹
3) برومند جزی شهرام، مهرکرام آزاد،۱۳۸۸، اثر کسری بودجه و نرخ ارز بر کسری حساب جاری تراز پرداخت‌های خارجی ایران، پژوهشنامه اقتصادی، سال نهم، شماره سوم
4) به کیش، محمد،۱۳۸۱، اقتصاد ایران در بستر جهانی شدن، انتشارات تهران
5) تقوی، مهدی و نعمتی زاده، سینا. (۱۳۸۲)، اثر متغیرهای کلان اقتصادی بر صادرات غیر نفتی در اقتصاد ایران. پژوهشنامه بازرگانی، پاییز ۱۳۸۳
6) حسینی، روزبه. (۱۳۷۸)، تخمین نرخ ارز واقعی تعادلی: بررسی تعادل و نامیزانی در نرخ ارز، مؤسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد
7) حلافی، حمیدرضا. (۱۳۸۶)، نرخ واقعی ارز و رشد اقتصادی، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره ۷۹
8) شاکری، عباس. (۱۳۸۳)، ارائه یک مدل صادرات غیر نفتی برای ایران، پژوهش‌های اقتصاد ایران، شماره ۲۱
9) شقاقی شهری، وحید،۱۳۸۳، بررسی متغیرهای کلان اقتصادی موثر بر کسری حساب جاری ایران، دانشگاه تربیت مدرس، پایان نامه کارشناسی ارشد
10) طاهری فرد، احسان. (۱۳۷۸)، تأثیر تغییرات درآمدهای نفتی بر نرخ واقعی ارز مورد ایران ۱۳۷۵- ۱۳۶۰، دانشگاه شیراز، پایان نامه کارشناسی ارشد
11) طیبی سیدکمال، آذربایجانی کریم، مصری نژاد شیرین،۱۳۸۴، اندازه‌گیری درجه رقابت‌پذیری بین‌المللی صادرات بین شرکای تجاری منتخب ایران، سایت www.sid.ir
12) قاسملو، خلیل. (۱۳۷۷)، بررسی تأثیر انحراف نرخ ارز واقعی از سطح تعادلی بر متغیرهای کلان اقتصادی، دانشگاه شهید بهشتی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد
13) گزارش کمیسیون اقتصاد کلان، بیمه و بانک،۱۳۸۸، نرخ ارز، افزایش ارزش پول ملی و پیامدهای اقتصادی، تهران
14) مجرد محمدجعفر، علی رازینی ابراهیم، ۱۳۸۵، رقابت‌پذیری مبتنی بر نرخ ارز موثر واقعی در ایران، سایت www.sid.ir
15) محمدی اقدم، لیلا،۱۳۸۲، تأثیر سیاست کاهش ارزش پول بر تراز تجاری (بدون نفت) در اقتصاد ایران، دانشگاه بوعلی سینا همدان، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد
16) مرادی، آرش. (۱۳۸۸)، بررسی اثر کاهش ارزش پول ملی بر فعالیت‌های صنعتی ایران، همدان، دانشگاه بوعلی سینا همدان، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد
17) مهر آرا محسن، مرادی مهدی،۱۳۸۷، بررسی تأثیرات کسری بودجه، نرخ ارز حقیقی و رابطه مبادله بر کسری حساب جاری کشورهای صادرکننده نفت عضو اوپک، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره ۴۷، تابستان ۱۳۸۷
18) میراحسنی، منیرالسادات.۱۳۹۲، بررسی تغییرات شاخص‌های رقابت‌پذیری ایران طی سال‌های گذشته و جایگاه ایران بین کشورهای منطقه و جهان در سال‌های ۲۰۱۳-۲۰۱۲، مجله اقتصادی، سال سیزدهم، شماره ۱ و ۲،۱۳۹۲
19) نجار زاده رضا، عاقلی لطفعلی، شقاقی شهری وحید،۱۳۸۸، تأثیر رابطه مبادله و نرخ ارز واقعی بر کسری بخش تجارت خارجی اقتصاد ایران، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، سال نهم، شماره دوم، تهران، تابستان ۱۳۸۸
20) هومن، تقی،۱۳۷۶، تأثیر نرخ ارز بر صادرات غیر نفتی و واردات ایران، دانشگاه تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد
21) Agénor, P. (1991). Output, devaluation and the real exchange rate in developing countries.Weltwirtschaftliches Archive, Band, 127, 19–41.
22) Bahmani-Oskooee, M & Kandil, M. (2007). Exchange Rate Fluctuations and Output in Oil-Producing Countries: The Case of Iran. IMF Working Paper, 113, from http://imf.org/external /pubs/ft/wp/2007/wp 7113.pdf
23) Bahmani-Oskooee, M. (1998). Are devaluation contractionary in 24
24) Bahmani-Oskooee, M. and Nasir, A. (2004),ARDL Approach to Test the Productivity BiasHypothesis, Review of Development Economics, 8 (3):484-488
25) Doroudian, M. "Real Exchange Rate in Turkey"., IMF Working Paper, No.52, (2002).
26) Edwards,S.,Real Exchange Rate Devaluation and Adjustment: Exchange Rate Policy in Developing Countries. The IMF Press, Cambridge, England, 1991.
27) Engle, R. F., and C. W. J. Granger (1987). "Co-integration and error correction: representation, estimation ,and testing", Econometrica, 55, 251-276.
28) Faruqee, H. "Exchange Rate Pass-Through in the Euro Area:
29) The Role of Asymmetric Pricing Behavior"., IMF Working Paper, (2004).
30) Halpern & Wyplosz, C. "Equilibrium Exchange Rate in Transition
31) Economies"., IMF Working Papers, No.125, (1996).
32) Khan, M and Lizodo, S. "Devaluation, Fiscal Deficits and the Real Exchange Rate". World Bank Economic Review, No.12, (1986).
33) Perron , P. (1989), The Great Crash, the Oil Price Shock, and the Unit Root Hypothesis, Econometrica , 57(6): 1361–1401, 1989
34) Pesaran,M.H.and Pesaran, B. (1996), Working with Microfit 4:InteractiveEconometric Analysis, Oxford: Oxford University Press.
35) Stockman, A. "Monetary Shocks and Real Exchange Rates"., Journal of International Economics, Vol.49, (1999).
