نظریه بینامتنی در حوزه نقد ادبی عربی، ترجمه‌های ارائه شده از آن و معرفی بزرگان این حوزه

الموضوعات : مطالعات نقد ادبی

سجاد عربی ¹ , حمیدرضا غلامی ²

1 - گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج فارس
2 - دانشگاه پیام نور بابل.

تاريخ الإرسال : 25 الأربعاء , شعبان, 1442 تاريخ التأكيد : 11 الأربعاء , ذو الحجة, 1442 تاريخ الإصدار : 15 الإثنين , محرم, 1443

الکلمات المفتاحية: نظریه بینامتنیت, ترجمه‌های بینامتنی در نقد ادبی عربی, میراث نقد کهن عربی, ناقدان عرب,

ملخص المقالة :

مفهوم بینامتنی در سال 1982میلادی توسط سیزا قاسم در مقاله ای تحت عنوان المفارقة فی القصّ العربی المعاصر (متناقض نما در داستان های معاصر عربی) در گفتمان نقد معاصر عربی سربرآورد؛ این نظریه با واکنش های متفاوتی از سوی ناقدان عربی همراه بود و ترجمه های متفاوتی از آن ارائه دادند و هرکدام دیدگاه های متفاوتی را در قبال آن ایراد کردند و برخی نیز به نظریه پردازی در این خصوص پرداختند و دیدگاه هایی را مطرح کردند که تا آن زمان در این حوزه مطرح نشده بود.در تحقیق حاضر با روش توصیفی-تحلیلی، نظریة بینامتنی در حوزه نقد ادبی عربی، ترجمه های ارائه شده از آن، نحوه برخورد منتقدان عرب با آن و رویکردهای آنها در قبال این نظریه مورد بررسی قرار گرفته شده و مهمترین تلاش های نویسندگان این حوزه در جهان عرب مورد مداقه و واکاوی قرار گرفته شده است. نتایج نشان داد که بیش از بیست ترجمه با رویکردهای مختلف از این نظریه توسط نظریه پردازان عرب ارائه شد. تلاش های آنها درباره ی بینامتنی دو روند را در پیش گرفته است: رجوع به حوزه ی نقد کهن عربی و تطبیق این نظریه با میراث نقدی عرب، و اکتفا به شکل جدید نظریة بینامتنی بدون رجوع به میراث کهن نقد ادبی. منتقدان عرب در این خصوص به دستاوردهای زیادی در هر دوجنبه ی کاربردی و نظری دست یافته و در برخی اوقات به نظریه پردازی هم پرداخته اند.

المصادر:

بنیس، محمد.(1979م). ظاهرة الشعر العربی المعاصر فی المغرب، الطبعة الأولی، بیروت: دارالعودة.

حافظ، صبری.(1986م). «التناص وإشارات العمل الأدبی»، مجلة عیون المقالات، العدد الثانی، شماره صفحات 77-100.

حسنی، المختار.(2003). «التناص فی الإنجاز النقدی»، مجلة علامات، جلد13، جزء49، صفحات 560- 578.

الرازی، شمس­الدین محمد بن قیس.(1388ش). المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح: علامه محمد بن عبدالوهاب قزوینی، مدرس رضوی و سیروس شمیسا، چاپ اول، تهران:نشر علم.

سارة، زاوی.(2008م). جمالیات التناص فی شعر عقاب بلخیر، پایان نامه کارشناسی ارشد زبان عربی، دانشگاه محمد بوضیاف: المسیلة.

العدوانی، معجب.(2009). الروایة العربیة، نقد، چاپ اول، بیروت: دارالاعربیه للعلوم ناشرون.

عزام، محمد.(2001م). النص الغائب ، چاپ اول، دمشق: انتشارات اتحاد الکتاب العرب.

عطا، أحمد محمد.(2007م). «التناص القرآنی فی شعر جمال الدین بن نباتة المصری»، پژوهش ارائه شده از دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه «قناة سوئیس»، به چهارمین همایش بین المللی دانشکده زبانشناسی دانشگاه «المنیا»، آوریل.

الغذامی، عبدالله.(1993م). الخطیئة و التفکیر، چاپ اول، الکویت: دار سعاد الصباح 0

قاسم، سیزا.(1982م). «المفارقة فی القص العربی المعاصر»، مجلة فصول، جلد2، شماره2، صفحات 143- 151.

قائمی، مرتضی.(1387ش). «بینامتنی دیوان ابوالعتاهیه با نهج البلاغة»، مجله­ی انجمن ایرانی زبان وادبیات عرب، شماره­ی4، بهار وتابستان، صفحات 157- 178.

لوشن، نورالهدی.(1424هـ). «التناص بین التراث والمعاصرة»، مجلة جامعة أم القُری لعلوم الشریعة واللغة العربیة، ج15، صفحات 1019- 1034.

مفتاح، محمد.(1995م). تحلیل الخطاب الشعری(استراتیجیة التناص)، المرکز الثقافی العربی، الطبعةالأولی، مغرب: الدار البیضاء.

یقطین، سعید.(1992م). الروایة و التراث السردی، المرکز الثقافی العربی، چاپ اول، مغرب: انتشارات الدار البیضاء.