تحلیل عناصر حماسی در گرشاسب‌نامه

الموضوعات :

محتشم محمدی ¹ (استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون)
نصرالله دشتی ² (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون)

تاريخ الإرسال : 27 الإثنين , ذو الحجة, 1438 تاريخ التأكيد : 27 الإثنين , ذو الحجة, 1438 تاريخ الإصدار : 01 الأربعاء , ذو الحجة, 1438

الکلمات المفتاحية: اسطوره, گرشاسب‌نامه, ادب حماسی, عناصر حماسی,

ملخص المقالة :

گرشاسب‌نامه منظومه‌ای حماسی است که حکیم اسدی طوسی در آن جنگاوری‌ها و دلاوری‌های گرشاسب را به نظم کشیده است. گرشاسب یکی از مشهورترین پهلوانان ایرانی است که بخش‌های مهمی از ادبیات اسطوره‌ای و حماسی به توصیف اعمال او و فرزندانش (نریمان، سام، زال، رستم، فرامرز و...) اختصاص دارد. چهار عنصر (داستانی بودن، قهرمانی بودن، ملی بودن و خرق عادت) زمینه‌ساز یک داستان حماسی هستند. قوت و ضعف هر یک از این ویژگی‌ها در برجستگی و شهرت یک اثر حماسی تأثیر بسزایی دارد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که اگرچه گرشاسب‌نامه در زمینه‌های خرق عادت و داستانی بودن قوی است، ضعف و سستی در دو زمینه قهرمانی و ملی سبب شده است که این اثر حماسی در میان عامه ایرانیان چندان مورد قبول واقع نشود.

المصادر:

آیدنلو، سجاد. 1388. از اسطوره تا حماسه. تهران : سخن.

ــــــــــــ . 1388. «هفت خان پهلوان»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی شهید باهنر کرمان، زمستان، شماره 26، صص 27-1.

اسدی طوسی، ابونصر علی بن احمد. 1386. گرشاسب‌نامه. به اهتمام و تصحیح حبیب یغمایی. تهران: دنیای کتاب.

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. 1377. اسطوره بیان نمادین. تهران: سروش.

براتی، محمود و محمد علی محمودی. 1389. «فرجام‌اندیشی در گرشاسب‌نامه اسدی»، مجله پژوهش‌های دینی، ش 21.

بهار، مهرداد. 1381. پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگاه.

خالقی مطلق، جلال. 1362 الف. «گردشی در گرشاسپ‌نامه2»، مجله ایران‌نامه، تابستان، شماره4 صص 513-559.

ـــــــــــــــــ . 1362ب. «مطالعات حماسی، فرامرز‌نامه»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، تابستان و پاییز، شماره 128و129 صص121-85.

رزمجو، حسین. 1381. قلمرو ادبیات حماسی ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

رستگار فسایی، منصور. 1380. انواع شعر فارسی. شیراز: نوید.

زرین‌کوب، عبدالحسین. 1382. ارسطو و فن شعر. تهران: امیرکبیر.

سرکاراتی، بهمن. 1378. سایه‌های شکار شده. تهران: قطره.

شفیعی کدکنی، محمد رضا. 1352. «انواع ادبی»، مجله خرد و کوشش، بهار و تابستان، شماره 11 و 12 صص119-96.

شمیسا، سیروس. 1375. انواع ادبی. تهران: فردوس.

صدیقی، علی اصغر. 1385. فانتزی در شاهنامه. تهران: ترفند.

صفا، ذبیح الله. 1374. حماسه سرایی در ایران. تهران: فردوسی.

طباطبایی، مهدی. 1387. «بررسی جایگاه و شخصیت زنان در گرشاسب نامه»، مجله متن پژوهی ادبی، ش 38

عبادیان، محمود. 1369. فردوسی، سنت و نوآوری در حماسه‌سرایی . تهران: مروارید.

غیبی، محمود رضا. 1389. «بررسی فرهنگ عامیانه در گرشاسب نامه»، مجله نامه پارسی، ش 52.

کریستن‌سن، آرتور. 1368. کیانیان. ترجمه ذبیح الله صفا. تهران: علمی و فرهنگی.

کزازی، میر جلالدین. 1376. رؤیا، حماسه، اسطوره. تهران: مرکز.

کوپا، فاطمه و نوشین رفیعی. 1389. «شکل‌شناسی سه داستان از گرشاسب‌نامه بربنیاد نظریه پراپ»، مجله ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. ش 19.

معتضد کیانی، خداداد. 1389. «تحلیل منش‌های قهرمانان گرشاسب‌نامه»، مجله حافظ، ش68.

مؤذن جامی، محمد مهدی. 1379. ادب پهلوانی. تهران: قطره.

میرصادقی، جمال. 1376. عناصر داستان. تهران: سخن.

یشت‌ها. 1377. تفسیر و تألیف استاد ابراهیم پورداوود. تهران: اساطیر.

 

Asadī Tūsī, Abūnasr Alī ebn-e Ahmad. (2007/1386SH). Garšāsbnāmeh. With the Effort and Edition by Habīb Yaqmā’ī. Tehrān: Donyā-ye Ketāb.

Āydenlū, Sajād. (2009/1388SH). Az ostūreh tā hamāseh. Tehrān: Soxan.

Āydenlū, Sajād. (2009/1388SH).”Haft xān-e pahlevān”. Našrīye-ye Dāneškade-ye Adabiyāt , Olūm-e Ensānī-ye Šahīd Bāhonar-e Kermān. Winter. No. 26.

Bahār, Mehrdād. (2002/1381SH). Pažūhešī dar asātīr-e īrān. Tehrān: Āgāh.

Barātī, Mahmūd & Mohammad Alī Mahmūdī. (2010/1389SH). “Farjām andīšī dar garšāsbnāme-ye asadī”. Majale-ye Pažūhešhā-ye Dīnī. No. 21.

Christensen, Arthur Emanuel. (1989/1368SH). Kiyāniyān (Les Kayanides(. Tr. by Zabīhollā Safā. Tehrān: Elmī va Farhangī.

Ebādiyān, Mahmūd. (1990/1369SH). Ferdosī sonnat va noāvarī dar hamāseh-sorāī  . Tehrān: Morvārīd.

Esmaīlpūr, Abolqāsem. (1998/1377SH). Ostūreh bayān-e namādīn. Tehrān: Sorūš.

Kazāzī, Mīr Jalāl al-dīn. (1997/1376SH). Royā ^،hamāseh ostūreh^،. Tehrān: Markaz.

Kūpā, Fātemeh & Nūšīn Rafī’ī. (2010/1389SH). “Šekl-šenāsī-ye se dāstān az garšāsbnāme bar bonyād-e nazarīye-ye prop”. Azād University Quarterly Journal of Mytho – mystic Literature. No. 19.

Mīrsādeqī, Jamāl. (1997/1376SH). Anāsor-e dāstān. Tehrān: Soxan.

Mo’azenjāmī, Mohammad Mahdī. (2000/1379SH). Adab-e pahlevānī. Tehrān: Qatreh.

Mo’tazedkiyānī, Xodādād. (2010/1389SH).”Tahlīl-e manešhā-ye qahremānān-e garšāsbnāme”. Majale-ye Hāfez. No. 68.

Qeybī,  Mahmūd Rezā. (2010/1389SH).” Barrasī-ye farhang-e āmiyāne dar garšāsbnāme”. Nāme-ye Pārsī. No. 52.

Rastegār Fasāi, Mansūr. (2001/1380SH). Anvā’-e še’r-e fārsī. Šīrāz: Navīd-e Šīrāz.

Razmjū, Hosein. (2002/1381SH). Qalamro-ye adabiyāt-e hamāsī-ye īrān. Tehrān:Pažūhešgāh-e Olūm-e Ensānī va Motāle’āt-e Farhangī.

Safā, Zabīhollā. (1995/1374SH). Hamāseh-sorāī  dar īrān. Tehrān: Ferdosī.

Šafī’ī-ye Kadkanī, Mohammad Rezā. (1973/1352SH). “Anvā’-e adabī”. Majale-ye Xerad va Kūšeš”. Spring & Summer. No. 11 and 12.

Šamīsā, Sīrūs. (1996/1375SH). Anvā’-e adabī. Tehrān: Ferdows.

Sarkārātī. Bahman. (1999/1378SH). Sāyehā-ye šekār šodeh. Tehrān: Qatreh.

Sedīqī, Alīasqar. (2006/1385SH). Fāntezī dar šāhnāmeh. Tehrān: Tarfand.

Tabātabāī, Mahdī. (2008/ 1387SH) “Barrasī-ye jāygāh va šaxsīyat-e zanān dar garšāsbnāme”. Majale-ye Matn-Pažūhī-ye Adabī. No. 28.

Xāleqī-ye motlaq, Jalāl. (1983/1362SH). “Gardešī dar garšāsbnāme 2”. Majale-ye Īrān-nāmeh. Summer. No. 4.

Xāleqī-ye motlaq, Jalāl. (1983/1362SH). “Motāle’āt-e hamāsī, farāmarznāmeh”. Dāneškade-ye Adabiyāt , Olūm-e Ensānī-ye Tabrīz. Summer & Fall. No. 128 and 129.

Yašthā. Ed. by Ebrāhīm Pūrdāvūd. Tehrān: Asātīr.

Zarrīnkūb, Abdolhosein. (2003/1382SH). Arastū va fann-e še’r. Tehrān: Amīrkabīr.