تحلیل ژرف‌ساخت استعارة دختر رز با تأکید بر شعر حافظ

الموضوعات :

علیرضا مظفری ¹ , پریسا حبیبی ²

1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه – شهیدمدنی آذربایجان

تاريخ الإرسال : 06 الثلاثاء , رمضان, 1436 تاريخ التأكيد : 06 الثلاثاء , رمضان, 1436 تاريخ الإصدار : 04 الجمعة , شعبان, 1436

الکلمات المفتاحية: استعاره, حافظ شیرازی, شعر فارسی, دختر رز, عنصر زنانه,

ملخص المقالة :

هدف این نوشتار بررسی ژرف‌ساخت استعارۀ دختر رز در اشعار شاعران فارسی زبان به‌ویژه اشعار حافظ به لحاظ اسطوره‌شناسی،‌ تاریخی ـ فرهنگی، روان‌شناسی و زیبایی‌شناسی است. ‌برای نیل به این هدف، توجه به خاستگاه فرهنگی ـ اجتماعی این استعاره در اعصار پیش از تاریخ، ‌نقش اسطوره در شکل‌گیری آن، و پیوندها و شباهت‌هایی که بین شراب و عناصر زنانه وجود دارد، ضروری است. این مقاله در چهار بخش تنظیم شده است: بخش اسطوره‌شناسی،‌ بخش تاریخی- فرهنگی، بخش روان‌شناسی، و بخش زیبایی‌شناسی. پژوهش ما نشان می‌دهد که شراب با عناصر مادینه پیوند‌هایی جدانشدنی دارد و خاستگاه اصلی این پیوندها به احتمال بسیار زیاد، فرهنگ و ادب ایران است.

المصادر:

آذرنوش، آذرتاش. 1388. راه‌هاینفوذفارسیدرفرهنگوزبانجاهلی. تهران: توس.

آملی،شمس‌الدین محمد‌بن محمود. 1309.نفایس‌الفنون فی عرایس‌العیون. به اهتمام میرزااحمد. تهران: کارخانه کربلایی محمدحسین و فرزندانش.

ابراهیمیان، حسین.1381. «کارکردها، شباهت‌ها و تفاوت‌های ایزدبانوان ایران و بین‌النهرین». کتاب ماه هنر. ش 49 و 50.

ابن حوقل. 1366. سفرنامة ابن‌حوقل(ایران در صورة‌الارض). ترجمة جعفر شعار. چ2. تهران: امیرکبیر.

ابونواس، الحسن‌بن هانی.1986. دیوان اشعار. تصحیح علی نجیب عطوی. بیروت: مکتبة الهلال.

اتونی، بهروز.1390. «نقد اسطوره‌شناختی ژرفا، بر بنیاد کهن‌نمونة مادینه‌روان».فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهرن جنوب.س7.ش25.

اداره‌چی گیلانی، احمد.1370. شاعران هم‌عصررودکی. تهران: موقوفات محمود افشار یزدی.

استعلامی، محمد. 1388. درس حافظ. ‌تهران: سخن.

اسدی طوسی.‌2535. صحاح‌الفرس. به اهتمام عبدالعلی طاعتی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

الیاده میرچا. 1376. رساله در تاریخ ادیان. ترجمة جلال ستاری. چ2.تهران: سروش.

بختیار، مظفر. 1344. «زندگانی استاد مؤیدالدین طغرایی اصفهانی».نشریة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. ش 48.

برهان، محمدحسین‌بن خلف تبریزی.1332. برهان قاطع. ج3. به کوشش محمد معین. چ2.تهران: کتابفروشی ابن سینا.

بهار، مهرداد. 1387. پژوهشی در اساطیر ایران. چ7.تهران: آگه.

تفضلی، احمد. 1385. جامعة ساسانی. تهران: نی.

حافظ شیرازی، خواجه شمس‌الدین محمد. 1371. دیوان حافظ. تصحیح علامه قزوینی و قاسم غنی.چ4. تهران: اساطیر.

حرّی ابوالفضل. 1388. «کارکرد کهن‌الگودرشعرکلاسیک و معاصر فارسی».فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س5. ش15.

خرمشاهی، بهاءالدین.1387. حافظ‌نامه. تهران: علمی و فرهنگی.

خطیب رهبر، خلیل. 1366. غزلیات حافظ با معنی واژه‌ها و شرح ابیات و ذکر وزن و بحر وزن‌ها و برخی نکته‌های دستوری. تهران: صفی‌علیشاه.

رودکی، جعفر‌بن محمد.1385. گزیدة اشعار. به کوشش خلیل خطیب‌رهبر. چ24.تهران: صفی‌علیشاه.

ریاحی، محمدامین. 1383. کسائی مروزی، زندگی، اندیشه و شعر او.چ11. تهران: علمی.

زاداسپرم. 1366. گزیده‌های زادسپرم. ترجمۀ راشد محصل. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

ژیمنز، مارک. 1390. زیباشناسی چیست؟. ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی. تهران: ماهی.

ستّاری، جلال. 1374. عشق صوفیانه. تهران: مرکز.

شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. 1387. ادوار شعر فارسی. چ4. تهران: سخن.

شمیسا، سیروس. 1372. بیان. چ3. تهران: فردوس.

طغرائی، حسین‌بن علی. 1975م. دیوان. به تحقیق علی‌جواد الطاهر و یحیی الجبوری. کویت: دارالقلم.

فاخوری، حنا.1368.تاریخ ادبیات زبان عربی. ترجمۀ عبدالمحمد آیتی. چ2. تهران: توس.

فردوسی، ابوالقاسم. 1308ق.شاهنامه. به اهتمام مرتضی حسینی. ج1. بمبئی: نادری.

فرنبغ دادگی.1369. بندهش. گزارنده مهرداد بهار. تهران: توس.

کاشانی، عزالدین محمود. 1389. تصحیح جلال‌الدین همایی. تهران: زوّار.

کرس‌میر، کارولین. 1390. فمینیسم و زیبایی‌شناسی. ترجمۀ ‌افشنگ مقصودی. تهران: گل‌آذین.

کروچه، بندتو. 1388. زیبایی‌شناسی چیست؟. ترجمۀ‌ فؤاد روحانی. تهران: علمی و فرهنگی.

کزّازی، میرجلال‌الدین. 1389. دیرمغان. تهران: قطره.

کوهن، تد. 1387. «استعاره».مسائل کلی زیبایی‌شناسی (مجموعهمقالاتزیبایی‏شناسیآکسفورد). به کوشش جرولد لوینسون. ترجمۀ ‌فریبز مجیدی.ج2. تهران: ‌فرهنگستانهنر.

گیرمال، پیر. 1391. فرهنگ اساطیریونان و روم. ترجمة احمد بهمنش.چ3. تهران: دانشگاه تهران.

لاهیجی، شهلا و مهرانگیزکار. 1387. ‌شناخت هویت زن ایرانی در گسترة پیش‌تاریخوتاریخ. تهران:‌روشنگرانومطالعاتزنان.

مظفری، علیرضا و محمدنبی تولایی. 1390. «زایش اسطوره‌ای نو در اودیسه و هومر از اسطورة کهن».فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب.س7.ش24.

معین، محمد. 1388. مزدیسنا و ادب پارسی. تهران: دانشگاه تهران.

منوچهری دامغانی. 1375. ‌دیوان. به اهتمام سیّدمحمد دبیرسیاقی. تهران: زوّار.

مولوی بلخی، جلال‌الدین محمد. 1336. کلیات شمس. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: دانشگاه تهران.

میرزائی جابری، فهیمه وسید‌محمدرضاابن‌الرسول. 1391. «وصف طبیعت در دیوان طغرایی و منوچهری».نشریة مطالعات ادبیات تطبیقی. ش21.

نرماشیری، اسماعیل. 1389. «تحلیل هرمنوتیکی جنبه‌های اساطیری ساخت‌های استعاری».فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامیواحد تهران جنوب.س6. ش21.

وکیلی، شروین. 1379. رؤیای دوموزی. تهران: انتشارات داخلی مؤسسۀ داخلی خورشید راگا.

هاوکس ترنس. 1377. استعاره. ترجمۀ فرزانه طاهری. تهران: مرکز.

همیلتون، ادیت. 1376. سیری در اساطیریونان و روم. ترجمة عبدالحسین شریفیان. تهران: اساطیر.

یونگ، کارل گوستاو. 1385. روح و زندگی. ترجمة لطیف صدقیانی. تهران: جامی.

ـــــــــــــــــــ. 1389. انسان و سمبول‌هایش. ترجمۀ محمود سلطانیه. تهران: جامی.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Refrences

Abouno'ās, Alhasan-ibn-hāni. (1986/1365SH). Divan-e ash'ār. Ed. by Dr. 'Ali Najib 'Atvi. Beirut: Dār va Mahtabeh-ye Alhelāl.

Āmoli, Mohammad ibn Mahmoud. (1930/1309SH). Nafāyes-ol-fonoun fi 'arāyes-ol-'oyoun. With the efforts of Mirzā Ahmad. Tehran.

Asadi Tousi. (1976/1355SH). Sehah-ol-fors. With the efforts of 'Abdol-'Ali Tā'ati. Tehran: Bongāh-e tarjomeh va nashr-e ketāb.

Atouni, Behrouz. (2011/1390SH). “Naqd-e ostoureh-shnākhti-ye zharfā bar bonyād-e kohan-nemouneh-ye mādineh-ravān (Animus)”. Mytho-Mystic Literature Quarterly Journal of Islamic Azad University. No 25. Pp. 11-56.

Āzarnoush, Āzartāsh. (2009/1388SH). Rāh-hā-ye nofouz-e fārsi dar farhang va zabān-e jāheli. Tehran: Tous.

Bahār, Mehrdād. (2008/1387SH). Pazhouheshi dar asātir-e Iran. 3^rd ed. Tehran: Āgah.

Bakhtiyār, Mozafar. (1965/1344SH). Zendegāni-ye ostād Mo'ayyed-oddin Toghrāei Esfahāni. The journal of Literature and humanities faculty of Tehran University. No. 48. Pp. 373-452.

Borhān, Mohammad Hosein ben Khalaf-e Tabrizi. (1953/1332SH). Borhān-e Qāte’. With the Efforts of Mohammad Mo'ein. 3^rd ed. Vol. 3. Tehran: Ebn-e Sinā Bookstore.

Ebrāhimiyān. Hossein. (2002/1381SH). Kārkard-hā, shabāhat-hā va tafāvot-hā-ye izad-banovān-e Iran va Bein-ol-nahreyn. Ketāb-e māh-e honar. No. 49 & 50.

Edārehchi Gilāni, Ahmad. (1991/1370SH). Shā'erān-e ham-'asr-e Roudaki. 1^st ed. Moqoufāt-e Dr. Mahmoud Afshāri Yazdi.

Eliad, Mircea. (1997/1376SH). Resāleh dar tārikh-e adyān (Traited'histoire des religions). Tr. by Jalāl Sattāri. 2nd ed.Tehran: Soroush.

Este'lāmi, Mohammad. (2009/1388SH). Dars-e Hāfez. Tehran: Sokhan.

Faranbagh, Dādegi. (1990/1369SH). Bondaheshn. Tr. by Mehrdād Bahār. Tehran: Tous.

Hāfez, Shams-oddin Mohammad. (1983/1362SH). Divān-e Hāfez. Ed. by Parviz Nātel Khānlari. Tehran: Khārazmi.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .(1992/1371SH). Divān-e Hāfez. Ed. by Allāmeh Mohammad Ghazvini & Dr. Ghāsem Ghani. Tehran: Asātir.

'Hanna Al-fākhouri. (1989/1368SH). Tārikh-e adabiyāt-e zabān-e 'arabi. Tr. by 'Abdolhamid Āyati. 2nd ed. Mashhad: Tous.

Horri, Abo-l-fazl. (2009/1388SH). “Kārkard-e kohan-olgou-hā dar she'r-e kelāsik o moāser-e Fārsi”. Mytho-Mystic Literature Quarterly Journal of Islamic Azad University. Tehran Branch. Year 5. No. 15.

Ibn Howqal. (1987/1366SH). Safarnāmeh-ye Ibn Howqal (Iran dar sowrat-ol-arz). Tr. by DR. Ja'far Sho'ār. 2nd ed. Tehran: Amirkabir.

Khorramshāhi, Bahā-oddin. (2008/1387SH). Hāfez-nāmeh. Tehran: 'Elmi-Farhangi.

Roudaki, Ja'far ibn Mohammad. (2006/1385SH). Gozideh-ye Ash'ār. With the efforts of Dr. Khalil Khatib Rahbar. 24^th ed. Tehran: Safi'alishāh.

Tafazzoli, Ahmad. (2006/1385SH). Jāme'eh-ye Sāsāni. 1^st ed. Tehran: Ney publication.

Zādesparam. (1987/1366SH). Gozide-hā-ye Zādesparam. Tr. by Mohammad Taqi Rāshed Mohassel. 1st ed. Tehran: Moasseseh-ye motāle'āt o ta'hqiqāt-e farhangi.