جهان‌بینی مولوی و کارکرد آیات و احادیث در دفتر اولم ثنوی با تکیه بر نظام گذرایی
الموضوعات :اشرف شیبانی اقدم 1 , محمدعلی گذشتی 2 , راحله غلامی 3
1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
3 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
الکلمات المفتاحية: قرآن کریم, مثنوی, نظام گذرایی, احادیث, جهان‌بینی مولوی,
ملخص المقالة :
این مقاله بر ارتباط میان گزینش‌ها، فرم‌های زبان شناختی اصلی، ایدئولوژی‌ها و قدرت روابط نهفته در هریک از فرم‌ها در مثنویمعنوی تمرکز دارد و در آن، برخورد مولوی با ارزش‌ها و اندیشه‌های محوری بیان شده در آیات قرآن کریم و احادیث براساس پیش‌فرض‌های تحلیل گفتمان انتقادی و چارچوب تحلیلی مایکل هلیدی در نظام گذرایی نقشگرا بررسی شده اند. بر این اساس، ابیاتی که به طور صریح یا ضمنی، به آیات کتاب آسمانی و احادیث اشاره دارند، با توجه به دستور نظام‌مند و کارکردی هلیدی طبقه‌بندی و تحلیل شده اند. با بررسی جهت‌یابی‌های ایدئولوژیکی ابیات و فرایندهای اصلی و فرعی این نتیجه حاصل شد که جهان‌بینی حاکم بر این بافت عرفانی تصرف مشیت الهی را در تمام امور القا می‌کند. هسته اصلی و مرکز معنایی فرایندهای به کار رفته در آیات و احادیث از نوع رابطه‌ای است. از طرف دیگر، آیات و احادیثی که شامل یک فرایند مشخص هستند، می‌توانند به چند فرایند افزایش یابند، یا برعکس چند فرایند نمودیافته در آیات و احادیث در کلام مولوی می‌تواند به یک فرایند تقلیل یابد و به این ترتیب، بر هدف تعلیمی و ارشادی یک نکته خاص تأکید شود.
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
آقاگلزاده، فردوس و همکاران. 1390. «سبکشناسی داستان براساس فعل: رویکرد نقشگرا».سبکشناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب). دوره4. ش1. صص 254-243.
ابوالحسنی، زهرا و همکاران1387. «بررسی کتاب‌های درسی دانشگاهی براساس نظریه نقشگرای نظام‌مند هلیدی و مقایسه آن با متون همسان غیر درسی؛ معرفی یک پایاننامه».سخن سمت، ش20. صص 129ـ143.
تولان، مایکل. 1383. درآمدی نقادانه-زبانشناختی بر روایت. تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
رضویان، حسین و وجیه احسانی. 1394. «کاربرد استعارة دستوری گذرایی در مقایسة سبک دو رمان». فصلنامة نقد ادبی. ش29. صص 165-143.
شیبانی اقدم، اشرف. 1394. کلیدواژه‌های سبکشناسی. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
عرب‌زوزنی، محمدعلیو محمدرضا پهلواننژاد. 1394. «بررسی ساختارگذرایی در خطبه بیستوهفتم نهج‌البلاغه براساس فرانقش تجربی نظریه نقشگرا».پژوهشنامه نهج‌البلاغه. ش9. صص1-25.
علوی، فاطمه و همکاران. 1394. «مردی که برنگشت؛ سبکشناسی انتقادی زاویة دید در داستان کوتاه». نشریه ادب و زبان. ش38. صص 289-265.
فروزانفر، بدیع‌الزمان. 1387. احادیث و قصص مثنوی. تهران: امیرکبیر.
مولوی بلخی، جلالالدین محمد. 1387. مثنوی معنوی.شرح کریم زمانی. دفتر اول. تهران: اطلاعات.
مهاجر، مهران و محمد نبوی. 1376. «از زبـان تـا شـعر: درآمـدی بـر زبـانشناسـی سازگانی- نقشگرا و کاربرد آن در خوانش شـعر».مجموعـهمقـالات سـومین کنفـرانس زبانشناسی. به‌کوشش یحیی مدرسی و محمد دبیرمقدم. تهران: دانشـگاه علامـه طباطبایی و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. صص69 -81.
English Sources
Buertun, D. (1982). “Through glass darkely: Through dark glasses”. in R.Carter(ed), Language and Literature. An Introductory Reader in Stylistics. London: George Allen and Unwin.
Halliday,M.A.K and Mathiessenchiristain. (2004).An Introduction to functional Grammar3rd, Arnold: Britian. P. 174.
HeidariDarani, Laya. (2014). "Persuasive style and its realization through transitivity analysis: A
Kaffashi,(2004). "A Contrastive Study of Relational attributive Clauses in Narrative Texts in English and Persian Based on Halliday" SFL perspective", Procedia - Social and Behavioral Sciences.Pp. 179 – 186.
Kennedy, C.(1982). Systematic grammar and its use in literatury analysis in R. Carter(ed), Language and Lterature: An Introductory Reader in Stylistics. London: George Allen and Unwin, pp. 83-99.
Simpson, p. (2004). Stylistic: A Resource Book For Student. London: Routledge.
_||_
References
The Holy Qurān.
Nahj Al-balāgheh.
Abol Hasani, Zahrā et al. (2009/1387SH). “Barresi ketāb-hā-ye darsi dāneshgāhi bar asās-e nazariyeh-e naghsh-garāyi”. Pajouhesh va negāresh-e kotob-e dāneshgāhi.(Sokhan-e samt). No. 6. Pp. 129- 143.
Aghāgolzādeh. Ferdous et al. (2012/1390SH).“Sabk shenāsi-ye dāstān bar asās -e fe'l: rooykard-e naghsh-garā”. Sabk Shenāsi-ye Nazm va Nasr-e Fārsi. (Bahār-e Adab). 4th era. No. 1. Pp. 243-254.
Alavi, Fātemeh et al. (2016/1394SH). “Mardi ke barnagasht, sabk shenāsi-ye enteghādi-ye zāviyeh did dar dāstān kootāh”.Nashriyeh-ye Adab va zabān. No. 38. Pp. 265-289.
Arab zoozani, Mohammad Ali. and Mohammad Rezā Pahlevān-nejād. (2016/1394SH). “Barresi-ye sākhtār-e gozarāyi dar khotbeh-ye bist o haftom-e Nahj al-Balāghah bar asās-e farā-naghsh-e tajrobi-ye nazariyeh-ye naghsh-garā”.Pajouhesh nāmeh Nahj al-Balāghah. No. 9. Pp.1- 25.
Forouzānfar,Badi’-ol Zamān. (2009/1387SH). Ahādis va ghesas masnavi. Tehrān: Amirkabir.
Mohājer, Mehrān va Mohammad Nabavi. (1997/1376SH). “Az zabān tā she'r: dar-āmadi bar zabān shenāsi-ye sāzgāni- naghsh-garā va kārbord-e ān dar khānesh-e sh'er”. In the article collection of 3rd linguistic conference. With the Effort by Yahyā Modarresi va Mohammad Dabir moghadam. Tehrān: Allāmeh Tabātabā'i University va Pajouheshgāh-e Oloum-e Ensāni va motāle’āt-e farhangi.
Mowlavi, Jalāl-oddin Mohammad. (2009/1387SH).Masnavi-ye Ma’navi.Sharh-e Jame'-e daftar-e avval. Ed. by KarimZamāni. Tehrān: Ettela'at.
Razaviān, Hosein and Vajihe Ehsāni. (2016/1394SH). “Kārbord-e este'āreh-ye dastouri-ye gozarāyi dar moghāyeseh-ye sabk-e do romān”. Fasl-nāmeh-ye Naghd-e Adabi (Literary Criticism). No. 29. Pp. 143-165.
Sheybāni aghdam, Ashraf. (2016/1394SH). Kelid vājeh-hā-ye sabk shenāsi.Tehrān: Dāneshgāh-e Āzād-e Eslāmi.
Toolan, Michael. (2005/1383SH). Dar- āmadi naghādāneh- zabān shenākhti bar revāyāt. (Narrative: a critical linguistic introduction).Tehrān: Bonyād-e sinamāi-ye Fārabi.
