علل گسترش جماعت‌های اولیه صوفیان و شکل‌گیری خانقاه‌ها
الموضوعات :
محمدرضا عدلی
1
(استادیار ادیان و عرفان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز)
الکلمات المفتاحية: خانقاه, جماعت‌های صوفیه, رباط, شیخ, مرید, تربیت,
ملخص المقالة :
اقامتگاه صوفیان را در زبان فارسی خانقاه گویند. این واژه که نخستین بار در متون سدة چهارم هجری، در اشاره به فعالیت‌های مانویان و کرّامیان به کار رفته، در سدة پنجم، با گسترش جماعت‌های صوفیه، در سرتاسر قلمرو اسلامی رواج یافته است. خانقاه‌ها در این عصر مراکزی فرهنگی‌ـ اجتماعی بودند که صوفیان و مردم عادی در آنجا از خدماتی برخودار می‌شدند؛ از جملۀ این خدمات می‌توان به این موارد اشاره کرد: تربیت مریدان، فراهم آوردن غذا و سرپناه برای مسافران و نیازمندان، تدریس علوم اسلامی، تألیف و تکثیر کتب، و ایجاد کتابخانه. گسترش خانقاه‌ها مانند هر پدیدۀ اجتماعی دیگر معلول علل و عوامل متعددی بوده است که اهمیت یافتن مقام شیخ، تأکید بر تربیت (در مقابل تعلیم) و خدمت به خلق‌الله از جملۀ این عوامل است.
