شرح صوری در حل مشکلات مثنوی
الموضوعات :فرزاد اقبال 1 , سهیلا موسوی سیرجانی 2
1 - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره) قزوین
2 - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب
الکلمات المفتاحية: مثنوی مولوی, شروح مثنوی, شرح صوری, زمینه عرفانی,
ملخص المقالة :
شرح و تفسیر مثنوی جلالالدّین محمد مولوی سابقهای دیرین دارد، اما نکته حائز اهمیّت در شیوه شرح این تفاسیر، گرایش عرفانی آنها در توضیح محتوایی ابیات است. در شیوه تفسیری که برای تحلیل یکی از مشکلات مثنوی در این مقاله به کار گرفته شده است، کوشیدهایم تا حوزه معانی ابیات را از میان مباحث برونمتنی نظیر مباحث و مسائل عرفانی، به الفاظ آن محدود و مدلّل سازیم. در این شیوه، مبنای معنایابی در شعر توجّه به صنایع ادبی و آرایههای زبانی آن است. این شیوه را برای به چالش کشیدن این پیشفرض رایج در میان مثنویپژوهان که لفظ و صورت در برابر اندیشه بلند مولانا بیاعتبار و بیارزش است، شرح صوری نامیدهایم. در این شیوه بیش از هر چیز زبان مثنوی و شاعرانگی مولانا معیار شرح و توضیح ابیات قرار میگیرد؛ معیاری که در فهم بهتر عرفان مولانا نیز میتواند تاثیر بسزائی داشته باشد.
کتابنامه
قرآن کریم.
انقروی، رسوخالدین اسماعیل. 1380. شرح کبیر اَنقروی بر مثنوی معنوی. ترجمه عصمت ستارزاده. ج دوم. تهران: برگ زرین.
بحرالعلوم، بهار. 1384. تفسیر عرفانی مثنوی معنوی. زیر نظر و مقدمه فرشید اقبال. ج اول. تهران: ایران یاران.
جعفری، محمد تقی. 1383. تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی جلالالدین محمد بلخی. ج اول (دفتر اول). تهران: نشر اندیشه اسلامی.
خواجه ایوب. 1377. اسرارالغیوب، شرح مثنوی معنوی. تصحیح و تحشیه محمد جواد شریعت. تهران: اساطیر.
خوارزمی، کمالالدین حسین بن حسن. 1366. جواهر الاسرار و زواهر الانوار (شرح مثنوی معنوی). مقدمه و تصحیح و تحشیه و فهرستها از محمد جواد شریعت. ج دوم (شرح دفتر اول). اصفهان: مؤسسه انتشاراتی مشعل.
زرین کوب، عبدالحسین. 1383. سِرِّ نی (نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی). چ دهم. تهران: انتشارات علمی.
زمانی، کریم. 1375. شرح جامع مثنوی معنوی. ج اول . چ سوم. تهران: اطلاعات.
ــــــــــ. 1385. شرح جامع مثنوی معنوی. ج اول (ویرایش 2). چ هجدهم. تهران: اطلاعات.
سبزواری، حاج ملا هادی. 1383. شرح مثنوی. به کوشش مصطفی بروجردی. ج اول (دفتر اول و دوم). چ دوم. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فروزانفر، بدیعالزمان. 1380. شرح مثنوی شریف. دفتر اول (جزو نخستین و دوم). چ دهم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
لاهوتی، محمدرضا. 1381. مکاشفات رضوی در شرح مثنوی معنوی. مقدمه، تصحیح و تعلیقات: رضا روحانی. تهران: سروش.
مولوی، جلالالدین محمد. 1374. کلیات دیوان شمس. ج اول و دوم. تهران: ربیع.
ـــــــــــــــــــــــــ. 1384. متن کامل مثنوی معنوی . به کوشش مهدی آذریزدی (خرمشاهی). چ هشتم: تهران: پژوهش.
نیکلسون، رینولد الین. 1384. شرح مثنوی معنوی مولوی. ترجمه و تعلیق حسن لاهوتی. ویراستار بهاءالدین خرمشاهی. چ سوم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
_||_References
Anqaravi, Rosoukh-oddin Esmā'eil. (2001/1380SH). Shar'h-e kabir-e Anqaravi bar Masnavi-e Ma'navi. Tr. By 'Esmat Sattārzādeh. Vol. 2. 1st ed. Tehran: Barg-e zarrin.
Ba'hr-ol-'Oloum, Bahār. (2005/1384SH). Tafsir-e 'Erfāni-e Masnavi-e Ma'navi. Foreword by Farshid Eqbāl. Vol. 1. 1st ed. Tehran: Yārān.
Forouzānfar, Badi'-ozzamān. (2001/1380SH). Shar'h-e Masnavi-e sharif. Vol. 1&2. 10th ed. Tehran: 'Elmi o farhangi.
Ja'fari, Mohammad Taqi. (2004/1383SH). Tafsir o naqd o ta'hlil-e Masnavi-e Jalāl-oddin Mohammad-e Balkhi. Vol. 1. 1st ed. Tehran: Andishe-ye Eslāmi.
Khājeh Ayoub. (1998/1377SH). Asrār-ol-ghoyoub: Shar'h-e Masnavi-e Ma'navi. Ed. By M. Javād Shari'at. 1st ed. Tehran: Asātir.
Khārazmi, Kamāl-oddin Hosein ibn Hasan. (1987/1366SH). Jawāher-ol-asrār wa zawāher-ol-anwār. Ed. & introduction by M. Javād Shari'at. Vol. 2. 1st ed. Esfahān: Mash'al.
Lāhouti, M.Rezā. (2002/1381SH). Mokāshefāt-e Razavi dar shar'h-e Masnavi-e Ma'navi. Ed. & Introduction by Rezā Ro'hāni. 1st ed. Tehran: Soroush.
Mowlavi, Jalāl-oddin Mohammad. (1995/1374SH). Koliāt-e Divān-e Shams. Vol 1&2. 1st ed. Tehran: Rabi'.
-----------------------------------------. (2005/1384SH). Masnavi-e Ma'navi. Ed. By Mehdi Āzaryazdi (Khoramshāhi). 8th ed. Tehran: Pazhouhesh.
Nocholson. R. A. (2005/1384SH). Shar'h-e Masnavi-e Ma'navi-e Mowlavi. Tr. By Hasan Lāhouti. Ed. By Bahā'-oddin Khoramshāhi. 2nd ed. Tehran: 'Elmi o farhangi.
Sabzavāri, 'Hāj Mollā Hādi. (2004/1383SH). Shar'h-e Masnavi. Ed. By Mostafā Boroujerdi. Vol. 1. 2nd ed. Tehran: Vezārat-e farhang o ershād-e eslāmi.
Zamāni, Karim. (1996/1375SH). Shar'h-e jāme'-e Masnavi-e Ma'navi. Vol. 1. 3rd ed. Tehran: Etelā'āt.
------------------. (1996/1375SH). Shar'h-e jāme'-e Masnavi-e Ma'navi. Vol. 1. 18rd ed. Tehran: Etelā'āt.
Zarrinkoub, 'Abd-ol-Hosein. (2004/1383SH). Serr-e ney. 10th ed. Tehran: 'Elmi.