تأمّلات مرگ‌اندیشانه در چند متن منثور صوفیانه تا قرن پنجم هجری

الموضوعات :

مصطفی خرسندی شیرغان ¹ (دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند)
محمد بهنام فر ² (دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند)
بتول مهدوی ³ (استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران)

تاريخ الإرسال : 06 الأحد , شعبان, 1436 تاريخ التأكيد : 06 الأحد , شعبان, 1436 تاريخ الإصدار : 17 الإثنين , ذو القعدة, 1434

الکلمات المفتاحية: عرفان, ‌ صوفیان, مرگ‌اندیشی, ‌ مرگ‎هراسی, مرگ‎دوستی,

ملخص المقالة :

این جستار به تحلیل و بررسی تأمّلات مرگ‌اندیشانه در متونِ مهمّ منثور صوفیانه تا قرن پنجم هجری می‌پردازد. پژوهش حاضر نشان می‌دهد که مرگ‎اندیشی در متون عرفانی قرن پنجم هجری در مقایسه با متون عرفانی سده‌های پیش از آن بسامد بیشتری دارد. این نکته می‌تواند نشان‌دهنده عمق و اصالت تجربه‎های صوفیان و عارفان و ارادۀ معطوف به مرگ در وجود آنان باشد. سویة دیگر این بررسی نشان می‌دهد که در آثار صوفیان اهل قبض که متّصف به مقام خوف بودند، مرگ‎هراسی نمودِ بیشتری دارد، ولی در آثار صوفیان اهل بسط و سُکر، پدیدۀ مرگ‎دوستی بیشتر تجلّی یافته است.

المصادر:

کتابنامه

ابوعلی عثمانی. 1387. ترجمة رسالة قشیریه. به تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: زوّار.

حسینی، مریم. 1389. «شهر خدای سنایی در حدیقة‌الحقیقة». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. س 6. ش 20.

زرّین‌کوب، عبدالحسین. 1353. فرار از مدرسه. تهران: انتشارات انجمن آثار ملّی.

سرّاج طوسی، أبو‌نصر. 1380. اللُّمع. مقدمه، تحقیق و استخراج احادیث عبدالحلیم محمود و طه عبدالباقی سرور. مصر: دارالکتب‌الحدیثه؛ بغداد: مکتبة‌المثنی.

سهلگی بسطامی، ابوالفضل محمّدبن علی. 1384.  النور من کلمات سلطان‌العارفین ابی‌یزید طیفور (دفتر روشنایی: از میراث عرفانی بایزید بسطامی). ترجمه و تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1384. نوشته بر دریا: از میراث عرفانی ابوالحسن خرقانی. تهران: سخن.

غزّالی، احمد. 1376. مجموعه آثار فارسی. به اهتمام احمد مجاهد. چ3. تهران: دانشگاه تهران.

غزّالی، محمّد. 1381. احیاء علوم الدّین. ترجمه مؤیّدالدّین محمّد خوارزمی. به کوشش حسین خدیو جم. ج4. چ3. تهران: علمی و فرهنگی.

ـــــــــــــ . 1383. کیمیای سعادت. ج2. چ11. تهران: علمی و فرهنگی.

فروزانفر، بدیع‎الزّمان. 1387. احادیث و قصص مثنوی. ترجمة کامل و تنظیم مجدّد حسین داوودی. چ4. تهران: امیرکبیر.

فلاح، مرتضی. 1387. «سه نگاه به مرگ در ادبیات فارسی»؛ دو فصلنامة پژوهش زبان و ادبیات فارسی. س6. ش11.

محمّدبن منوّر. 1376. اسرارُالتوحید فی مقامات الشیخ ابی‌سعید. مقدّمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. ج2. چ4. تهران: آگاه.

مستملی بخاری، ابوابراهیم. 1363. شرح التعرّف لمذهب التّصوّف. مقدّمه و تصحیح و تحشیه محمّد روشن. ج 1و2. تهران: اساطیر.

ـــــــــــــــــــــــــ . 1365. شرح التعرّف لمذهب التّصوّف. مقدّمه و تصحیح و تحشیه محمّد روشن. ج3. تهران: اساطیر.

ـــــــــــــــــــــــــ . 1366. شرح التعرّف لمذهب التّصوّف. مقدّمه و تصحیح و تحشیه محمّد روشن. ج4. تهران: اساطیر.

هجویری، ابوالحسن. 1384. کشف‌المحجوب. مقدّمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. چ2. تهران: سروش.

یالوم، اروین. 1389. خیره به خورشید. ترجمة مهدی غبرایی. مشهد: نیکو نشر.

 

References

Abu-'Ali 'Osmāni,. (1995/1374SH). Tarjeme-ye resāle-ye Qosheiriyah. Ed. By Badi'-ozzamān Forouzānfar. Tehran: Zavvār.

Fallāh, Mortezā. (2008/1387SH). “Se negāh be marg dar adabiāt-e fārsi”. Journal of Faslname pazhouhesh-e zabān va adabiāt-e fārsi. Year 6.  No.11.

Ghazāli, Ahmad. (1997/1376SH). Majmou'e-ye āsār-e fārsi. Ed. By Ahmad Mojāhed. Tehran: university of Tehran.

Ghazāli, Mohammad. (2002/1381SH). E'hyā-e 'oloum-e-ddin. Tr. By Mo'ayed-odin Mohammad-e Khārazmi. With the Efforts of hosein khadive jam. Vol. 4. 3^rd ed. Tehran: 'Elmi va farhangi.

Ghazāli, Mohammad. (2004/1383SH). kimyā-ye sa'ādat. Vol. 2. 11^th ed. Tehran: 'Elmi va farhangi.

Hojviri, Ali ibn ꞌOthman. (2005/1384H). Kashf-ol-mahjoub. ed. by Mahmoud ꞌĀbedi. 2^nd ed. Tehran: Soroush.

Hoseini, Maryam. (2010/1389SH). Shahr-khodāye sanāei dar hadiqat-ol-haqiqah. Quarterly journal of mytho-mystic literature. Year6. No2.

Mohammad Ibn Monavar. (1997/1376SH). Asrār-ottowhid fi maqāmāt-e sheikh Abu-Saeed. Introduction, Foreword and Ed. By M.Rezā Shafi'ei Kadkani. Vol.2. 7^th ed. Tehran: Āgāh.

Mostamli-ye bokhāri, Abu Ebrāhim. (1984/1363SH).Shar'h-e ta'arof le mazhabe tasavof. Ed. By Mohammad  Rowshan. Vol.1&2. Tehran: Asātir.

Mostamli-ye bokhāri, Abu Ebrāhim. (1986/1365SH).Shar'h-e ta'arof le mazhabe tasavof. Ed. By Mohammad  Rowshan. Vol.3. Tehran: Asātir

Mostamli-ye bokhāri, Abu Ebrāhim. (1987/1366SH).Shar'h-e ta'arof le mazhabe tasavof. Ed. By Mohammad  Rowshan. Vol.4. Tehran: Asātir

Sarrāj Tousi, Abu Nasr. (1960/1339SH). Al-loma'. Research by Abd-ol-'Halim Mahmoud and Tāhā Abd-ol-bāqi Sorour.  Dar-ol-ketāb-e al-hadiseh-e mesr and Maktabe Mosannā Bagdad.

Sahlagi Bastāmi. Abu-l-fazl Mohammad ibn 'Ali. (2005/1384SH). A-nnour men kalemāt-e soltān-el-'arefin abi-Yazid Tayfour (Daftar-e rowshanaei). Tr. By Dr. M. Rezā Shafi'ei Kadkani. 2^nd ed. Tehran: Sokhan.

Shfi'ei kadkani, Mohammad Rezā. (2005/1384SH). Neveshte bar darya: Abu-l-Hassan Kharaqāni's Mystic Heritage. Tehran: Sokhan.  

Yalom, Irvin. (2010/1389SH). Khireh be khorshid (Staring at the Sun: Overcoming the Terror of Death). Tr. By Mehdi, Ghabrāei. Mashhad: Nikoo-nashr.

Zarrinkoub, Abd-ol-hosein. (1974/1353SH). farar az madreseh. Tehran: Entesharat-e anjoman-e āsār-e melli.