سیری در مضامینِ عرفانی اشعار صائب
الموضوعات :
خدابخش اسداللهی
1
(استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی)
الکلمات المفتاحية: عرفان, اخلاق, وحدت وجود, صائب, مجاهده,
ملخص المقالة :
صائب از شاعران نامدارِ دورۀ صفوی است که با وجودِ نابسامانی اوضاعِ عرفان اسلامی، شعرِ وی افزون بر درون‌مایه‌های ادبی، اخلاقی، اجتماعی و حکمی، مضامین بلند عرفانی دارد و به دلیل کمبود تحقیق در این زمینه، هنوز سزاوار بررسی است.هدف از تحقیق حاضر، ارائۀ مضامینِ عرفانی در شعر صائب است. به همین منظور، ابتدا به ذکر مقامات، احوال و هفت وادی معرفت در شعر او پرداخته و گفته‌ایم که وی، بیشتر در حالِ محبّت سیر می‌کند و با دو بالِ جذبه و کوشش، به فنا در معشوق ازل می‌رسد. در مبحث وحدت وجود، بیان کرده‌ایم که وی اعتقاد به هر نوع حقیقتی مستقل از حقیقت مطلق را در حکمِ شرک می‌داند. سپس در زمینۀ وحدت ادیان یادآور شده‌ایم که بر تعصّب نداشتن نسبت به مذهبی خاص تأکید می‌کند. دربارة حقیقتِ عالم و مرگ نیز گفته‌ایم که وی از فرصت‌های دنیوی برای عبرت و اندوختن توشۀ اُخروی بهره می‌برد و از یادِ مرگ، بدان سبب که مشتاق دیدارِ خداست، همچون کبک سرمست می‌گردد و بر این باور است که بیشترین خلوتِ عارفِ راستین باید در انجمن صورت گیرد. همچنین وی، ملامت و زخم زبان را برای حفظ اخلاص و توفیق در سلوک، کارساز می‌داند
_||_
