نقد اسطوره‌شناختی ژرفا، بر بنیاد کهن‌نمونة مادینه روان

الموضوعات :

بهروز اتونی ¹

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد قم

تاريخ الإرسال : 06 الأحد , شعبان, 1436 تاريخ التأكيد : 06 الأحد , شعبان, 1436 تاريخ الإصدار : 27 الخميس , محرم, 1433

الکلمات المفتاحية: دبستان نقد اسطوره‌شناختی ژرفا, کهن‌نمونه, دبستان نقد اسطوره‌شناختی برون‌روانی, مادینه‌روان, تصویرهای کهن‌نمونه‌ای,

ملخص المقالة :

کهن‌نمونه‌ها، با تصویرهای کهن‌نمونه‌ای مانند کوه و اعداد و درون‌مایه‌های کهن‌نمونه‌ای چونان آفرینش و مرگ همسان نیست و به گمان نهان‌پژوه سوئیسی، کارل گوستاو یونگ، کهن‌نمونه‌ها، سازندة نمایه‌ها و درون‌مایه‌های کهن‌نمونه‌ای است. پنج کهن‌نمونة خود، سایه، نرینه روان (= آنیموس)، مادینه روان (= آنیما) و نقاب از کهن‌نمونه‌های برجسته و بُنیادین یونگ است که کارکرد آنها در دبستان نقد اسطوره‌شناختی ژرفا برای گزارش و رمزگشایی اسطوره و حماسه‌های اسطوره‌ای، بُنیادین و بی‌بَدیل می‌نماید. در کتاب‌های نقد ادبی، این کهن‌نمونه‌ها در زیر دبستان‌های نقد اسطوره‌شناختی و روان‌شناختی می‌آید و در اندازة تعریف، پایان می‌یابد و هیچ‌گونه تحلیل و کارکردی از آنها در نقدهای اسطوره‌شناختی به‌دست داده نمی‌شود. ما، در این جُستار برای نخستین بار یکی از این کهن‌نمونه‌ها، نامزد به مادینه‌روان را می‌گزاریم و کارکرد آن را در حماسه‌های اسطوره‌ای، فرارویِ منتقدان ادبی‌ می‌نهیم و به رمزگشایی‌های نوی در حماسه‌های اسطوره‌ای، چونان شاهنامه دست می‌یابیم.در پایان، آنچه بایستة گفت می‌نماید آنست که گزارش و تحلیل ما از کهن‌نمونة مادینه‌روان، بی‌پیشینه و نوآیین است.

المصادر:

کتابنامه

آموزگار، ژاله. 1374. تاریخ اساطیری ایران.‌ چ 2. تهران: سمت.

اسدی توسی، علی بن احمد. 1354. گرشاسب‌نامه. به اهتمام حبیب یغمایی. چ1. تهران: چاپ تهران.

ایونس، ورونیکا. 1381. اساطیر هند. ترجمة باجلان فرخی. چ 2. تهران: اساطیر.

بووار، سیمون دو. 1385. جنس دوم. ترجمة قاسم صنعوی. تهران : طوس.

بیلسکر، ریچارد. 1387. اندیشه‌های یونگ. ترجمة حسین پاینده. چ 2.‌ تهران: آشیان.

پورداود، ابراهیم. 1384. گات‌ها. تهران: اساطیر.

ـــــــــــــ . 1377. یشت‌ها. چ 1. تهران: اساطیر.

حافظ. 1369. دیوان. به کوشش محمد قزوینی و قاسم غنی. چ24. تهران : زوّار.

رستگار فسایی، منصور. 1385. حافظ و پیدا و نهان زندگی. چ 1. تهران: سخن.

رضایی، مهدی. 1383. آفرینش و مرگ در اساطیر. چ 2. تهران: اساطیر.

روتِون، کنت نولز. 1385. اسطوره. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. چ 2. تهران: مرکز.

ستاری، جلال. 1386. سیمای زن در فرهنگ ایران. چ 2. تهران: مرکز.

سیاسی،‌ علی‌اکبر. 1354. نظریه‌های شخصیّت. چ 2. تهران: دانشگاه تهران.

فردوسی. 1374. شاهنامه. به تصحیح ژول مول. چ 2. تهران: بهزاد.

فریدا، فوردهام. 1374. مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ. ترجمة حسین یعقوب‌پور. چ 1. تهران: اوجا.

کزّازی، میرجلال‌الدین. 1385 الف. نامة باستان. چ 1. تهران: سمت.

ـــــــــــــــــــ . 1385ب. رویا، حماسه، اسطوره. چ 3. تهران: مرکز.

گرین، ویلفرد. 1385. مبانی نقد ادبی. ترجمة فرزانه طاهری. چ 1. تهران: نیلوفر.

گیلانی، سیداشراف‌الدین. 1363. متن کامل نسیم شمال. به کوشش حسین نمینی. چ 2.‌ تهران: فروزان.

لاهیجی، شهلا. 1371. شناخت هویت زن ایرانی. چ 1. تهران: روشنگران.

مزداپور، کتایون. 1382. گناه ویس. چ 1. تهران: اساطیر.

نظامی. 1380. لیلی و مجنون. به کوشش سعید حمیدیان. چ 1. تهران: قطره.

واحددوست، مهوش. 1383. رویکردهای علمی به اسطوره‌شناسی. تهران: سروش.

ولی، عبدالوهاب. 1369. حیات اجتماعی زن در تاریخ ایران. چ 1. تهران:‌ امیرکبیر.

هال، جیمز. 1374. فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمة رقیه بهزادی. چ 1. تهران: مؤسسة فرهنگ‌ معاصر.

هندرسن، جوزف لوئیس. 1386. انسان و اسطوره‌هایش. ترجمة حسن اکبریان طبری. چ 1. تهران: دایره.

هینلز، جان. 1386. شناخت اساطیر ایران. ترجمة ژاله آموزگار، احمد تفضلی. چ 2. تهران: چشمه.

یونگ، کارل گوستاو. 1385. روح و زندگی. ترجمة لطیف صدقیانی. چ 1. تهران: جامی.

ــــــــــــــــ . 1386. انسان و سمبلهایش. ترجمة محمود سلطانیه. چ 4. تهران: جامی.

References

Āmoozgār, Zhāleh. (1995/1374H). Tārikh-e asātiri-e Iran. 2^nd ed. Tehran: Samt.

Asadi Toosi, Ali Ibn Ahmad. (1975/1354H). Garshāsb Nāmeh. With the efforts of Habib Yaghmāyi. 1^st ed. Tehran: Chāp-e Tehran.

Bilsker, Richard. (2008/1387H). Andishe-hāye Yung (On Jung). Tr. by Hossein Pāyandeh. 2^nd ed. Tehran: Āshiān.

Ferdowsi. (1995/1374H). Shāhnāmeh. Ed. by Julius von Mohl. 2^nd ed. Tehran: Behzād.

Fordham, Frieda. (1967/1346H). Moqaddameh-ī bar Ravān shenāsi-e Yung (An Introduction to Jung’s Psychology). Tr. by Hossein Ya’ghub Pour. 1^st ed. Tehran: Ojā.

Gilāni, Seyyed Ashraf-od Din. (1984/1363H). Matn-e Kāmel-e Nasim-e Shomāl. With the efforts of Hossein Namini. 2^nd ed. Tehran: Foroozān.

Guerin, Wilfred L. (2006/1385H). mabāni-ye Naghd-e Adabi. Tr. by Farzāneh Tāheri. 1^st ed. Tehran: Niloofar.

Hāfez. (1990/1369H). Divān. With the efforts of Mohammad Ghazvini and Ghāsem Ghani. 24^th ed. Tehran: Zavvār.

Hall, James. (1995/1374H). Farhang-e Negāre’ī-ye Namādhā dar Honar-e Shargh va Gharb (Illustrated Dictionary of Symbols in Eastern and Western Art). Tr. by Roghayyeh Behzādi. 1^st ed. Tehran: Moassese-ye Farhang-e Moāser.

Henderson, Joseph Lewis. (2007/1386H). Ensān va Ostoore-hāyash (Ancient Myths and Modern Man). Tr. by Hasan Akbariān Tabari. 1^st ed. Tehran: Dāyereh.

Hinnells, John R. (2007/1386H). Shenākht-e Asātir-e Iran (Persian Mythology). Tr. by Zhāleh Āmoozgār and Ahmad Tafazzoli. 2^nd ed. Tehran: Cheshmeh.

 

Ions, Veronica. (2002/1381H). Shenākht-e Asātir-e Hend (Indian Mythology). Tr. by Bājlān Farrokhi. 2^nd ed. Tehran: Asātir.

Jung, Carl Gustav. (2006/1385H). Rooh va Zendegi. Tr. by Latif Sadaghiāni. 1^st ed. Tehran: Jāmi.

 

--------. (2007/1386H). Ensan va Sambol-hāyash (Man and his Symbols). Tr. by Mahmood Soltāniyyeh. 4^th ed. Tehran: Jāmi.

 

Kazzāzi, Mir Jalāloddin. (2006/1385H). A. Nāme-ye Bāstān. 1^st ed. Tehran: Samt.

--------. (2006/1385H). B. Roya, Hemāse, Ostooreh. 3^rd ed. Tehran: Markaz.

Lāhidji, Shahla. (1992/1371H). Shenākht-e Hoviat-e Zan-e Irani. 1^st ed. Tehran: Roshangarān.

Mazdāpour, Katayoon. (2003/1382H). Gonāh-e Vīs. 1^st ed. Tehran: Asātir.

Nezāmi Ganjavi. (2001/1380H). Leili va Majnoon. With the efforts of Saeed Hamidiān. 1^st ed. Tehran: Ghatreh.

Pourdavood, Ebrahim. (2005/1384H). gatha-hā. Tehran: Asātir.

--------. (1998/1377H). Yasht-hā. 1^st ed. Tehran: Asātir.

Rastegār Fasāyi, Mansoor. (2006/1385H). Hāfez va Peida va Nahan-e Zendegi. 1^st ed. Tehran: Sokhan.

Rezāyi, Mehdi. (2004/1383H). Āfarinesh va Marg dar Asātir. 2^nd ed. Tehran: Asātir.

Ruthven, Kenneth Knowles. (2006/1385H). Ostureh (Myth). Tr. by Abolghasem Esma’eel Pour. 2^nd ed. Tehran: Markaz.

Sattāri, Jalāl. (2007/1386H). Simā-ye Zan dar Farhang-e Iran. 2^nd ed. Tehran: Markaz.

Siasi, Aliakbar. (1975/1354H). Nazariye-hāye Shakhsiat. 2^nd ed. Tehran: Tehran University Press.

Simone De Beauvoir. (2006/1385H). jense Dovom (La Deuxiems sexe/ The Second Sex). Tr. by Ghāsem San’avi. Tehran: Toos.

Vāhed Doost, Mahvash. (2004/1383H). Rooykard-hāye Elmi be Ostooreh Shenāsi. Tehran: Sorush.

Vali, Abd-ol Vahāb. (1990/1369H). Hayāt-e Ejtemā’ī-e Zan dar Tārikh-e Iran. 1^st ed. Tehran: Amir Kabir.