بررسی تطبیقی عنصر آتش در اساطیر ایران و ویتنام

الموضوعات :

الهام رستاد ¹ , ناصر نیکوبخت ² , فونگ وو تی تانه ³

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی مرکز آموزش عالی اقلید
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس
3 - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

تاريخ الإرسال : 07 السبت , ربيع الأول, 1442 تاريخ التأكيد : 26 الأحد , جمادى الأولى, 1442 تاريخ الإصدار : 08 الأحد , شعبان, 1442

الکلمات المفتاحية: آتش, اساطیر ایران, اساطیر ویتنام, ایزدان, جشن‌‌ها,

ملخص المقالة :

آتش یکی از عناصر مهم و پر رمز و راز هستی است که می‌توان گفت تمدن بشری از زمان کشف آن آغاز گردید. بازتاب اندیشة بشر در زمینة چگونگی کشف آتش و میزان اهمیت و جایگاهش در میان اسطوره‌های به جامانده از اقوام مختلف قابل مشاهده است. ارزش و جایگاه مهم آتش در اسطوره‌های ایران و ویتنام و شباهت برخی آیین‌های دو کشور در تقدیس و ستایش آن نشان می‌دهد که وجوه فرهنگی مشترکی بین دو ملت وجود دارد. هدف از این پژوهش با روش توصیفی ـ تطبیقی، شناخت بیشتر و بهتر اسطوره‌های دو کشور ایران و ویتنام به ویژه آتش است و تلاش شده است تا از طریق واکاوی اسطوره‌های دو کشور، روایت‌های مربوط به عنصر آتش بررسی شود. نتایج پژوهش با توجه به دسته‌بندی و تطبیق اسطوره‌های کشف آتش، ایزدان، کارکردها و آیین‌ها، شباهت‌هایی فرهنگی را میان دو کشور نشان می‌دهد، چنان‌که جشن رقص آتش در ویتنام مشابه چهارشنبه‌سوری و جشن آذرگان در ایران است؛ همچنین در اساطیر دو کشور آتش نماد پیروزی بر دشمن و دوزخ مجازات گناهکاران بیان شده است. تفاوت روایت‌های اسطوره‌ای ایران و ویتنام بیشتر در زمینة چگونگی کشف آتش و ایزدان است که در پژوهش حاضر به آن‌ها اشاره شده است .

المصادر:

کتابنامه

اورنگ، مراد. 1350. آتش نیایش. چ5. تهران: بی‌نا.

باشلار. گاستون. 1378. روان‌شناسی آتش. ترجمة جلال ستاری. تهران: توس.

بایار، ژان پیر. 1387. رمز پردازی آتش. ترجمة جلال ستاری. چ2. تهران: مرکز.

بهار، مهرداد. 1374. جستاری در فرهنگ ایران. چ2. تهران: فکر روز.

ــــــــــــ. 1386. ادیان آسیایی. چ6. تهران: چشمه.

ــــــــــــ.1386. پژوهشی در اساطیر ایران. چ6. تهران: آگه.

بیرونی، ابوریحان. 1386. آثار الباقیه. ترجمة اکبر دانه‌سرشت. چ5. تهران: امیرکبیر.

ــــــــــــــــ. 1386. التفهیم. تصحیح علامه جلال‌الدین همایی. چ5. تهران: هما.

پورخالقی چترودی، مهدخت و فرزاد قائمی. 1389. «تحلیل نمادینگی آتش در اساطیر برمبنای نظریة همترازی و رویکرد نقد اسطوره‌ای (با تمرکز بر اساطیر ایران و شاهنامة فردوسی)».جستارهای ادبی. س43. ش170. صص 118-95.

پورداوود، ابراهیم و مرتضی گرجی. 1343. آناهیتا؛ پنجاه گفتار پورداوود. چ1. تهران: امیرکبیر.

خدافرد، ایمان. 1389. «بررسی دو واژه آذر و آتش در نوشته‌های پهلوی». کتاب ماه ادبیات. ش39. صص 4- 6.

دادگی، فرنبع. 1390. بندهشن. ترجمة مهرداد بهار. تهران: توس.

دادور، نغمه. 1393. «اسطورة‌ داوری ایزدی به وسیلة آتش در شاهنامه». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س10. ش34. صص 65-43.

رستگار فسایی، منصور. 1383. پیکرگردانی در اساطیر. چ1. تهران: سمت.

روح‌الامینی، محمود. 1376. آیین‌ها و جشن‌های کهن در ایران امروز. چ1. تهران: آگاه.

رضایی، عبدالعظیم. 1383. تاریخ نوروز و گاه‌شماری ایران. چ4. تهران: دُر.

رضی، هاشم. 1383. جشن‌های آتش. چ2. تهران: بهجت.

ـــــــــــ . 1358. گاه‌شماری و جشن‌های ایران باستان. تهران: فروهر.

زادسپرم. 1366. گزیده‌های زادسپرم. ترجمة محمدتقی راشد محصل. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی

زرّین‌کوب، روزبه و آرزو رسولی (طالقانی)‌. 1393. «آناهیتا و آیین‌های ستایش آتش». نامة فرهنگستان. دوره 14. ش 1 (پیاپی 53). صص 119-94.

عرب گلپایگانی، عصمت. 1376. اساطیر ایران باستان: جُنگی از اسطوره‌ها و اعتقادات در ایران باستان. چ1. تهران: هیرمند.

فردوسی، ابوالقاسم منصور. 1382. شاهنامه. به کوشش و زیر نظر سعید حمیدیان. ج9. چ6. تهران: قطره.

قائم مقامی، محسن و سیّداصغر محمودآبادی. 1388. «خویشکاری آتش در اساطیر ایرانی». تاریخ ایران. ش5. صص 180-159.

کریستین‌سن، آرتور. 1383. نخستین انسان و نخستین شهریار. ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضلی. چ2. تهران: چشمه.

گویری، سوزان. 1385. آناهیتا در اسطوره‌های ایرانی. تهران: ققنوس.

نیکوبخت، ناصر، سعید بیگدلی، و فونگ وو تی تامه. 1391. «مقایسة ایزدان آب در اسطوره‌های ایران و ویتنام». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س8.. ش 29. صص 170-141.

نیکوبخت، ناصر، هیبت‌الله اکبری ندمانی و حسین محمدی. 1389. «خویشکاری‌های مشترک فلز و آب و آتش در اساطیر و باورهای ایرانی». بوستان ادب. س2.ش4. صص210ـ 192.

وو تی‌تانه، فونگ. 1389. «بررسی مقایسه تحلیلی عناصر آب و آتش در فرهنگ ایرانی و فرهنگ ویتنامی بر اساس چند اثر ادبی فارسی و ویتنامی». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد دانشگاه تربیت مدرس.

واحددوست، مهوش. 1384. «نمادینگی آتش و بازتاب آن در متون اساطیری و حماسی ایران». مجلة علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. دوره 22. ش1. صص186ـ 175.

هینلز، جان. 1387. شناخت اساطیر ایران. ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضلی. چ3. تهران: چشمه.

یاحقی، محمدجعفر. 1388. فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی. چ2. تهران: فرهنگ معاصر.

یسنا. 1370. تفسیر و تألیف ابراهیم پورداوود. کوشش بهرام فرهوشی. چ2. تهران: دانشگاه تهران.

Vietnam sources

Bùi, Thiện, Thương Diễm, Quách Dao. 1976. Đẻ đất đẻ nước. Hà nội: Văn Học.

Nguyễn, Đổng Chi. 2000. Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam. In lần 8. Hanoi: Nxb Giáo dục.

Nguyễn, Gia Thiều. 1956. Cung oán ngâm khúc. Sài Gòn: Nxb Tân Việt.

Nguyễn, Quang. 2008.“Lễ hội nhảy lửa của người Dao đỏ ở Hồ thầu”; Báo Dân tộc thiểu số & Miền núi.Số 2.

Thiện Phúc, Trần Ngọc. 2009. Phật Pháp cơ bản. 1^th. California: Phật Giáo Việt Nam Hải Ngoại

Trần, Ngọc Ninh. (2004/1383 SH). “Huyền thoại Lửa và Mặt trời Việt Nam”. ­ Không xác định.

Trần, Tuấn Kiệt và Nam Nhiên. 2010. Đại Việt Thần Đạo. 1^th. London: không xác định.

Uông, Thái Biểu. 2009. “Thần Lửa, thần Chiêng của người Cơ Ho”. Hà Nội: Nhân dân. Trang.

 

References

Arab, Gol-pāyegānī, Esmat. (1998/1376SH). Asātīre Īrāne Bāstān: Jongī az Ostūrehā va E'teqādāt dar Īrāne Bāstān. 1^st ed. Tehrān: Hīrmand.

Bachelard, Gaston. (2000/1378SH). Ravān-šenāsī-ye Ātaš (La psychanalyse du feu). Tr. by Jallāl Sattārī. Tehrān: Tūs.

Bahār, Mehr-dād. (2008/1386SH). Adyāne Āsīyāyī. 6^th ed. Tehrān: Češme.

Bahār, Mehr-dād. (1996/1374SH). Jastārī dar Farhange Īrān. 2^nd ed. Tehrān: Fekre Rūz.

Bahār, Mehr-dād. (2008/1386SH). Pažūhešī dar Asātīre Īrān. 6^th ed. Tehrān: Āgah.

Bayard, Jean Pierre. (2009/1387SH). Ramz-pardāzī-ye Ātaš (La symoblique de feu). Tr. by Jallāl Sattārī. Tehrān: Markaz.

Bīrūnī, Abūreyhān. (2008/1386SH). al-tafhīm. Ed. by Allāme Jallālo al-ddīne Homāyī. 5^th ed. Tehrān: Homā.

Bīrūnī, Abūreyhān. (2008/1386SH). Āsāre al-bāqī-ye. Tr. by Akbar Dāne Serešt. Tehrān: Amīr-kabīr.

Christensen, Arthur. (2005/1383SH). Noxostīn Ensān va Noxostīn Šahrīyār (Les types du rremier homme et du prmier roi dans l'historie legendaire des Iraniens). Tr. by Žāle Amūzegār and Ahmad Tafazzolī. 2^nd ed. Tehrān: Češme.

Dādegī, Faranbaq. (2012/1390SH). Bondaheš. Tr. by Mehr-dād Bahār. Tehrān: Tūs.

Dād-var, Naqme. (2015/1393SH). "Ostūre-ye Dāvarī-ye Īzadī be Vasīle-ye Ātaš dar Šāh-nāme". Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. 10^th Year. No. 34. Pp. 43-65.

Ferdowsī, Abo al-qāsem Mansūr. (2004/1382SH). Šāh-nāme. With the Effort and Advisor of Doktor Sa'īd Hamīdīyān. 9^th Vol. 6^th ed. Tehrān: Qatre.

‎Gaviri, Susan. (2007/1385SH). Ānāhītā dar Ostūrehā-ye Īrānī (Susan Gaviri: Anahita in der Iranischen mythologie). Tehrān: Qoqnūs.

Hinnells, John Russell. (2009/1387SH). Šenāxte Asātīre Īrān (Persian mythology). Tr. by Žāle Āmūzegār and Ahmad Tafazzolī. 3^rd ed. Tehrān: Češme.

Nīkū-baxt, Nāser: Akbarī Nademānī, Heybato al-llāh and Mohammadī, Hoseyn. (2011/1389SH). "Xīš-kārīhā-ye Moštarake Felez va Āb va Ātaš dar Asātīr va Bāvarhā-ye Īrānī". Būstāne Adab. 2^nd Year. No. 4. Pp. 192-210.

Nīkū-baxt, Nāser. Bīg-delī, Sa'īd and Vu Thi Thanh, Phuong. (2013/1391SH). "Moqāyese-ye Īzadāne Āb dar Ostūrehā-ye Īrān va Vīyetnām". Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. 8^th Year. No. 29. Pp. 141-170.

Phuong vu Thi Thanh. (2011/1389SH). "Barrasī-ye Moqāyese-ye Tahlīlī Anāsore Āb va Ātaš dar Farhange Īrānī va Farhange Vīyetnāmī bar Asāse Čand Asare Adabī-ye Fārsī va Vīyetnāmī". MA Thesis Faculty of Humanities. Trabiat Modares University.

Pūr-dāvūd, Ebrāhīm and Gorjī, Mortezā. (1965/1343SH). Ānāhītā: Panjāh Goftāre Pūr-dāvūd. 1^st ed. Tehrān: Amīr-kabīr.

Pūr-xāleqī Čatrūdī, Mah-doxt and Qā'emī, Farzād. (2011/1389SH). "Tahlīle Namādīnegī-ye Ātaš dar Asātīr bar Mabnā-ye Nazarīye-ye Ham-tarāzī va Rūy-karde Naqde Ostūreh-ī (bā Tamarkoz bar Asātīre Īrān va Šāh-nāme-ye Ferdowsī)". Jastārhā-ye Adabī. 43^th Year. No. 170. Pp. 95-118.

Qā'em Maqāmī, Mohsen and Mahmūd-ābādī, Seyyed Asqar. (2010/1388SH). "Xīš-kārī-ye Ātaš dar Asātīre Īrānī". Tārīxe Īrān. No. 5. Pp. 159-180.

Rastegār, Fasāyī, Mansūr. (2005/1383SH). Peykar Gardānī dar Asātīr. 1^st ed. Tehrān: Samt.

Razī, Hāšem. (1962/1340SH). Tārīxe Adyān. 1^st ed. Tehrān: Kāve.

Rezāyī, Abdo al-'azīm. (2005/1383SH). Tārīxe Nowrūz va Gāh-šomārī-ye Īrān. 4^th ed. Tehrān: Dor.

Rūho al-amīnī, Mahmūd. (1998/1376SH). Āyīnhā va Jašnhā-ye Kohan dar Īrāne Emrūz. 1^st ed. Tehrān: Āgāh.

Ūrang, Morād. (1972/1350SH). Ātaše Nīyāyeš. 5^th ed. Tehrān: Bī-nā.

Vāhed-dūst, Mahvaš. (2006/1384SH). "Namādīnegī-ye Ātaš va Bāz-tābe ān dar Motūne Asātīrī va Hemāsī-ye Īrān". Journal of Social Sciences and Humanities, Shiraz University. 22^th Year. No. 1. Pp. 175-186.

Xodā-fard, Īmān. (2011/1389SH). "Barrasī-ye do Vāže Āzar va Ātaš dar Neveštehā-ye Pahlavī". Ketāb Māhe Adabīyyāt. No. 39. Pp. 4-6.

Yāhaqī, Mohammad-Ja'far. (2010/1388SH). Farhange Asātīr va Dāstān-vārehā dar Adabīyyāte Fārsī. 2^nd ed. Tehrān: Farhange Mo'āser.

Yasnā. (1992/1370SH). Interpreted and written by Ebrāhīm Pūr-dāvūd. With the Effort of Bahrām Farhūšī. 2^nd ed. Tehrān: University of Tehran.

Zadsparam. (1988/1366SH). Gozīdegīhā-ye Zād-esperm (Vizidagiha i zadisparam). Tr. by Mohammad-taqī Rāšed Mohassel. Tehrān: Mo'assese-ye Motāle'āt va Tahqīqāte Farhangī.

Zarrīn-kūb, Rūzbeh and Rasūlī (Tāleqānī), Ārezū. (2015/1393SH). "Ānāhītā va Āyīnhā-ye Setāyeše Ātaš". Nāme Farhangestān. 14^th Year. No. 1. 53 Serial Number. Pp. 94-119.