مطالعه و تحلیل کهن‌الگوهای آنیما و آنیموس در اسطوره ماه نزد ملل مختلف

الموضوعات :

عاطفه فندرسکی ¹ , فاطمه اکبری ²

1 - دانش‌آموختة کارشناسی‌ارشد پژوهش هنر دانشگاه هنر اسلامی تبریز
2 - دانشیار دانشکده فرش دانشگاه هنر اسلامی تبریز

تاريخ الإرسال : 16 الإثنين , ذو الحجة, 1439 تاريخ التأكيد : 16 الإثنين , ذو الحجة, 1439 تاريخ الإصدار : 12 الخميس , ذو الحجة, 1439

الکلمات المفتاحية: اسطوره, آنیما, کهن‌الگو, آنیموس, ماه,

ملخص المقالة :

نحله‌های فکری گوناگون، راه‌های متفاوتی را برای مطالعة اساطیر پیشنهاد می‌کنند. یونگ از پیشگامان روان‌شناسی، اعماق مفاهیم ناخودآگاهی جمعی و کهن‌الگو‌ها را پیش روی می‌نهد. آنیما نیمة زنانه در وجود مردان و آنیموس نیمة مردانه در وجود زنان، از کهن‌الگو‌های شاخص یونگ در جست‌وجوی ناخودآگاه بشریت هستند که از ابعاد مثبت، منفی و مراحل انکشاف خاص خود برخوردار هستند. این نحله‌های فکری قسمت عمده‌ای از ضمیر ناخودآگاه خود را از طریق اسطوره‌ها جلوه‌گر می‌سازند؛ ماه به شکل نمادین و روایت‌های اسطوره‌ای آن نزد ملل مختلف، بستر مناسبی برای جست‌و‌جوی این بخش از ناخودآگاه و کهن‌الگو‌ها است. در این پژوهش، بررسی روایت‌ها و شناسایی روابط کهن‌الگویی، اشتراکات فراوان ملل را نشان می‌دهد و از سرشت دو گانة ماه رازگشایی می‌کند، همچنین اتحاد اضداد را ـ در این اسطوره ـ به اثبات می‌رساند.

المصادر:

کتابنامه

اتونی، بهروز. 1391. «دبستان نقد اسطوره شناختی ژرفا بر بنیاد کهن‌نمونه نرینه روان (آنیموس)». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاداسلامی واحد تهران جنوب. س8. ش26.

احمدی، بابک. 1380. ساختار و تأویل متن. چ11. تهران: مرکز.

اردبیلی، محمدمهدی. 1391. آگاهی و خودآگاهی در پدیدارشناسی روح هگل. تهران: روزبهان.

ارشاد، محمدرضا. 1382. گسترة اسطوره. چ1. تهران: هرمس.

الیاده، میرچا. 1386. چشم‌اندازهای اسطوره. ترجمة جلال ستاری. تهران: توس.

باجلان فرّخی، محمد حسین. 1358. «اسطوره‌های خورشید و ماه». کتاب جمعه. س1. ش2.

بلوک‌باشی، علی. 1379. «اسطوره در اندیشه و بیان اسطوره‌شناسان برجستة جهان». کتاب ماه هنر. ش 25 و 26.

بولن، شینودا. 1384. نمادهای اسطوره‌ای و روان‌شناسی زنان. ترجمة آذر یوسفی. چ3. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.

بهار، مهرداد. 1384. پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: نشر آگه.

پورالخاص، شکرالله و جعفر عشقی. 1393. «نمودهای سودمند کهن‌الگوی آنیموس در ادب پارسی». فصلنامۀادبیاتعرفانیواسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س10. ش 35.

پیگوت، ژولیت. 1384. اساطیر ژاپن. ترجمة محمدحسین باجلان فرخی. چ2. تهران: اساطیر.

حسینی، مریم و نسرین شکیبی‌ممتاز. 1394. «روان‌شناسی اسطوره و داستان رویکردی نوین در نقد ادبی». متن پژوهی ادبی. س19. ش 64.

خسروی، اشرف و محمود براتی و مریم روضاتیان. 1392. «بررسی کهن‌الگوی سایه در شاهنامه». فصلنامة کاوشنامه. س14. ش27.

راسل هینلز، جان. 1383. شناخت اساطیر ایران. ترجمة محمدحسین باجلان فرخی. چ1. تهران: اساطیر.

ستاری، جلال. 1377. جهان اسطوره‌شناسی. تهران: مرکز.

شایگان، داریوش. 1392. بت‌های ذهنی و خاطرة ازلی. چ8. تهران: امیرکبیر.

صانع‌پور، مریم. 1393. «مردم‌سالاری یونان باستان و تأثیر آن در عصر روشنگری اروپا». پژوهشنامه زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. س5. ش2. صص 58-47.

صفری. نرگس و ابوالقاسم اسماعیل‌پور مطلق. 1392. «اسطوره‌پردازی ماه در هنر مانوی بر اساس دیدگاه اسطوره‌شناسی میرچا الیاده». کتاب ماه هنر. ش 176. صص 65-56.

طالب‌زاده شوشتری، عباس و کلثوم صدیقی. 1392. «بررسی کهن‌الگوی آنیما و تولد دوباره در ذهن و زبان خلیل حاوی». دو فصلنامه زبان پژوهی دانشگاه الزهرا. س4. ش8.

عسگرنژاد، منیر. 1384. «تحلیل نمادهای ماه در باورهای عامیانه ملل مختلف». مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان .س2. ش41.

فشنگ‌ساز، نیلوفر. 1389. اساطیر یونانی و صور فلکی. چ1. تهران: سبزان.

فلاح، علی و مرضیه یوسفی. 1392. «تأثیر آنیما و تجلّی آن در هفت‌پیکر نظامی». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س9. ش30.

فوردهام، فریدا. 1374. مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ. ترجمة حسین یعقوب‌پور.تهران: اوجا.

کاسیرر، ارنست. 1378. فلسفة صورت‌های سمبلیک. ترجمة یدالله موقن. چ1. تهران: هرمس.

کاوندیش، ریچارد. 1387 . اسطوره‌شناسی ـ دائرةالمعارف مصور اساطیر و ادیان مشهور جهان. ترجمة رقیه بهزادی. چ1. تهران: علم.

کریستی، آنتونی. 1384. اساطیر چین. ترجمة محمدحسین باجلان فرخی. چ2. تهران: اساطیر.

کمبل، جوزف. 1377. قدرت اسطوره. ترجمة عباس مخبر. چ8. تهران: مرکز.

گری، جان. 1378. شناخت اساطیر خاور نزدیک، بین‌النهرین. ترجمة محمدحسین باجلان فرخی. چ1. تهران: اساطیر.

محمدی، علی و مریم اسمعلی‌پور. 1390. «بررسی و تحلیل کهن‌الگوهای آنیما در غزل‌های مولانا». دو فصلنامه ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا (س). س3. ش5.

مختاریان. بهار. 1387.«گاو برمایه،گرز گاو سر و ماه پیشانی». نامه فرهنگستان. ش38.

مورنو، آنتونیو. 1380. یونگ، خدایان و انسان مدرن. ترجمة داریوش مهرجویی. چ2. تهران: مرکز.

یاحقی، محمدجعفر. 1389. فرهنگ اساطیر و داستانواره‌ها در ادبیات فارسی. چ3. تهران: فرهنگ معاصر.

یشت‌ها. 1377. ترجمة ابراهیم پورداوود. جلد1. تهران: اساطیر.

یونگ، کارل گوستاو. 1377. روان‌شناسی ضمیر ناخودآگاه. ترجمة محمدعلی امیری. چ2. تهران: علمی و فرهنگی.

ـــــــــــــــــــ. 1389. روان‌شناسی و شرق. ترجمة لطیف صدقیانی. چ2. تهران: جامی.

ــــــــــــــــــ . 1390. روان‌شناسی و کیمیاگری. ترجمة پروین فرامرزی. چ2. مشهد: به نشر.

ــــــــــــــــــ . 1392. انسان و سمبول‌هایش. ترجمة محمود سلطانیه. چ9. تهران: جامی.

References

Atūnī, Behrūz. (2012/1391SH). “Dabestān-e naqd-e ostūre-šenāxtī-ye žarfā bar bonyād-e kohan-nemūne-ye narīne-ye ravān (ānīmūs)”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. No. 26.

Ahmadī, Bābak. (2001/ 1380SH). Sāxtār va ta’vīl-e matn. 11^th ed. Tehrān: Markaz.

Ardabīlī, Mohammad Mahdī. (2012/1391SH). Āgāhī va xod-āgāhī dar padīdār-šenāsī-ye rūh-e hegel. Tehrān: Rūzbahān.

Asgarnejād, Monīr. (2005/1384SH). “Tahlīl-e  namad-hā-ye māh dar bāvar-hā-ye āmīyane-ye melal-e moxtalef”. Majale-ye Dāneškade-ye Adabīyat va Olūm-e Ensānī-ye Dānešgāh-e Esfahān. 2^nd Year. No. 41.

Bahār, Mehrdād. (2005/1384SH). Pažūhešī dar asātīr-e īrān. Tehrān: Āgah.

Bajelān Farroxī, Mohammad Hossein. (1979/1358SH). Ketab-e jom’e. 1^st  Year. No. 2.

Bolen, Shinoda . (2005/1384SH). Namād-hā-y ostūre-ī va ravān-šenāsī-ye zanān (Goddesses in every woman: a new psychology of woman). Tr. by Āzar yūsefeī. 3^rd ed. Tehrān: Rošangarān va motāle’e-ye zanān.

Bolūkbāšī, Alī. (2000/1379SH). “Ostūre dar andīše va bayān-e ostūre-šenāsān-e barjaste-ye jahān”. Ketāb-e Māh-e Honar. No. 25 & 26.

Campbell, Joseph . (1998/1377SH). Qodrat-e ostūre (The power of myth). Tr. by Abbās Moxber. 8^th ed. Tehrān: Markaz.

Cassirer, Ernst . (1999/1378SH). Falsafe-ye sūrat-hā-ye sambolīk  (The philosophy of symbolic forms). Tr. by Yadollāh Moqen. 1^st ed. Tehrān: Hermes.

Cavendish , Richard. (2008/1387SH). Ostūre-šenāsī – da’eratolma’āref-e mosavvar-e asātīr va adīyan-e mašhūr-e jahān. Tr. by Roqaye Behzādī. 1^st ed. Tehrān: Elm.

Christie, Anthony. (2005/1384SH). Asātīr čin (‎Chinese mythology). Tr. by Mohammad Hossein Bājelān Farroxī. 1^st ed. Tehrān: Asātīr.

Eliade, Mircea. (2007/1386SH). Čashšm-andāz-hā-ye ostūre (‎Aspects du mythe).   Tr. by Jalāl Sattārī. Tehrān: Tūs.

Eršād, Mohammad Rezā.(2003/ 1382SH). Gostare-ye ostūre. 1^st ed. Tehrān: Hermes.

Fallāh, Alī & Marzīye Yūsefī. (2013/1392SH). “Ta’sīr-e ānīmā va tajjalī-ye ān dsr haft peykar-e nezāmī”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. No. 30.

Fešang-sāz, Nīlūfar. (2010/1389SH). Asātīr-ye yūnānī va sovar-e falakī. 1^st ed. Tehrān: Sabzān.

Fordham, Farida. (1995/1374SH). Moqaddameī bar Ravān-šenāsī jūng (An Introdution to Jung's psychology). Tr. By Hossein Ya’qūbpūr. Tehrān: ūjā.

Gray, John. (1999/1378SH). Šenāxt-e asātīr xāvar-e nazdīk  (Near eastern mythology). Tr. by Mohammad Hossein Bājelān Farroxī. 1^st ed. Tehrān: Asātīr.

Hinnells. John Russell.(2004/1383SH). Šenāxt-e asātīr-e īrān (Persian mythology). Tr. by Mohammad Hossein Bājelān Farroxī. 1^st ed. Tehrān: Asātīr.

Hosseinī, Maryam & Nasrīn Šakībī momtāz. (2015/ 1394SH). “Ravān-šenāsī-ye ostūre va dāstān roykardī novīn dar naqd-e adabī”. Matn-pažūhī-ye adabī. 19^th Year. No. 64.

Jung, Carl Gustav. (1998/1377SH). Ravān-šenāsī-ye zamīr-e nāxodāgāh(Uber die psychologie des Unbewussten). Tr. by Mohammad Ali Amīrī. 2^nd ed. Tehrān: Elmī va Farhangī.

______________. (2010/1389SH). Ravān-šenāsī va šarq (‎Psychology and the East). Tr. by Latīf Sedqīyānī. 2^nd ed. Tehrān: Jāmī.

______________. (2011/1390SH). Ravān-šenāsī va kīmīyagarī (Psychology and Alchemy). Tr. by Parvīn Farāmarzī. 2^nd ed. Mašhad: Behnašr.

______________. (2013/1392SH). Ensān va sambol-hā-yaš (Man and his symbols). Tr. by Mahmūd Soltānīye. 9^th ed. Tehrān: Jāmī.

Mohammadī, Alī &  Maryam Esma’elīpūr. (2011/1390SH). “Barrasī va tahlīl-e kohan-olgū-hā-ye ānīmā dar qazal-hā-ye mowlānā”. Do-fasl-nāme-ye Elmī-pažūhešī-ye Adabīyat-e Erfānī-ye Dānešgāh-e Alzahrā. 3^rd Year. No. 5.

Moreno, Antonio. (2001/1380SH). Yong, xodāyān va ensān-e modern (Jung, gods and modern man). Tr. by Dārīūš Mehrjūyī. 2^nd ed. Tehrān: Markaz.

Moxtāriyān, Bahār. (2008/1387SH). “Gāv-e bermāye, gorz-e gāv-sar va māh-pīšūnī”. Nāme-ye farhangestān. No. 38.

Piggott, Juliet. (2005/1384SH). Šenāxt-e asātīr-e jāpon. Tr. by Mohammad Hossein Bājelān Farroxī. 2^nded. Tehrān: Asātīr.

Pūralxās, Šokrollāh & Ja’far Ešqī. (2014/1393SH). “Nemūd-hā-ye sūdmand-e ānīmūs dar adab-e pārsī”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. No. 35.

Pūrdāvūd, Ebrāhīm. (1998/ 1377SH). Yašt-hā. 1^st Vol. Tehrān: Asātīr.

Safarī, Narges & Abolqāsem Esmā’īlpūr Motlaq. (2013/1392SH). “Ostūre-pardāzī-ye māh dar honar-e ma’navī bar asās-e dīdgāh-e ostūre-šenāsī-ye Mircea Eliade”. Ketāb Māh-e Honar. No. 176. Pp. 56-65.

Sāne’pūr, Maryam. (2014/1393SH). “Mardom-sālārī-ye yūnān-e bāstān va ta’sīr-e ān dar asr-e rošangarī orūpā”. Pažūheš-nāme-ye Zanān. Pažūheš-gāh-e Olūm Ensānī va motāle’āt-e farhangī. 5^th Year. No. 2. Pp.  47-58.

 Šāyegān, Dārīyūš. (2013/1392SH). Bot-hā-ye zehnī va xātere-ye azalī. 8^th ed. Tehrān: Amīrkabīr.

Tālebzāde Šūštarī, Abbās & Kolsūm Seddīqī. (2013/1392SH). “Barrasī-ye kohan-olgūy-e ānīmā va tavallod-e dobāre dar zehn va zabān-e xalīl hāvī”. Zabān-pažūhī. 4^th Year. No. 8.

Xosravī, Ašraf & et al. (2013/1392SH). “Barrasī-ye kohan-olgū-ye sāye dar šāh-nāme”. Kāvoš-nāme. 14^th Year. No. 27.

Yāhaqī, Mohammad Ja’far. (2010/1389SH). Farhang-e asātīr, dāstān-vāre-hā dar adabīyat-e fārsī. 3^rd ed. Tehrān: Farhang.