بررسی نمادها و کارکردهای کهن‌الگوی «دایره» با تأکید بر تفکّر اسطوره‌ای و عرفانی

الموضوعات :

امیرحسین مدنی ¹

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان

تاريخ الإرسال : 14 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1440 تاريخ التأكيد : 14 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1440 تاريخ الإصدار : 15 الإثنين , جمادى الأولى, 1440

الکلمات المفتاحية: اسطوره, عرفان, کهن‌الگو, دایره, نمادها و کارکردها,

ملخص المقالة :

کهن‌الگوها مجموعه‌ای از تصاویر، صور مثالی و تجربیات زیستی ـ روانی آدمیان را تشکیل می‌دهد که در قالب نماد و مضامین مشترک در اساطیر، ادیان و آیین‌ها، عرفان و قصه‌ها، نمود پیدا کرده است. از مهم‌ترین این کهن‌الگوها، تصویر دایره است که از دیرباز، نمادها و کارکردهای مشترکی در اسطوره و عرفان داشته است. از جمله نمادهای مربوط به کهن‌الگوی دایره می‌توان به وحدت و تمامیّت، روح، خود، کمال، جلال و قدرت، قداست و تبرّک، بخت و طالع، دوستی و صمیمیّت، زمان و ابدیّت و کارکردهایی چون حفاظت و نگهبانی، تمایز دو فضای ناهمگون، درمان بخشی و تحرک، خودشناسی، تجلّی حقّ، تمثّل معارف الهی و حقایق ربّانی و اطوار هفت‌گانة قلب، اشاره کرد. این مقاله با رویکرد تطبیقی ـ تحلیلی، به برشمردن مهم‌ترین نمادها و کارکردهای کهن‌الگوی دایره در اسطوره و عرفان و بیان خاستگاه‌ها و وجوه مشترک آن کوشیده است اهمیت دایره، مرکز و حرکت دوری را در تفکر اسطوره‌ای و باورهای دینی ـ عرفانی بیان کند همچنین وضوح نقش محوری این طرح‌وارة تصویری را در بیان موتیف‌هایی چون تجلّی، روند تکاملی عالم، قوس نزولی و صعودی، خلق مدام و هفت‌گانه‌های نمادین و مقدّس در حوزة عرفان و تصوّف آشکار تر کند.

المصادر:

آملی، سیّدحیدر. 1367. المقدّمات من کتاب نص‌النصوص. تحصیح و مقدمة هانری کوربن، عثمان اسماعیل یحیی. چ2. تهران: توس.

ابن‌تغری بردی. 1932. النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره. مصر: دارالکتب المصریه.

ابن‌عربی، محمدبن علی. 1395. فصوص الحکم. درآمد، توضیح و تحلیل محمدعلی موحد و صمد موحد. چ7. تهران: کارنامه.

ابن‌منظور، ابی‌الفضل. 1990 . لسان العرب. بیروت: دار صادر.

اژه‌ای، تقی و عرب جعفری، مهدی. 1396. «مقایسة کهن‌الگوهای یونگ با شیوة عرفانی ابوسعید». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س 13. ش 47. صص67-97.

اسفراینی، نورالدین عبدالرحمن. 1383. کاشف الأسرار. به اهتمام هرمان لندلت. چ2. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

افلاکی، شمس‌الدین احمد.1375. مناقب العارفین. به کوشش تحسین یازیجی. چ3. تهران: دنیای کتاب.

الیاده، میرچا. 1384. اسطورة بازگشت جاودانه. ترجمة بهمن سرکاراتی. چ2. تهران: طهوری.

ـــــــــ . 1374. اسطوره، رؤیا، راز. ترجمة رؤیا منجّم. تهران: فکر روز. 

ـــــــــ .1376. رساله در تاریخ ادیان. ترجمة جلال ستاری. تهران: سروش.

ـــــــــ . 1387. مقدّس و نامقدّس. ترجمة نصرالله زنگویی. چ2. تهران: سروش.

ایزوتسو، توشیهیکو. 1384. آفرینش، وجود و زمان. ترجمة مهدی سررشته داری. تهران: مهراندیش.

باربور، ایان. 1393. علم و دین. ترجمة بهاءالدین خرمشاهی. چ9. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

باقری خلیلی، علی‌اکبر و منیره محرابی کالی. 1392. «طرح‌وارة چرخشی در غزلیات سعدی و حافظ شیرازی». فصلنامة نقد ادبی. س6. ش23. صص 148-125.

بایرناس، جان. 1386. تاریخ جامع ادیان. ترجمة علی‌اصغر حکمت. چ17. تهران: علمی و فرهنگی.

بزرگ بیگدلی، سعید و حبیب‌الله گندمانی و علیرضا محمدی کله‌سر. 1386. «نمادهای جاودانگی (تحلیل و بررسی نماد دایره در متون دینی و اساطیری)». پژوهشنامة زبان و ادبیات فارسی «گوهر گویا». س1. ش1. صص 97-79.

بقلی، روزبهان. 1387. مکاشفاتِ صوفیان. ترجمه. شرح و تدوین: قاسم میرآخوری. تهران: شفیعی.

بورکهارت، تیتوس. 1370. رمزپردازی. ترجمة جلال ستاری، تهران، انتشارات سروش.

بوکور، دومونیک. 1391. رمزهای زندة جان. ترجمة جلال ستاری. چ4. تهران: مرکز.

بهار، مهرداد. 1386. ادیان آسیایی. چ6. تهران: چشمه.

بیدآبادی، سوری. 1386. تکامل در آثار صوفیه. تهران: ترفند.

پارسا، خواجه محمد. 1381. فصل‌الخطاب. تصحیح مقدمه و تعلیقات جلیل مسگرنژاد. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

پیربایار، ژان. 1376. رمزپردازی آتش. ترجمة جلال ستاری. تهران: نشر مرکز.

توچّی، جوزپّه. 1388. مَندَله. ترجمة ع. پاشایی. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.

توران، امداد. 1390. حقیقت محمدیّه و عیسی مسیح در اندیشة ابن‌عربی و اکهارت. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.

جامی، نورالدین عبدالرحمن. 1370. هفت اورنگ. تصحیح و مقدمه مرتضی مدرس گیلانی. بی‌جا، گلستان کتاب.

حافظ، شمس‌الدین محمد. 1385. دیوان. به سعی سایه. چ12. تهران: کارنامه.

رحیمیان، سعید. 1391. مبانی عرفان نظری. چ5. تهران: سمت.

روتوِن، ک.ک. 1385. اسطوره. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. چ3. تهران: نشر مرکز.

زمانی، کریم. 1378. شرح جامع مثنوی معنوی. ج6. تهران: اطلاعات.

زمردی، حمیرا. 1376. «ملاحظات تطبیقی ادیان و اساطیر در منطق‌الطیر عطار». مندرج در درخت معرفت. تهران: سخن. صص 345- 364.

ستاری، جلال. 1387. اسطوره و رمز. چاپ سوم. تهران: نشر مرکز.

شایگان، داریوش. 1381. بت‌های ذهنی و خاطرة ازلی. چ5. تهران: امیرکبیر.

شایگان فر، حمیدرضا. 1391. نقد ادبی. چ5. تهران: حروفیه.

شجاری، مرتضی. 1388. «زمان در عرفان اسلامی». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س 5. ش 14. صص99-67.

شوالیه، ژان و آلن گربران. 1385. فرهنگ نمادها. ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی. تهران: جیحون.

شیمل، آن ماری. 1375. ابعاد عرفانی اسلام. ترجمه و توضیحات عبدالرحیم گواهی. چ2. دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

طوسی، احمد‌بن محمدبن زید. 1382. السّتین الجامع للطائف البساتین. به اهتمام محمد روشن. چ4. تهران: علمی و فرهنگی.

عثمانی، ابوعلی حسن بن احمد. 1374. ترجمة رسالة قشیریه. با تصحیحات و استدراکات: بدیع‌الزمان فروزانفر. چ6. تهران: امیرکبیر.

عراقی، فخرالدین. 1384. لمعات. مقدمه و توضیح محمد خواجوی. چ3. تهران: مولی.

عطار، فریدالدین محمد. 1388. اسرارنامه. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. چ4. تهران: سخن.

ــــــــــــــــــــــ . 1387. الهی‌نامه. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. چ3. تهران: سخن.

عین‌القضات همدانی، بی‌تا.‌ تمهیدات. مقدمه، تصحیح و تعلیق عفیف عسیران. چ2. تهران: کتابخانة منوچهری.

غراب، راهله. 1384. نماد خورشید در فرهنگ و ادبیات. مشهد: محقّق.

غزالی، محمدبن محمد. 1392. احیاء علوم‌الدین. ترجمة مؤیّدالدین خوارزمی. به کوشش حسین خدیو جم. چ8. تهران: علمی و فرهنگی.

فرغانی، سعیدالدین سعید. 1398ق. مشارق الدّراری. مقدمه و تصحیحات. سیّدجلال‌الدین آشتیانی. تهران: انجمن فلسفه و عرفان اسلامی.

فقیه ملک مرزبان، نسرین و سپیده جواهری. 1390. «بررسی ساختار مدوّر سوانح‌العشّاق احمد غزالی». دو فصلنامة ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا. س3. ش5. صص 81- 57.

قربان‌صباغ، محمودرضا و مریم سلطان بیاد. 1390. «بررسی قابلیت‌های نقد کهن‌الگویی در مطالعات تطبیقی: نگاهی گذرا به کهن‌الگوهای «سایه» و «سفر قهرمان»». فصلنامة نقد ادبی. س4. ش14. صص 107-79.

کاسیرر، ارنست. 1387. فلسفة صورت‌های سمبلیک. ترجمة یدالله موقن. چ2. تهران: هرمس.

کمالی دولت‌آبادی، رسول و سیّدابوالقاسم حسینی (ژرفا). 1396. «حکمت دور و نقطه در ابیات عرفانی شعر حافظ». مجلة الهیات هنر. ش5. صص 130-105.

کمبل، جوزف.1380. قدرتِ اسطوره. ترجمة عباس مخبر. چ2. تهران: نشر مرکز.

کوربن، هانری. 1385. تاریخ فلسفة اسلامی. ترجمة جواد طباطبایی. چ5. تهران: کویر.

لاهیجی، شمس الدین محمد. 1387. مفاتیح‌الإعجاز فی‌شرح گلشن راز. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی. چ7. تهران: زوّار.

لینگز، مارتین. 1377. هنر خط و تذهیب قرآنی. ترجمة مهرداد قیومی بیدهندی. تهران:گروس.

مایل هروی، نجیب. 1383. این برگ‌های پیر. چ2. تهران، نشر نی.

مولوی، جلال‌الدین. 1369. فیه ما فیه. با تصحیحات و حواشی بدیع‌الزمان فروزانفر. چ6. تهران: امیرکبیر.

ـــــــــــــــــ . 1377. مثنوی معنوی. به تصحیح و پیشگفتار عبدالکریم سروش. چ3. تهران: علمی و فرهنگی.

میبدی، ابوالفضل رشیدالدین. 1361. کشف‌الأسرار و عدةالأبرار. به سعی و اهتمام علی‌اصغر حکمت. ج4و ج6. تهران: امیرکبیر.

میهنی، محمدبن منوّر. 1376. اسرارالتوحید. مقدمه تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. چ4. تهران: آگاه.

نجم الدین کبری. 1388. نسیم جمال و دیباچة جلال. تصحیح: فریتس مایر، ترجمه و توضیح: قاسم انصاری. تهران: طهوری.

نجم رازی. 1386. مرموزات اسدی در مرموزات داودی. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. چ3. تهران: سخن.

نسفی، عزیزالدین. 1388. الانسان الکامل. تصحیح و مقدمه ماریژان موله. چ9. تهران: طهوری.

هجویری، ابوالحسن علی‌بن عثمان. 1389. کشف‌المحجوب. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. چ5. تهران: سروش.

همدانی، میر سیّدعلی. 1337. اسرارالنقطه. ترجمة احمد خوشنویس، مندرج در کتاب مقامات عارفان. تهران: بوذرجمهری.

یونگ، کارل گوستاو. 1352. انسان و سمبول‌هایش. ترجمة ابوطالب صارمی. تهران: امیرکبیر.

References

Aflākī, Šams al-dīn Ahmad. (1996/ 1375SH). Manāqeb al-ārefīn. With the effort of Tahsīn Yāzījī. 3^rd ed. Tehrān: Donyā-ye Ketāb.

Āmolī, Seyyed Heydar.(1988 /1367 SH). Al-moqaddamāt men ketāb nas al-nosūs. Edition and Introduction by Henry Corbin & Osmān Esmā’īl Yahyā. 2^nd ed. Tehrān: Tūs.

Arāqī, Faxr al-dīn. (2005/1384SH). Loma’āt. Introduction and Explanation by Mohammad Xājavī. 3^rd ed. Tehrān: Molā.

Attār. Farīd al-dīn Mohammad. (2008/1387SH). Elāhī-nāme. Introduction, Edition and Explanation by Mohammad Rezā Šfī’ī Kadkanī. 3^rd ed. Tehrān: Soxan.

________________________. (2009/1388SH). Asrār-nāme. Introduction, Edition and Explanation by Mohammad Rezā Šfī’ī Kadkanī. 4^th ed. Tehrān: Soxan.

Bahār. Mehrdād. (2007/1386SH). Adiyān āsiyāeī. 6^th ed. Tehrān: Češme.

Bāqerī Xalīlī, Alīakbar & Monīre Mehrābī Kālī. (2013/1392SH). “Tahr-vāre-yečarxešī dar qazaliyāt-e sa’dī va hāfez-e šīrāzī”. Fasl-nāme-ye Naqd-e Adabī. Year 6. No. 23. Pp. 125-148.

Baqlī, Rūzbahān. (2008/1387SH). Mokāšefāt-e sūfiyān. Translation, Explanation and Edition by Qāsem Mīrāxorī. Tehrān: Šafī’ī.

Barbour, Ian G. (2014/1393SH). Elm va dīn (‎Issues in science and religion). Tr. by Bahā al-dīn Xarram-šāhī. 9^th ed. Tehrān: Markaz-e našr-e dānešgāhī.

Bayard, Jean Pierre. (1997/1370SH). Ramz-pardāzī-ye ātaš (La symoblique de feu). Tr. by Jalāl Sattārī. Tehrān: Markaz.

Beaucorps, Monique de. (2012/1391SH). Ramz-hā-ye zende-ye jān (Les symboles vivants). Tr. by Jalāl Sattārī. Tehrān: Markaz.

Bīdābādī, Sūrī. (2007/1386SH). Takāmol dar āsār-e sūfī-ye. Tehrān: Tarfand.

Bozorg Bīgdelī et al. (2007/1386SH). “Namād-hā-ye jāvdānegī (tahlīl va barresī-ye namād-e dāyere dar motūn-e dīnī va asātīrī)”. Pažūheš-nāme-e Zabān va Adab-e Fārsī “Gohar-e Gūyā”.  Year 1. No. 1. Pp. 79-97.

Burckhardt, Titus. (1991/1370SH). Ramz-pardāzī ( Symboles). Tr. by Jalāl Sattārī. Tehrān: Sorūš.

Campbell, Joseph. (2001/1380SH). Qotrat-e ostūre (The Power of myth). Tr. by Abbās Moxber. 2 ^nd ed. Tehrān: Markaz.

Cassirer, Ernst. (2008/1387SH). Falsafe-ye sūrat-hā-ye sambolīk (The philosophy symbolic forms). Tr. by Yadollāh Mūqen. 2 ^nd ed. Tehrān: Hermes.

Chevalier, Jean &  Alain Gheerbrant. (2006/1385SH). Farhang-e nomād-hā (‎Dictionnaire des symboles: mythes, reves, coutumes). Tr. by Sūdābe Fazā’elī. Tehrān: Jeyhūn.

Corbin, Henry. (2006/1385SH). Tārīx-e falsafe-ye eslāmī (Histoirede la philosophie islamique). Tr. by Javād Tabātabāeī. 5^th ed. Tehrān: Kavīr.

Ebn-e Arabī, Mohammad ebn-e Alī. (2016/1395SH). Fosūs al-hekam. Introduction, Explanation and analysis by Mohammad Alī Movvahed & Samad Movvahed. 7^th ed.  Tehrān: Kārnāme.

Ebn-e Manzūr, Abī al-fazl. (1990). Lesān al-arab. Beirut: Dār Sāder.

Ebn-e Taqrī Bardī. (1932). AL-zāhere fī molūk-e mesr va al-qāhere. Mesr: Dār al-kotob al-mesrīye.

Eliade, Mircea. (1995/1374SH). Ostūre, ro’yā, rāz (Myths, Dreams, Mystries). Tr. by Ro’yā Monajjem. Tehrān: Fekr-e Rūz.

___________. (1997/1376SH). Resāl-e dar tārīx-e adiyān (‎Traite d'histoire des religions). Tr. by Jalāl-e Sattārī. Tehrān: Sorūš.

___________. (2005/1384SH). Ostūre-ye bāzgašt-e jāvedāne (‎The myth of the eternal return). Tr. by Bahman Sarkārāt. 2^nd ed. Tehrān: Tahūrī.

___________. (2008/1387SH). Moqaddas va nāmoqaddas (The sacred and the profane). Tr. by Nasrollāh Zangūeī. 2 ^nd ed. Tehrān: Sorūš.

Esfarāyenī, Nūr al-dīn Abdolrahmān. (2004/1383SH). Kāšef al-asrār. With the effort of Herman  Landolt. 2^nd ed. Tehrān: Vezārat-e Farhang va Eršād-e Eslāmī.

Eynolqozzāt Hamedānī. (No date). Tamhīdāt. Edition and Explanation by Afīf Oseyrān. 2 ^nd ed. Tehrān: Manūčehrī.

Eže’ī, Taqī & Mahdī Arab Ja’farī. (2017/1396SH). “Moqāyese-ye kohan-olgū-hā-ye yūng bā šīve-ye erfānī-ye abū sa’īd”.  Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehrān Branch. Year 13. No. 47. Pp. 67-97.

Faqīh Malek Marzbān, Nasrīn & Sepīde Javāherī. (2011/1390SH). “Barresī-ye sāxtār-e modavvar-e savāneh al-oššāq-e ahmad-e qazzālī. Do-fasl-nāme-ye Adabiyāt-e Erfānī-ye Dānešgāh-e Alzahrā. Year 3. No. 5. Pp. 57-81.

Faraqānī, Sa’īd al-dīn Sa’īd. (1978/1357SH). Mašāreq al-darārī. Introduction and Editions by Seyyed Jalāl al-dīn Āštiyānī. Tehrān: Anjoman-e Falsafe va Erfān-e Eslāmī.

Hāfez, Šams al-dīn Mohammad. (2006/1385SH). Dīvān. With the effort of Sāye (Hūšang Ebtehāj).  12^th ed. Tehrān:  Kārnāme.

Hamedānī, Mīr Seyyed Alī. (1959/1337SH). Asrār al-noqte. Tr. by Ahmad Xošnevīs. In Maqāmāt-e ārefān. Tehrān: Būzrjomhrī.  

Hojvīrī, Abol Hasan Alī ebn-e Osmān. (2010/1389SH). Kašf al-mahjūb. Introduction, Edition and Explanation by Mahmūd Ābedī.  5^th ed.  Tehrān: Sorūš.

Izutsu, Toshihiko. (2005/1384SH). Āfarīneš, vojūd va zamān (‎Creation and the timeless order of things). Tr. by Mahdī Sar-rešte Dārī. Tehrān: Mehr Andīš.

Jāmī, Nor al-dīn Abdol Rahmān. (1997/1370SH). Haft orang. Edition & Introduction Mortezā Modarres Gīlānī. Golestān-e Ketāb.

Jung, Carl Gostav. (1974/1352SH). Ensān va sambol-hā-yaš (Man and his symbols). Tr. by Abotāleb Sāremī. Tehrān: Amīrkabīr.

Kamālī Dlat-ābādī, Rasūl & Seyyed Abolqāsem Hosseinī (Žarfā). (2017/1396SH). “Hekmat-e dor va noqte dar adabiyāt-e erfānī-e še’r-e hāfez”. Majale-ye Elāhiyāt-e Honar. No. 5. Pp. 105-130.

Lāhījī, Šams al-dīn Mohammad. (2008/1387SH). Mafātīh al-e’jāz fī šarh-e golšan-e rāz. Introduction, Edition and Explanation by Mohammad Rezā Barzegar Xāleqī & Effat Karbāsī. 7^th ed. Tehrān: Zavvār.

Lings, Martin. (1998/1377SH). Honar-e xat va tazhīb-e qor’ānī (The Quranic art of calligraphy and illumination). Tr. by Mehrdād Qayūmī Bīdhendī. Tehrān: Garūs.

Māyel Heravī, Najīb. (2004/1383SH). Īn barg-hā-ye pīr. 2^nd ed. Tehrān: Ney.

Meier. Translation and  Explanation by Qāsem Ansārī. Tehrān: Tahūrī.

Meybodī, Abolfazl Rašīd al-dīn. (1982/1361SH). Kašf al-asrār va odat al-abrār. With the effort of Alīasqar Hekmat. Vol. 4 & 6. Tehrān: Amīrkabīr.

Meyhanī, Mohammad ebn-e Monavvar. (1997/1376SH). Asrār al-tohīd. Introduction, Edition and Explanation by Mohammad Rezā Šfī’ī Kadkanī. 4^th ed. Tehrān: Āgāh.

Molavī, Jalāl al-dīn Mohammad. (1990/1369SH). Fī-e mā fī. Edition and Explanation by Badī’ al-zamān Forūzānfar. 6^th ed. Tehrān: Amīrkabīr.

____________________________. (1998/1377SH). Masnavī-ye ma’navī. Introduction and Edition Abdolkarīm Sorūš. 3^rd ed. Tehrān: Elmī va Farhangī.

Najm al-dīn Kobrā. (2009/1388SH). Nasīm jamāl va dībāče-ye jalāl. Ed by Fritz Mayor. Translation & Explanation by Qāsem Ansārī. Tehrān: Tahūrī.

Najm-e Rāzī. (2007/1386SH). Marmūzāt-e asadī dar Marmūzāt-e dāvūdī.  Introduction, Edition and Explanation by Mohammad Rezā Šfī’ī Kadkanī. 3^rd ed. Tehrān: Soxan. 

Nasafī, Azīz al-dīn. (2009/1388SH). Al-ensān-e kāmel. Introduction and Edition by Marijan Mole. 9^th ed.  Tehrān: Tahūrī.

Noss, John Boyer. (2007/1386SH). Tārīx-e jāme’-e adiyān (Man's religions). Tr. by Alīasqar Hekmat. 17^th ed. Tehrān: Elmī va Farhangī.

Osmānī, Abū Alī Hasan ebn-e Ahmad. (1995/1374SH). Tarjome-ye resāle-ye qošeyrīye. Edition and Explanation by Badī’ al-zamān Forūzānfar. 6^th ed. Tehrān: Amīrkabīr.

Pārsā, Xāje Mohammad. (2002/1381SH). Fasl al-xatāb. Edition, Introduction & Annotation by Jalīl Mesgar Nežād. Tehrān: Markaz-e našr-e dānešgāhī. 

Qazzālī, Mohammad ebn-e Mohammad. (2013/1392SH). Ehyā-ye olūm-e dīn. Tr. by Mo’ayed al-dīn Xārazmī. Whith the effort of Hossein Xadīv Jam. 8^th ed. Tehrān: Elmī va Farhangī.

Qorāb, Rāhele. (2005/1384SH). Namād-e xoršīd dar farhang va adabiyāt. Mashhad: Mohaqqeq.

Qrbān Sabbāq, Mahmū Rezā & Maryam Soltān Bonyād. (2011/1390SH). “Barresī-ye qābeliyat-hā-ye naqd-e kohan-olgūeī dar motāle’āt-e tatbīqī: negāhī gozarā be kohan-olgū-hā-ye sāye vas afar-e qahremān”. Fasl-nāme-ye Naqd-e Adabī. Year 4. No. 14. Pp. 79-107.

Rahīmiyān, Sa’īd. (2012/1391SH). Mabānī-ye erfān-e nazarī. 5^th ed. Tehrān: Samt.

Ruthven, Kenneth Knowles. (2006/1385SH). Osture (Myth). Tr. by Abolqāsem Esmā’īlpūr. 3^rd ed. Tehrān: Markaz.

Šajārī, Mortezā. (2009/1388SH). “ Zamān dar erfān-e eslāmī”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehrān Branch. Year 5. No. 14. Pp. 67-99.

Sattārī, Jalāl. (2008/1387SH). Osture va ramz. 3^rd ed. Tehrān: Markaz.

Šāyegān Far, Hamīd Rezā. (2012/1391SH).Naqd-e adabī. 5^th ed. Tehrān: Horūfīye.

Šāyegān, Dārīyūš. (2002/1381SH). Bot-hā-ye zehnī va xātere-ye azalī. 5^th ed. Tehrān: Amīrkabīr.

Schimmel, Annemarie. (1996/1375SH). Ab’ād-e erfānī-ye eslām (Mystical dimensions of Islam). Translation and Explanation by Abdol Rahīm Govāhī. 2 ^nd ed. Tehrān: Našr-e Farhang-e Eslāmī.

Tucci, Giuseppe. (2009/1388SH). Mandale (The theory and practice of the mandala). Tr. by A. pāšāeī. Qom: Dānešgāh-e Adiyān va Mazāheb.

Tūrān, Emdād. (2011/1390SH). Haqīqat-e mohamadīye va īsā masīh dar andīše-ye ebn-e arabī va ekhārt. Qom: Dānešgāh-e Adiyān va Mazāheb.

Tūsī, Ahmad ebn-e Mohammad ebn-e Zeyd. (2003/1382SH). Al-settīn al-jāme’ leltā’ef al-basātīn. With the effort of Mohammad Rošan. 4^th ed. Tehrān: Elmī va Farhangī.

Zamānī, Karīm. (1999/1378SH). Šarh-e jāme’-e masnavī-ye ma’navī. Vol. 6. Tehrān: Etelā’āt.

Zomorrodī, Homeyrā. (1997/1376SH).”Molāhezāt-e tatbīqī-ye adiyān va asātīr dar manteq al-tayr-e attār”. Deraxt-e ma’refat. Tehrān: Soxan. Pp. 345-364.