جستاری بر اساس نظریه تهدید اجتماعی گشت ارشاد تبدیل آن به فرصت نسبت به بانوان بدحجاب از منظر پیشگیری کنشی و فعال در آموزه‌های جرم‌شناسی اسلامی

سیدمحمدرضا موسوی فرد ¹ ( استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه آزارد اسلامی واحد سمنان )

تاريخ الإرسال : 16 الأحد , محرم, 1444 تاريخ التأكيد : 04 الأربعاء , صفر, 1444

الکلمات المفتاحية: تهدید, بدحجابی, گشت ارشاد, جرم‌شناسی اسلامی,

ملخص المقالة :

دو مقوله حجاب و امنیت اجتماعی همواره جزء مسائل راهبردی کشورهای اسلامی بوده است که در برخی از این کشورها مانند ایران بی‌حجابی را در قالب تظاهر به عمل حرام جرم انگاری کرده‌اند؛ در کنار آن در قالب طرح‌های امنیت اجتماعی گشت‌های ویژه پلیسی گشت ارشاد را برای کنترل و حفاظت این وضعیت فوق پیس بینی شده است، عملاً در روند اجرا نه‌تنها امنیت اجتماعی را به وجود نیاورده است بلکه باعث احساس تهدیدات اجتماعی متقابل شده است. سؤالی که در این پژوهش با رویکردی توصیفی تحلیلی از طریق روش اسنادی و کتابخانه‌ای در پی آن هستیم این مسئله که اساساً ممکن است بر اساس آموزه‌های دینی در قالب رویکردهای پیشگیری از منظر جرم‌شناسی اسلامی با اصلاح رویکردهای گشت ارشاد تهدید متقابل بدحجابی بانوان را به فرصت تبدیل کنیم؟ به نظر نگارنده پاسخ مثبت است، با توجه به تجربیات گذشته باید در خصوص گشت ارشاد گذر از مدل پیشگیری واکنشی انتظامی جایگزینی پیشگیری کنشی و فعال در آموزه‌های پیشگیرانه جرم‌شناسی اسلامی همانند ترویج فرهنگ مدل اسلامی در مقابله با هجمه‌ها، اهدای هدیه حجاب بجای برخورد واکنشی و انتظامی و... می‌تواند؛ باعث شود تهدیدات متقابل پیش‌آمده به یک فرصت طلائی بر اساس معیارهای دینی در قالب رأفت اسلامی تبدیل گردد.

نص كامل:



 

جستاری بر اساس نظریه تهدید اجتماعی گشت ارشاد تبدیل آن به فرصت نسبت به بانوان بدحجاب از منظر پیشگیری کنشی و فعال در آموزه‌های جرم‌شناسی اسلامی

 

چکیده:

دو مقوله حجاب و امنیت اجتماعی همواره جزء مسائل راهبردی کشورهای اسلامی بوده است که در برخی از این کشورها مانند ایران بی‌حجابی را در قالب تظاهر به عمل حرام جرم انگاری کرده‌اند؛ در کنار آن در قالب طرح‌های امنیت اجتماعی گشت‌های ویژه پلیسی «گشت ارشاد» را برای کنترل و حفاظت این وضعیت فوق پیس بینی شده است، عملاً در روند اجرا نه‌تنها امنیت اجتماعی را به وجود نیاورده است بلکه باعث احساس تهدیدات اجتماعی متقابل شده است. سؤالی که در این پژوهش با رویکردی توصیفی تحلیلی از طریق روش اسنادی و کتابخانه‌ای در پی آن هستیم این مسئله که اساساً ممکن است بر اساس آموزه‌های دینی در قالب رویکردهای پیشگیری از منظر جرم‌شناسی اسلامی با اصلاح رویکردهای گشت ارشاد تهدید متقابل بدحجابی بانوان را به فرصت تبدیل کنیم؟ به نظر نگارنده پاسخ مثبت است، با توجه به تجربیات گذشته باید در خصوص گشت ارشاد گذر از مدل پیشگیری واکنشی انتظامی جایگزینی پیشگیری کنشی و فعال در آموزه‌های پیشگیرانه جرم‌شناسی اسلامی همانند ترویج فرهنگ مدل اسلامی در مقابله با هجمه‌ها، اهدای هدیه حجاب بجای برخورد واکنشی و انتظامی و... می‌تواند؛ باعث شود تهدیدات متقابل پیش‌آمده به یک فرصت طلائی بر اساس معیارهای دینی در قالب رأفت اسلامی تبدیل گردد.

 

کلمات کلیدی: تهدید اجتماعی، بدحجابی، جرم انگاری، گشت ارشاد، پیشگیری، جرم‌شناسی اسلامی

 

 

 

 

 

 

مقدمه

دو مقوله حجاب و امنیت اجتماعی دو مفهوم کلیدی و راهبردی در جوامع اسلامی که در آن حجاب بر اساس قوانین کیفری رعایت اش واجب است و حتی نقض آن نیز به‌نوعی جرم انگاری شده است. یکی از کارکردهای مهم حجاب در حوزه اجتماعی است زیرا توجه به این مهم انسان را از معاشرت‌های بی‌بندوبار محفوظ می‌دارد و بر تحکیم نظام خانواده افزوده و از انحلال کانون محکم زناشویی جلوگیری و امنیت اجتماعی را فراهم می‌کند. بانوان در جوامع اسلامی باید منزلت خود را با توجه به چهارچوب وظایف خود در بخش حجاب و عفاف، اخلاق و رفتار مناسب حفظ کنند تا سلامت فردی و اجتماعی در جامعه اسلامی ایران که دارای ارزش‌های دینی و ملی است ارتقا یابد. حتی روی دیگر سکه این است اگر حتی بخواهیم از بعد مشرب فکری ایدئولوژیک نیز به قضیه نگاه نکنیم و صرفاً به‌اصطلاح از دیدگاه حقوقی صرف و مدرن نیز به قضیه نگاه شود چون‌که عدم رعایت حجاب در قانون در قالب تظاهر به عمل حرام جرم انگاری شده است، باید به‌نوعی قانون‌گرا باشیم و به قوانین پایبندی داشته باشیم. حال در جامعه با پدیده‌ای بنام بانوان بی‌حجاب و بدحجاب روبرو می‌شویم که قانون‌گریزی نیز محسوب می‌شود با توجه به جدیدترین متدهای جرم شناختی صرف نگاه کیفرمحور و پلیس محور در برخورد با این پدیده نه‌تنها جواب نداده است بلکه باعث نوعی تهدید اجتماعی برای برخی از شهروندان جامعه شده است که در عملکرد اجرایی آن ایران در مورد گشت ارشاد صدق می‌کند، که در تقربیا بوی یک تهدید را می‌دهد که گهگاه مورد هجمه‌های معاندان نیز با رویکرد سیاسی قرارگرفته است این در حالی است که در صورت اصلاح برخی رویکردها و سیاست‌ها در حوزه اتاق فکر اجرای این طرح و نحوه اجرا نه‌تنها یک تهدید نیست بلکه می‌تواند یک فرصت مغتنم برای اصلاح و قانون‌گرایی برخی از بانوان محترمه باشد که گاها این مورد را نقض می‌کنند در این پژوهش در پی پاسخ بدین سؤال هستیم آیا اساساً ممکن است بر اساس آموزه‌های اسلامی در قالب رویکردهای پیشگیری از منظر جرم‌شناسی اسلامی با اصلاح رویکردهای گشت ارشاد تهدید متقابل بدحجابی بانوان را به فرصت تبدیل کنیم؟ پاسخ مثبت است با توجه به انگاره‌های پیشگیرانه جرم‌شناسی اسلامی در باب رأفت اسلامی امکان‌پذیر خواهد بود که با روش توصیفی تحلیلی استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای در پی تبیین بخواهیم بود.

 

۱- رهیافت نظری بر مبنای تئوری تهدید و عدم امنیت اجتماعی

نظریه تهدید یکپارچه که به‌عنوان نظریه تهدید بین گروهی نیز شناخته می‌شود نظریه‌ای در روان‌شناسی و جامعه‌شناسی و.. است که می‌کوشد مؤلفه‌های تهدید درک شده را که منجر به تعصب بین گروه‌های اجتماعی می‌شود، توصیف کند. این نظریه در مورد هر گروه اجتماعی که ممکن است به نحوی احساس خطر کند، اعمال می‌شود، خواه آن گروه اجتماعی اکثریت یا گروه اقلیت در جامعه آن‌ها باشد یا نباشد. این نظریه به‌جای تهدید واقعی با تهدید درک شده سروکار دارد. تهدید درک شده شامل تمام تهدیداتی است که اعضای گروه معتقدند در حال تجربه آن‌ها هستند، صرف‌نظر از اینکه آیا این تهدیدها واقعاً وجود دارند یا خیر. برای مثال، افراد ممکن است احساس کنند رفاه اقتصادی آن‌ها توسط یک گروه برون گروهی که مشاغل آن‌ها را می‌دزدد تهدید می‌کند، حتی اگر در واقعیت، این گروه بر فرصت‌های شغلی آن‌ها تأثیری نداشته باشد. بااین‌حال، تصور آن‌ها مبنی بر اینکه امنیت شغلی‌شان در معرض تهدید است، می‌تواند سطح تعصب آن‌ها را علیه گروه برون گروهی افزایش دهد. بنابراین، حتی هشدارهای نادرست در مورد تهدید هنوز "پیامد واقعی" برای تعصب بین گروه‌ها وجود دارد. (Walter and others:2009:49) نظریه تهدید یکپارچه اولین بار توسط والتر جی استفان و کوکی وایت استفان (۲۰۰۰) ارائه شد. نظریه اصلی چهار جزء داشت: تهدیدهای واقع بینانه، تهدیدهای نمادین، اضطراب بین گروهی و کلیشه‌های منفی است. (Stephan:2000:23) تهدیدهای واقع بینانه تهدیدهایی هستند که برای رفاه درون‌گروهی خطر ایجاد می‌کنند. این‌ها می‌تواند شامل تهدید برای ایمنی یا سلامت فیزیکی، تهدید قدرت اقتصادی و سیاسی و تهدید موجودیت گروه باشد. این مؤلفه در اصل به‌عنوان بخشی از نظریه تعارض واقع‌گرایانه توسط تی کمپبل (۱۹۶۵) ایجاد شد. (Campbell:1965:283-311)تهدیدهای نمادین درجایی به وجود می‌آیند که بین ارزش‌ها و جهان‌بینی یک درون‌گروهی و برون گروهی تفاوت درک شده وجود دارد. این تفاوت می‌تواند باعث شود گروه درون‌گروهی احساس کند که گروه برون گروهی تهدیدی برای اخلاق، استانداردها، باورها و نگرش‌های گروه آن‌ها است. بنابراین این تهدیدها به‌شدت بااحساس هویت یک گروه مرتبط است. این مقوله از بحث گوردون آلپورت در مورد رابطه بین ارزش‌ها و هویت یک فرد مشتق شده است. او پیشنهاد کرد که ازآنجایی‌که ارزش‌ها برای ما مهم هستند، گروه‌هایی را که باارزش‌های ما مخالف هستند رد خواهیم کرد. (Allport:1954:25) همچنین بر اساس تحقیقات اسس و همکارانش (۱۹۹۳) است که دریافتند اگر گروه برون گروهی با آداب‌ورسوم درون‌گروهی تداخل داشته باشد، گروه‌ها احساسات منفی بیشتری نسبت به یک گروه بیرونی دیگری را به‌صورت کاملاً تعارضی دارند.(137-166Haddock and others:1993:) اضطراب بین گروهی به این انتظار اشاره دارد که تعامل با فردی از گروهی دیگر تجربه منفی باشد. افراد مبتلابه اضطراب بین گروهی از این می‌ترسند که احساس ناراحتی، خجالت، ناامنی یا قضاوت، چه توسط اعضای برون گروه یا توسط افراد درون‌گروهی خود، داشته باشند. قبل از ایجاد چارچوب تئوری تهدید یکپارچه، استفان در مورد اضطراب بین گروهی تحقیق می‌کردند. (Stephan:1985:157) به‌عنوان‌مثال می‌توان گفت: مفهوم اضطراب بین گروهی نیز از نظریه نژادپرستی منفور نشاءت می‌گیرد، که استدلال می‌کند که احساسات منفی ناخودآگاه در مورد سیاه‌پوستان آمریکایی بخش مهمی از نژادپرستی علیه آن‌ها است. (Gaertner:1986:157) در سال ۲۰۰۲، استفان و رنفرو نسخه به‌روز شده‌ای از این نظریه را ارائه کردند که چهار جزء را به دو نوع اصلی کاهش داد: تهدیدهای واقعی و نمادین. دسته‌بندی کلیشه‌های منفی و اضطراب بین گروهی از چارچوب اصلی نظریه حذف شدند زیرا مشخص شد که آن‌ها به‌عنوان زیرگونه‌های تهدید بهتر درک می‌شوند. آن‌ها می‌توانند منجر به تهدیدهای واقعی یا نمادین شوند تا اینکه به‌عنوان دسته‌بندی‌های جداگانه قرار بگیرند. (Renfro and others:2002:191-207)نتایج مطالعه نشان داد که افزایش ادراک تهدید برای هویت درون‌گروهی میل به فاصله گرفتن از بیرون گروه را افزایش می‌دهد. (Branscome:1994:641) در این نظریه در چنین آمده است: گروه‌های پرقدرت بیشتر گروه‌های دیگر را تحت تأثیر قرار می‌دهند و آن‌ها را تهدید می‌کنند. گروه‌های کم قدرت اغلب در برابر نفوذ و تهدیدات گروه‌های دیگر آسیب‌پذیر هستند. بنابراین، گروه‌های کم قدرت تمایل دارند در حالت آماده‌باش باشند و تهدیدات بیشتری را نسبت به گروه‌های قدرت بالا درک می‌کنند (Rios and others:2009:44) برای مثال در این خصوص، کورنبلوم و استفان (۲۰۰۱) دریافتند که بومیان کانادا بیشتر از سفیدپوستان احساس خطر می‌کنند تا اینکه کانادایی‌های سفید در مورد آن‌ها احساس خطر می‌کنند. (Corenblum and others:2001:251) بااین‌حال، زمانی که گروه‌های باقدرت بالا تهدیدی را از سوی گروه دیگری درک کنند، نسبت به گروه‌های کم قدرت «با شدت بیشتری واکنش نشان خواهند داد». (Ibid) این احتمالاً به این دلیل است که اگر تهدید واقعی باشد، آن‌ها چیزهای بیشتری برای از دست دادن دارند و منابع بیشتری دارند که به آن‌ها اجازه می‌دهد با چنین تهدیدهایی مقابله کنند. دو گروه با وضعیت قدرت نسبتاً برابر می‌توانند به‌ویژه در صورت رقابت با یکدیگر برای منابع، مانند مشاغل، نسبت به احساس خطر حساس باشند. (Garcia:2006:970) حال در خصوص گشت ارشاد نسبت به بانوان بدحجاب نتایج نشان می‌دهد نه‌تنها گشت ارشاد در این زمینه اثر مثبتی نداشته، بلکه بازخوردی منفی ایجاد کرده و زنان را دچار ترس و اضطراب ساخته و درنهایت باعث کاهش احساس امنیت اجتماعی در آن‌ها شده است. (مصطفایی و دیگران؛ ۱۳۹۶) این تقابل نامتقارن پلیس در قالب گشت ارشاد نسبت به بانوان بدحجاب که به استناد تحقیقات علمی و همچنین گزارش‌های رسمی نهادهای دولتی به‌هیچ‌وجه من الوجه نه‌تنها موفق نبوده است، بلکه وجه این طرح را در حد تهدید اجتماعی برای قشری از بانوان جامعه که به گفته رهبر انقلاب به‌عنوان یک نقض باید بدان نگاه کرد¹، پایین آورده است که دقیقاً نقطه مقابل رأفت اسلامی و اهداف دینی است که پیامبر آن پیام‌آور شادی و رحمت و علت بعثت را گسترش مکارم اخلاقی دانسته است ².

 

۲- مفاهیم پژوهشی

۱-۲): طرح ارتقای امنیت اجتماعی «گشت ارشاد»

طرح گشت ارشاد بانام رسمی «طرح ارتقای امنیت اجتماعی»، برنامه اجرایی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است که در راستای مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی تحت عنوان «طرح جامع عفاف» اجرا شد. پس از تصویب «طرح جامع عفاف» و تأیید آن توسط رهبر انقلاب، محمود احمدی‌نژاد (که به‌عنوان رئیس‌جمهور وقت، رئیس وقت شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز به شمار می‌رفت) «طرح جامع عفاف» را به نیروی انتظامی ابلاغ کرد. نیروی انتظامی برنامه اجرایی خود پیرامون عملی کردن «طرح جامع عفاف» را پس از چند جلسه هماهنگی با محمود احمدی‌نژاد با عنوان «طرح ارتقای امنیت اجتماعی» آغاز کرد. با توجه به آنکه طرح در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب گردیده بود، «طرح ارتقای امنیت اجتماعی» از ابعاد مختلفی موردبررسی و انتقاد قرارگرفته است که مهم‌ترین آن جایگاه حقوقی اقدامات پلیس و سایر دستگاه‌های اجراکننده طرح است. پلیس در جریان اجرای طرح انواعی مختلفی از پوشش و آرایش‌ها را ممنوع کرد و مانع از تولید، واردات، فروش و استفاده از آن گردید و اقدام به تذکر یا بازداشت و انتقال افراد به مراکز پلیس و اقدام به تشکیل پرونده برای آنان کرد. این در حالی است که بر اساس قوانین موضوعه پلیس تنها ضابط قضایی و اجراکننده قوانین است و نمی‌تواند رأساً قانون‌گذاری کند. کنترل پوشش مردم خصوصاً زنان، حضور گسترده مأموران پلیس در فروشگاه‌های و مراکز خرید، بازرسی فروشگاه‌ها توسط مأموران و تأکید به جلوگیری از ورود زنانی که به‌زعم پلیس بدحجاب هستند. در خصوص پیشینه این طرح باید گفت: مسئله پوشش زنان و مقابله با بدحجابی و بی‌حجابی ابتدا از ادارات آغاز شد و در ۱۰ تیر ۵۹ حجت‌الاسلام ری‌شهری رئیس وقت دادگاه انقلاب در بخشنامه‌ای نوشت از ورود آن دسته از کارکنان زن که پوشش اسلامی ندارند جلوگیری به عمل آید.³ در گزارشی که در سال ۹۴ مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی منتشر کرد این طرح را ناموفق دانست که باعث ایجاد دورویی و نفاق در جامعه می‌شود. (مرکز پژوهش‌های مجلس، پیشین).

 

۲-۲): مصداق و مفهوم بانوان بدحجاب

منظور از حجاب، همان پوشش اسلامی به معنای پوشانیدن تمامی بدن و برجستگی‌های آن به‌جز گردی صورت و دست‌ها از مچ به پایین، توأم با رفتار و گفتاری است که منجر به خودنمایی و جلب نظر نامحرم نگردد. بد پوششی به معنای نداشتن پوشش متناسب با استانداردهای متعارف عُرف عام و الگوی برگرفته از فقه اسلامی است. ازاین‌رو، پوشیدن لباس‌های تنگ، بدن‌نما، تحریک‌کننده و بدشکل، پوشیده نبودن برخی مواضع نیازمند پوشش، آرایش نامناسب و نداشتن وقار لازم در اجتماع را می‌توان در مقوله بد پوششی گنجاند. از منظر آسیب‌شناختی؛ بد پوششی از مصداق‌های انحراف و کج روی، رفتاری ناسازگار با هنجارها و انتظارهای جامعه، خلاف فرهنگ جاری و قانون‌مندی‌ها و انتظارهای مطلوب جامعه و موجب تنش‌ها و تضادهایی است که به نگرش‌های سرزنش‌آمیز می‌انجامد و واکنش‌هایی نظیر مجازات، طرد و انزوا را به همراه دارد. از منظر حقوقی نیز، نا هم سویی یا مخالفت با هنجارهای قانونی معتبر جامعه، جرم و سزاوار مجازات‌های متناسب خواهد بود. ازاین‌رو، بی‌حجابی به اعتبار نقض هنجارهای اجتماعی، کج روی و انحراف و به اعتبار ناهم‌سویی و تخلف قوانین نظام جزایی اسلام، در برخی نظام‌های حقوقی جرم شمرده می‌شود.⁴ الگوسازیِ حجاب  و عفاف از راه‌های مختلف، به‌ویژه رسانه ملی برای نسل جوان و رفع تناقض‌های الگویی موجود در این زمینه صورت گیرد. دلیل آسیب‌پذیری زن، ظاهر جذاب اوست؛ ازاین‌رو زن برای ایفای نقش اجتماعی خود باید به‌گونه‌ای در جامعه ظاهر شود که دچار اضطراب درونی نشود. چنانچه قرآن کریم در سوره احزاب آیه ۵۹ می‌فرماید: «ای پیغمبر به زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که خویشتن را به چادر فرو پوشند که این کار برای اینکه آن‌ها شناخته شوند تا از تعرض و جسارت آزار نکشند بر آنان بسیار بهتر است.»⁵ برهنگی و خودنمایی در قالب پوشش، یکی از مسائل عصر حاضر است. برهنگی لباس نازک و بدن‌نما باشد و یا به خاطر نوع دوخت آنکه به بدن بچسبد و حجم بدن را به نمایش گذارد. همین باعث می‌شود انسان همیشه در معرض تخلف و خسران قرار گیرد⁶ .

۳-۲): پیشگیری در جرم‌شناسی اسلامی

راه‌های پیشگیری از جرم یا گناه در نظام کیفری اسلام با سایر نظامات کیفری غیر اسلامی یکسان نیست. به دلیل اینکه از منظر جرم‌شناسی اسلامی برای حفظ نظام توحیدی و پاسداری از ارزش‌های حاکم بر جامعه‌ی اسلامی و بسط عدالت و امنیت اجتماعی، شیوه‌های خاصی به کار گرفته می‌شود تا انسان را از قرار گرفتن در معرض جرم و گناه باز دارد. (موسوی فرد و دیگران؛ ۱۳۹۷) در نظام حقوقي اسلام، براي پيشگيري از جرم و گناه تدابیر خاصی انديشيده شده است و شارع مقدس براي اجراي آن‌ها، راه‌های مختلفي را مقرر داشته است. (ولیدی؛ ۱۳۸۴؛ ۴) دقت نظر در ظرفیت‌های پيشگيري از وقوع جرم در آموزه‌های اسلامي، به‌خوبی نشان می‌دهد كه در نظام و آيين اسلامي، راهكارها و جلوه‌های خاصي در زمينه پيشگيري از وقوع جرم وجود دارد. چرا كه در كليه اين آموزه‌های ديني، ویژگی‌های چهارگانه‌ای كه امروزه جرم شناسان (نقل از ولیدی⁷؛ گسن، ۱۳۷۶؛ ۹) مدنظر است. پیشگیری از جرم در نگاه اول به معنی «پیش‌دستی کردن، پیشی گرفتن و به جلوی چیزی رفتن» و در نگاه دوم به معنی «آگاه کردن، خبر چیزی را دادن و هشدار دادن» محقق کردن اندیشه مجرمانه را نداشته باشند بنابراین این اقدامات گاهی جنبه کنش یا پیشین یا جنبه واکنش یا پسین دارند‌. (موسوی فرد و دیگران؛ ۱۳۹۸؛ ۱۹-۲۰) هدف جرم شناسی اسلامی هدف بررسی گناهان جرم انگاری شده است البته برخی مواقع نیز به حوزه های مشترک جرم شناسی و اخلاق نیز گریزی می زند.؛⁸ صرفاً گناهان جرم انگاری شده و علل و عوامل دخیل در آن را در حوزه مباحث نظری خود از منظر آموزه‌های دینی و اسلامی در برمی‌گیرد 

 

 ۳. تلقی متقابل بانوان بدحجاب از تهدید گشت ارشاد

امنیت محافظت در برابر آسیب احتمالی (یا سایر تغییرات اجباری ناخواسته) است که توسط دیگران با محدود کردن آزادی عمل دیگران ایجاد می‌شود. ذینفعان (از نظر فنی) امنیت ممکن است افراد و گروه‌های اجتماعی، اشیاء و نهادها، اکوسیستم‌ها یا هر موجودیت یا پدیده دیگری که در برابر تغییرات ناخواسته آسیب‌پذیر است باشند. پس در اینجا به احساس امنیت فردی می‌رسیم؛ مرجع امنیت در امنیت فردی حق حیات، آزادی (محل زندگی، اعتقادات، شغل)، حق تأمین نیازهای ضروری، حق مالکیت و حفظ کرامت انسانی است. امنیت فردی بسیار به امنیت عمومی نزدیک است. تمایز امنیت فردی و عمومی را می‌توان در عامل تهدید آن را دریافت. امنیت فردی اغلب از طریق دولت‌ها نقض می‌شود درحالی‌که امنیت عمومی بیشتر از جانب سایر شهروندان آسیب می‌بیند. گفتمان امنیت انسانی همچنان منعکس‌کننده سخنان معروف کوفی عنان دبیرکل سابق سازمان ملل است که «ما بدون توسعه از امنیت برخوردار نخواهیم شد. ما بدون امنیت از توسعه برخوردار نخواهیم شد و بدون حقوق بشر نیز از توسعه برخوردار نخواهیم شد» (Annan: 2005: 1). سخنان عنان توسط نلسون ماندلا تقویت می‌شود که زمانی گفت: "ما نه آزادی بدون نان می‌خواهیم، نه نان بدون آزادی می‌خواهیم. (Ibid) امنيت اجتماعي به‌عنوان يکي از حساس‌ترین و مهم‌ترین نوع امنيت، از عناصر اساسي حيات انسان‌هاست. بدون شک هيچ عنصري براي پيشرفت و توسعه يک جامعه و همچنين شکوفايي استعدادها، مهم‌تر از عنصر امنيت و تأمین آرامش در جامعه نمی‌باشد. امنيت داراي دو معناي ايجابي (يعني وجود احساس رضايت و اطمينان خاطر نزد دولت‌مردان و شهروندان) و سلبي (يعني نبود ترس، اجبار و تهديد) می‌باشد. (محسني؛ ۱۳۸۸؛ ۱). بااینکه مخالف بدحجابی خلاف قانون در جامعه هستیم اما با اجرای طرحی که مطمئناً مجری آن درست عمل نمی‌کند بیشتر مخالفم و باید بپذیریم حجاب را نه با چماق بلکه بافرهنگ سازی و آموزش‌های متفاوت در همه مقاطع، آن‌هم در چارچوب دین و قانون می‌توان نهادینه کرد و ما با ایجاد رعب و وحشت و استفاده از پلیس فقط ظاهر جامعه را حفظ می‌کنیم و علاقه قلبی به حجاب را کاهش می‌دهیم.⁹امروزه می توان گفت:برخی از بانوان گشت ارشاد را بعنوان تهدید جدی علیه خود تلقی می کنند.

۴. تلقی تهدید بدحجابی بر امنیت اجتماعی در دستگاه حاکمیتی

در مقابل تهدید قبلی که به برخی از اعضای جامعه برمی‌گشت و بانوان بدحجاب به‌نوعی گشت ارشاد را همانطوریکه انگاشته شد تهدیدی علیه خود تلقی می‌کند دستگاه حاکمیتی نیز در گفتمان متقابل بدحجابی در جامعه را تهدیدی برای امینت و سلامت اجتماعی جامعه قلمداد می‌کند که یکی از نمودهای مبارزه پلیسی با این وضعیت که واکنشی و انتظامی است گشت ارشاد است. یکی از فلسفه‌های حقیقی وجوب حجاب، حفظ آرامش زن، مصونیت جامعه از فساد و عمق و معنا بخشیدن به امنیت اجتماعی با توسعه آن می‌باشد. زیرا نفس آدمی، دریایی موّاج از تمایلات و خواسته‌های اوست که مهم‌ترین آن‌ها به خوراکی‌ها، امور جنسی و مال و جاه و مقام، مربوط می‌شود و بدون شک بالاترین خواسته‌های مردان، تمایل به جنس زن است. بدحجابی یك موضوع کاملاً اجتماعی است و عوارض آن متوجه جامعه و موجب از بین رفتن بنیه اعتقادی و همچنین امنیت اجتماعی موجود در جامعه می‌شود، نتایج یکسری تحقیقات به چنین رویکردی منجر شده است: به‌دست‌آمده می‌توان نتيجه گرفت که با افزايش بدحجابي وتبرّج ميزان نگراني نسبت به احساس امنيت اجتماعي نیز افزایش پيدا می‌کند. (اولادی و دیگران؛ ۱۳۹۸؛ ۱۰۳) این تهدید تا جایی است که برخی از رویکردهای علمی نیز بدین نتیجه رسیده‌اند که«عوامل اجتماعي و فرهنگي مؤثر بر بدحجابي، ازجمله تهاجم فرهنگي، به‌مثابه ابزار فرهنگي جنگ نرم دشمن است روش‌های فرهنگي و اجتماعي مقابله با بدحجابي شناسايي و برخورد نيروي انتظامي با بدحجابان، كه قانون‌شکنان و برهم زنندگان نظم و تعادل سيستم اجتماعي هستند، توصیه‌شده است. (شایگان؛ ۱۳۸۹؛ ۷۹) می توان با تکیه بر مشاهدات عینی و مضافا مطالعات متعدد علمی ؛ توسل به‌زور با گسترش رسانه‌ای اجتماعی به‌هیچ‌وجه من الوجه کارگر نخواهد بود و تأکید صرف بر این اقدامات کاملاً نتیجه معکوس به بار خواهد آورد و به‌عنوان یک ابزار سیاسی قرار گیرد.

 

۵. گذر از مدل پیشگیری واکنشی انتظامی

این نوع پیشگیری اگرچه به‌تنهایی پاسخ گوی نیازهای اجتماعی و امنیتی جامعه نمی‌باشد، اما با ادغام در زمینه‌های پیشگیرانه غیر کیفری از جرم و استفاده از هر دو عنصر در کنار هم می‌توان عامل مهمی در زمینه کاهش جرم در اجتماع را فراهم کرد. پیشگیری کیفری ازاین‌جهت که دارای مضرات و معایب بسیاری است و بر جسم و روان مجرمان تأثیرگذار بوده و زندگی آینده آنان را در جامعه با مشکلات مواجه می‌کند، باید به‌عنوان آخرین چاره علیه بزهکاری مورداستفاده قرار گیرد. درمجموع اهدافی که از اِعمال پیشگیری کیفری مدنظر است عبارت‌اند از: اصلاح بزهکار، حمایت از جامعه، ارعاب بزهکار و پیشگیری عمومی با ارعاب دیگران است، به‌طورکلی، پیشگیری واکنشی یا کیفری، ناظر به اقدام کیفری قبل و بعد از وقوع جرم است که با بهره گرفتن از سازوکارهای نظام عدالت کیفری درصدد کاهش نرخ بزهکاری است. پیشگیری انتظامی عبارت است از: «مهار و کنترل جرم از طریق اقدامات پلیسی نظیر: افزایش گشت‌های انتظامی و حضور ملموس و مؤثر پلیس در سطح شهر در جهت جلوگیری از اَعمال مجرمانه و کاهش تکرار جرم در چارچوب قانون. همچنین، بررسی روند بزهکاری و علل وقوع آن به‌منظور اتخاذ تدابیر مقابله با مجرم و انجام اقدامات فوری در امر مبارزه با بزهکاری و جرائم و همکاری با ارگان‌های مسئول در زمینه کاهش جرائم». پیشگیری انتظامی ازآن‌جهت حائز اهمیت است که حافظ نظم و امنیت اجتماعی است. در پیشگیری انتظامی، تهديدها و ضعف‌های آينده، می‌تواند هدف‌های ترسیم‌شده را با چالش مواجه کند، ازاین‌رو تغيير سیاست‌ها و بازنگري برنامه‌ها می‌تواند روند بروز تهديدها و ضعف‌های آينده را کند يا متوقف کند. (میرزا خانی و دیگران؛ ۱۳۹۸؛ ۴۹) تحقیقات جدید نشان می‌دهد: پیشگیری فعال و موفق از جرم برنامه‌هایی است فرصت‌هایی را برای تعاملات مثبت با مردم فراهم می‌کنند. تقریباً در تمام برنامه‌های پیشگیری از جرم، معمولاً نوعی از ارتباط اجتماعی یا عنصر آموزشی وجود دارد که به دنبال ایجاد تعاملات مثبت بین پلیس و بسیاری از گروه‌های اجتماعی است که با امید به کاهش جرم و جنایت محله را تشکیل می‌دهند. برنامه‌های موفق پیشگیری از جرم، مشارکت قوی را نشان می‌دهد و به جوامع نشان می‌دهد که مدیران پلیس آن‌ها رهبران معاصری هستند که با نیازهای اعضای جامعه در ارتباط هستند.¹⁰ پس آنچه می‌تواند به‌عنوان بحث مرتبط با موضوع حاضر به‌عنوان یک رویکرد علمی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گیرد که در بخشی از مطالعات وطنی که اتفاقاً توسط آقای عبدالرحمن میرزاخانی و دیگر همکارانشان در سال ۱۳۹۸ به‌عنوان اعضای هیئت‌علمی گروه پیشگیری انتظامی صورت گرفته است و همچنین مطالعات جدیدی که توسط پلیس آمریکا صورت گرفت است که در قالب مدل‌های پیشگیری انتظامی از جرائم در قرن ۲۱ ارائه‌شده است اتفاقاً مروری کوتاه بر مطالعات هر دو گروه نیز داشتیم عملاً روش‌های سنتی پیشگیری انتظامی پاسخگوی نیازهای کنونی جامعه نیست، باید در هدف‌گذاری و رویکردها به‌نوعی تجدیدنظر جدی، واقعی صورت گیرد. نتیجه‌ای که برای گشت ارشاد و رویکردهای آن می‌توان گرفت این است که به‌هیچ‌وجه این واکنش انتظامی موفق نبوده است و بسیاری از مسئولین نیز به عدم موفقیت آن اذعان داشته‌اند.¹¹پس باید در سیاست‌ها و رویکردهای گشت ارشاد در این خصوص تجدیدنظر جدی صورت گیرد و نمی‌تواند با این روش امیدی به موفقیت این طرح شکست‌خورده داشت. بخواهیم به نتایج پلیس منطقه‌ای آمریکا نیز رجوع کنیم دو ریل‌گذاری و استراتژی گذاری پیشگیری انتظامی موفق را در مواجهه با جرم در قرن ۲۱ چنین آورده‌اند: مشارکت جامعه و مشارکت پلیس جامعه، اجرای برنامه‌هایی برای کاهش ترس و جلب اعتماد عمومی است، حال اگر بخواهیم با نگاه به درون بدین مقوله نگاه کنیم در قالب دید آسیب شناسانه به قضیه بنگریم گشت ارشاد نه‌تنها به‌عنوان یک واکنش پیشگیری انتظامی نتوانسته‌اند باعث کاهش ترس در جامعه و درنهایت جلب اعتماد عمومی شود بلکه باعث نوعی تهدید اجتماعی نسبت به بانوان بدحجاب به‌عنوان بخشی از جامعه شده است که رهبری انقلاب آن را صرفاً یک نقض نه جرم و معضل اجتماعی لاینحل معرفی کرده‌اند پس جدا باید در رویکرد کنونی این طرح با رویکردهای مبتنی بافرهنگ اسلامی و ایرانی بر اساس آموزه‌های جرم‌شناسی اسلامی ریل‌گذاری جدیدی صورت پذیرد. خود ناجا نیز در اظهارنظرهای رسمی از زبان سخنگو نیز بدین رویکرد تحولی به‌نوعی معتقد است .می افزاید: ما معتقدیم که در برخورد با پدیده‌های اجتماعی باید سازوکارهای فرهنگی اجتماعی وجود داشته باشد، مخصوصاً در مورد پدیده بدحجابی ازاین‌رو ما این موضوع را در دستور کار قرار داده‌ایم تا با استفاده از شیوه‌های اقناعی افراد را به رعایت حجاب ترغیب کنیم، اما اگر افرادی به اقدام خود اصرار کنند با آنان به روش سلبی برخورد خواهد شد. مأموری که با بدحجابی برخورد می‌کند، آموزش‌های لازم را در مورد نحوه برخورد و بیانش دیده است، افزود: مأموران آموزش‌دیده مسئول برخورد با این افراد هستند و در مرحله اول از طریق ارشاد و تذکر موضوع را رفع می‌کنند و در مرحله بعد برخی محرومیت‌های اجتماعی شامل توقیف خودرو و... اعمال می‌شود، اما اگر فردی بر اقدام خود اصرار ورزد این افراد با حکم دستگاه قضایی به دادسرای انقلاب ارجاع خواهند شد. (تحقیقات مرکز افکار سنجی ناجا ، پیشین)

۶. پیشگیری کنشی و فعال آموزه‌های پیشگیرانه جرم‌شناسی اسلامی

پیشگیری از جرم یکی از جلوه‌های سیاست داخلی است که ارتباط تنگاتنگی با نظام سیاسی حاکم بر جوامع بشری دارد و از مؤلفه‌های مؤثر و مهم در ایجاد جامعه امن است. برای دسترسی به امنیت در جامعه، شناخت فرایندهای اجتماعی ناهمگون و سرانجام، جلوگیری از رشد این فرایندها از طریق تدوین و اجرای برنامه پیشگیری ضروری است. (موسوی فرد و دیگران؛ ۱۳۹۶؛ ۵۳) امروزه غرب دنبال از میان بردن شاکله‌های فرهنگی کشورهاست و افرادی که از فرهنگ به بلوغ فرهنگی و سپس نبوغ فرهنگی رسیده باشند از این آسیب‌ها در امان هستند که باید دید آیا ما به این نبوغ فرهنگی دست‌یافته‌ایم. یکی از مصادیق نبوغ فرهنگی آن است که جرم عادی‌سازی نشود و افراد با جسارت و وقاحت در مورد آنچه مرتکب شده‌اند احساس افتخار نکنند. امروزه شاهدیم که برخی قوانین از دیدگاه بخشی از مردم متروکه شده است، مثلا‌ً در ماده ۶۳۸  تبصره آن قانون مجازات اسلامی هر فردی بدون حجاب شرعی در معابر حاضر شود مشمول دو ماه حبس و مجازات شلاق است که در بسیاری از موارد مجازات حبس جایگزین می‌شود و مجازات شلاق به پرداخت جزای نقدی تبدیل می‌گردد. پیشگیری از وقوع جرم به دنبال آن است که مبحث امربه‌معروف و نهی از منکر مؤثر و موجود در قانون اساسی بتواند از هویت فرهنگی دفاع کند. چنان که در آیین‌نامه میانجیگری و مراکز داوری و میانجیگری که امروزه فعال هستند با این رویکرد در مقوله پیشگیری از وقوع جرم تلاش می‌کنند.¹² (امیریان فارسانی؛ ۱۴۰۰) پیشگیری از وقوع جرائم و جلوگیری از فرو افتادن افراد در ورطه جرم و گناه یکی از آمال و آرمان‌های تمام جوامع بشری است دیگر ضروریات موجود پیشگیری انتظامی است. (صالحی؛ ۱۳۹۸؛ ۱) پيشگيري از جرم بر اساس آموزه‌های اسلامي يک جريان دو طرفه بوده که هم پليس و هم مردم، در آن نقش سازنده و تأثیرگذاری دارند. (توسلی و دیگران؛ ۱۳۹۴؛ ۴۳)حتی مطالعات مراکز دانشگاهی وابسته به ناجا بدین نتیجه رسیده که آموزش کیفی با رویکرد مامورین گشت ارشاد بر اولویت های کمیت گرا تاثیر بیشتری دارد  . (با دخل و تصرف عبدالرحیمی و دیگران؛ ۱۴۰۰؛ ۱۳۷) پس‌ازاین بخش می‌توان چنین اضافه کرد در یک چرخش معکوس کیفی به آمار رجوع کنیم کدام‌یک از بانوان بدحجاب به‌اصطلاح که مخاطب گشت ارشاد هستند تحت تأثیر رویکردهای اسلامی و اغنایی قرار گرفتند و مشکل بدحجابی آن‌ها به‌نوعی رفع شده است و بر اساس آموزه‌های اسلامی این اتفاق رخ‌داده است امروزه می‌بینیم که تمامی رویکردهای کمیت گرا در قالب طرح گشت ارشاد نه‌تنها بر اساس موازین اسلامی نیست، بلکه نوعاً به جرات می‌توان گفت: هیچ‌گونه اثر کیفی بجای نگذاشته است. اگر اقدامات ناجا به‌صورت کیفی و کمی بر اساس آموزه‌های دین مبین اسلام نباشد می‌توان ادعا داشت ماهیت این سیستم کاملاً زیر سؤال است چرا که؛ جمهوري اسلامي ايران حکومتي مردمي و مبتني بر اصول و قواعد دين مبين اسلام است. بنابراين تمام ارکان، نهادها و سازمان‌های حکومتي و حتي غير حکومتي آن بايد بر پايه اصول ديني شکل‌گرفته ضوابط حاکم بر آن‌ها نيز بايد اسلامي باشد. پلیس رویکرد پیشگیری انتظامی واکنشی خود را در پیشگیری در حوزه گشت ارشاد به‌نوعی پیشگیری کرامت‌مدار از جرم در پرتو آموزه‌های اسلامی تغییر جهت دهد تا بتواند در ادامه فعالیت‌های خود در قالب گشت ارشاد بتواند موفق‌تر عمل نماید؛ ضرورت مرعی داشتن کرامت انسانی در راهبرد پیشگیری از جرم مستلزم عدم تضییق آزادی‌های افراد به بهانۀ پیشگیری از جرم است، رعایت حقوق و آزادی‌های فردی و تعیین حدودوثغور اجرای راهبردهای کنشی پیشگیرانه است، همواره در آموزه‌های اسلامی تحت عناوینی همچون حمایت از حریم خصوصی، کرامت و آزادی انسان‌ مورد تأکید و تصریح قرارگرفته است.بر این اساس آموزه‌های فقه اسلامی سرشار از تعالیمی است که بر تدابیر پیشگیریِ کنشی با رعایت کرامت انسانی تأکید ورزیده است.(دارابی و دیگران؛ ۱۴۰۰؛ ۱۱۳۳)

 

۷.ترویج فرهنگ مدل اسلامی در مقابله با هجمه‌ها

اگر برخی معتقدند فشارهای دشمنان برای از بین بردن حجاب در جامعه اسلامی، مقابله با این خطر جدی را وظیفه همه دستگاه‌های فرهنگی است دشمن باهدف از بین بردن اصول و ارزش‌های دینی به میدان جنگ نرم آمده است و لحظه‌ای غفلت از آن، مساوی با نابودی اعتقادات و ارزش‌های اسلامی خواهد شد. سؤال جدی که پیش می‌آید این است در کنار رویکردهای واکنشی و انتظامی در قالب گشت ارشاد صورت گرفته است، چه تلاش فراگیر و سهل الوصلی برای ارائه جایگزین‌های جالب و جذاب جهت بانوان ارائه‌شده است. دشمنان درتلاشند تا با ترویج بی‌بندوباری و ابتذال در میان جوامع، به‌خصوص ملل مسلمان، آن‌ها را بافرهنگ و آداب‌ورسوم اصیل خویش بیگانه کنند و با تضعیف معنویت در میان افراد جامعه، زمینة تسلط همه‌جانبه خود را فراهم آورند و ازآنجاکه ترویج بدحجابی بهترین مقدمه برای تضعیف اراده و ایمان افراد جامعه است، در اتاق‌های فکر خود طرح‌ها و برنامه‌های حساب‌شده‌ای برای آن اتخاذ می‌کنند. انگلیس در طرح خویش به عواملش چنین مأموریت داد: «در مسئله بی‌حجابی زنان باید کوشش فوق‌العاده به عمل‌آوریم تا زنان مسلمان به بی‌حجابی و رها کردن چادر مشتاق شوند. باید به استناد شواهد و تاریخی، ثابت کنیم که پوشیدگی زن از دوران بنی‌عباس متداول شده و مطلقاً سنت نیست. مردان، همسران پیامبر را بدون حجاب می‌دیدند و زنان صدر اسلام در تمام شئون زندگی، دوش‌به‌دوش مردان فعالیت داشتند. پس‌ازآنکه حجاب زن با تبلیغات وسیعی از میان رفت، وظیفه مأموران ما آن است که جوانان را به عشق‌بازی و روابط جنسی نامشروع با زنان عریان غیرمسلمان، تشویق کنند و این زنان باید کاملاً بدون حجاب ظاهر شوند تا زنان مسلمان از آنان تقلید کنند.» (واحد؛ ۱۳۶۴؛ ۴۶) برند سازی جذاب با سبک اسلامی را راه مقابله با طرح‌های غربی است، برند سازی یک نوع سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود؛ بنابراین باید با برند سازی جذاب و زیبا سبک زندگی اسلامی را در جامعه نهادینه کنیم. فرهنگ حجاب و عفاف در تعامل چند سويه با حوزه‌های اجتماعي، رسانه‌های داخلي و غربي، نظام آموزش خصوصي و دولتي، سیاست‌گذاری حاکميت در ترويج فرهنگ و لباس اسلامي و غير اسلامي است. (علوی و دیگران؛ ۱۳۹۵؛ ۷) 

 

۸. راهکار اهدای هدیه حجاب بجای برخورد واکنشی و انتظامی

امنیت اجتماعی همواره به‌عنوان یکی از نیازهای اساسی هر جامعه انسانی مطرح بوده است، زیرا وجود این پدیده در سطح جوامع نظم و بقاء را به‌عنوان مهم‌ترین کارکرد اساسی خود به وجود می‌آورد. درواقع این پدیده از اصلی‌ترین و اساسی‌ترین کار ویژه‌های نهاد اجتماعی حکومت یا همان دولت است که مردم حق خود را در دفاع از حریم عمومی و خصوصی و حفظ جامعه به نهاد اجتماعی حکومت تفویض می‌کنند که این مسئله بر اساس دیدگاه نخبه‌گرایی بیانگر نقش بارز نهاد اجتماعی حاکمیت در تأمین امنیت در سطح جامعه است بر عهده حکومت است. بنابراین استمرار وجود ارزش‌های فرهنگی، فرایند اجتماعی شدن، وفاق و همکاری اجتماعی و.... در میان شهروندان می‌تواند از مهم‌ترین عوامل ارتقاء و تقویت امنیت اجتماعی به‌صورت واقعی باشد. برخوردهای انتظامی و واکنشی همچون گشت ارشاد هیچ‌وقت نتوانسته است آن‌چنان‌که باید نقش مؤثری برای مقابله با به حجایی درنتیجه نقض قوانین موضوعه در این حوزه باشد پس ارائه «هدایای خاصی تحت عنوان هدیه حجاب» که بر اساس فرهنگ ایرانی اسلامی طراحی‌شده است به بانوان بدحجاب در کنار برنامه‌های اقناعی و فرهنگ‌سازی بر اساس رأفت اسلامی می‌تواند یک واکنش فعال بر اساس آموزه‌های پیشگیرانه جرم‌شناسی اسلامی در این حوزه معرفی شود .

 

نتیجه‌گیری 

طرح گشت ارشاد بانام رسمی «طرح ارتقای امنیت اجتماعی»، برنامه اجرایی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است که در راستای مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی تحت عنوان «طرح جامع عفاف» اجرا شد. موضوع مبارزه با بدحجابی همواره مطرح بوده است و امروز هم شاهد گشت نامحسوس خواهیم بود. البته در گزارشی که در سال ۹۴ مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی منتشر کرد این طرح را ناموفق دانست که باعث ایجاد دورویی و نفاق در جامعه می‌شود و علت اصلی این عدم توفیق نیز در فقدان مطالبه و خواست عمومی دانست. تلقی متقابل بانوان بدحجاب از تهدید گشت ارشاد، تلقی تهدید بدحجابی بر امنیت اجتماعی در دستگاه حاکمیتی دو نتیجه عمده و حداقل نظری طرح حاضر به نظر نگارنده می‌باشد. راه برون‌رفت از این وضعیت گذر از مدل پیشگیری واکنشی انتظامی است چرا که پس می‌توان چنین اضافه کرد در یک چرخش معکوس کیفی به آمار رجوع کنیم کدام‌یک از بانوان بدحجاب به‌اصطلاح که مخاطب گشت ارشاد هستند تحت تأثیر رویکردهای اسلامی و اغنایی قرار گرفتند و مشکل بدحجابی آن‌ها به‌نوعی رفع شده است و بر اساس آموزه‌های اسلامی این اتفاق رخ‌داده است امروزه می‌بینیم که تمامی رویکردهای کمیت گرا در قالب طرح گشت ارشاد نه‌تنها بر اساس موازین اسلامی نیست، بلکه نوعاً به جرات می‌توان گفت: هیچ‌گونه اثر کیفی بجای نگذاشته است. ضرورت مرعی داشتن کرامت انسانی در راهبرد پیشگیری از جرم مستلزم عدم تضییق آزادی‌های افراد به بهانۀ پیشگیری از جرم است، رعایت حقوق و آزادی‌های فردی و تعیین حدودوثغور اجرای راهبردهای کنشی پیشگیرانه است، همواره در آموزه‌های اسلامی است اینجاست که به راهبردهای پیشگیری کنشی و فعال آموزه‌های پیشگیرانه جرم‌شناسی اسلامی می‌رسیم که در دو رویکرد به‌عنوان پیشنهاد پژوهش حاضر مشخص می‌کنیم: اولاً: ترویج فرهنگ مدل اسلامی در مقابله با هجمه‌ها، ثانیاً: راهکار اهدای هدیه حجاب بجای برخورد واکنشی و انتظامی می‌تواند در سرلوحه دستورات تجدیدنظر طلبانه در سیاست‌های گشت ارشاد باشد .

 

فهرست منابع

الف): منابع فارسی و عربی

۱- ابن بابويه، محمد بن علي (۳۱۱- ۳۸۱ ق)؛ کمال الدین و تمام النعمه؛ مترجم منصور پهلوان، قم، نشر جمكران.

۲-اولادی، شعبان و دیگران (۱۳۹۸)؛ بررسي اثرات و پيامدهاي پديده بدحجابي و تبرّج بر امنيت اجتماعي ؛ امنيت اجتماعي، دوره 10، شماره ۵۷.صفحات 103از تا 141

۳- بحراني، هاشم بن سليمان (۱۱۰۷ ق)؛ تفسیر روایی البرهان؛ مترجمان رضا ناظميان، علي گنجيان و صادق خورشا، جلد هیجدهم، نشر: تهران، انتشارات كتاب صبح.

۴- بن طاووس، على بن موسى‌(۱۴۰۹ ق‌)؛ إقبال الأعمال (ط- القديمة)؛ تهران‌، ناشر: دار الكتب الإسلاميه‌.

۵- بیهقی، احمد بن حسین (۱۴۲۴ ق)؛ السنن الکبری، جلد دهم، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ سوم.

۶- دارابی، شهرداد و دیگران (۱۴۰۰)؛ پیشگیری کرامت‌مدار از جرم در پرتو آموزه‌های فقه اسلامی؛ پژوهشهای فقهی، دوره 17، شماره 4، زمستان. صفحات از1135 تا1161

۷- صالحی، رسول (۱۳۹۸)؛ نقش پلیس در پیشگیری از جرم؛ دانش انتظامی اصفهان، شماره ۱۹، دوره اول، بهار. صفحات از1 تا17

۸- علوي، سيدمازيار و دیگران (۱۳۹۵)؛ ريشه يابي عوامل مؤثر بر توسعه فرهنگ ... ،فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، 11 شماره 37، زمستان. صفحات از تا

۹- گسن، ريموند (۱۳۷۸)، جرم شناسي كاربردي؛ ترجمه مهـدي كـي نيـا، نشـر مؤلف.

- مجلسي محمد باقربن محمدتقي (۱۰۳۷ - ۱۱۱۱ ق)؛ بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار عليهم السلام؛ مجلد شصت و چهارم، بيروت، داراحياء التراث العربي.

۱۰- موسوی فرد، سیدمحمّدرضا (۱۳۹۷)؛ جرم‌شناسی اسلامی ؛چاپ اول، چاپ انتشارات بنیاد حقوقی مجد، تهران.

۱۱- موسوی فرد، سیدمحمّدرضا و طحان، مهدی (۱۳۹۸)؛ رویکردهای پیشگیرانه جرم‌شناسی اسلامی؛ چاپ اول، انتشارات بنیاد حقوقی مجد، تهران.

۱۲- موسوی فرد، سیدمحمّدرضا و طحان، مهدی، (۱۳۹۷) رویکردهای پیشگیرانه جرم‌شناسی اسلامی، کنفرانس مطالعات بین رشته‌ای در مدیریت ، تهران. سیویلیکا.

۱۳- ميرزاخاني، عبدالرحمن و دیگران (۱۳۹۸)؛ راهبردهاي پيشگيري انتظامي از جرم با نگاه به آينده؛ مطالعات راهبردی ناجا، دوره چهارم، شماره 13، پاییز. صفحات از7 تا47

۱۴- واحد، سینا (۱۳۶۴)؛ قره العین: درآمدی بر تاریخ بی‌حجابی در ایران؛ چاپ اول، تهران، انتشارات نور.

۱۵- ولیدی، صالح (۱۳۸۸)؛ پیشگیری از جرم در منظر آموزه‌های اسلامی؛ فصلنامه مطالعات پيشگيري از جرم، سال چهارم، شمارة يازدهم، تابستان. صفحات از 27 تا 44

۱۶- وليدي، صـالح (۱۳۸۴)؛ حقوق جزاي عمومي؛ ج اول، سـمت، چاپ نهم، تهران.

۱۷-توسلي محمدحسن و دیگران (۱۳۹۴)؛ آموزه‌های اسلامي پيشگيري از جرم؛ فصلنامه بصيرت و تربيت اسلامي، دوره دواردهم، شماره سی و دوم، بهار. صفحات از 43 تا 73.

۱۸-شایگان، فریبا (۱۳۸۹)؛ تأثیر بدحجابي بر جامعه و مقابله با آن؛ بصیرت و تربیت اسلامی، شماره پانزدهم. صفحات از 79 تا 94

۱۹-شرفی، مهدیه و مصطفایی، رباب، (۱۳۹۶) بررسی تأثیر طرح جامع عفاف (گشت ارشاد) بر ترویج حجاب افراد بدحجاب و ارتقاء امنیت اجتماعی آن‌ها، همایش نگرش علمی و کاربردی به عفاف و حجاب، تهران. نقل از سیویلیکا.

۲۰-عبدالرحیمی محمد و دیگران (۱۴۰۰)؛ ویژگی‌های شغلی و مهارت‌های پلیس ایرانی-اسلامی؛ وابسته به گروه معارف و اخلاق اسلامی، مطالعات مدیریت بر آموزش انتظامی، دوره چهاردهم، شماره پنجاه و پنجم، پاییز. صفحات از 107 تا 146

۲۲-محسنی، رضا علی (۱۳۸۸)؛ تحليل جامعه شناختي امنيت اجتماعي و نقش آن در کاهش جرم و آسیب‌های اجتماعي؛ نظم و امنيت انتظامي، دوره دوم، شماره ۴، زمستان. صفحات از1 تا23

۲۳-موسوی فرد، سیدمحمّدرضا و دیگران (۱۳۹۶)؛ نقش پلیس در پیشگیری از جرائم ؛ مجله نخبگان علوم و مهندسی، شماره سوم، مجلد دوم، تابستان. صفحات از 53 تا 64

ب) منابع لاتین 

--Annan, K. (2005). In larger freedom: Towards development, security, and human rights for all – Executive summary. United Nations.:https://www.ohchr.org/Documents/Publications/A.59.2005.3.pdf

-Allport, G.W. (1954) The nature of prejudice. Reading, MA: Addison-Wesley.

---Branscome, N. & Wann, D. (1994). Collective self esteem consequences of outgroup derogation when a valued social identity is on trial. European Journal of Social Psychology, 24

-Campbell, D.T. (1965). Ethnocentric and Other Altruistic Motives. Lincoln, NE: University of Nebraska Press.

-Corenblum, B. & Stephan, WG. (2001). White fears and native apprehensions: An integrated threat theory approach to intergroup attitudes. Canadian Journal of Behavioural Science- Revue Canadienne des Sciences du Comportement, 33

- Gaertner, S.L. & Dovidio, J. F. (1986). "The aversive form of racism". In Gaertner, S.L. & Dovidio, J. F. (Eds.), Prejudice, Discrimination, and Racism. Orlando: Academic Press.

- Office report Newport Beach Police Department(2022), California, Access to the report site: Crime Prevention in the 21st Century: https://www.policechiefmagazine.org/crime-prevention-in-the-21st-century.

- Stephan, Walter G.; Ybarra, Oscar; Morrison, Kimberly Rios (2009). "Intergroup Threat Theory". In Nelson, Todd D. (ed.). Handbook of Prejudice, Stereotyping, and Discrimination. Psychology Press. Taylor and Francis Group.:https://archive.org/details/handbookprejudic00nels

-Esses V., Haddock G., and Zanna M. (1993) Values, stereotypes, and emotions as determinants of intergroup attitudes. In Mackie, D.M. & Hamilton, D.L. (Eds.), Affect, cognition, and stereotyping - interactive processes in group perception.

-Garcia, S.M., Torr, A., Gonzales, R. (2006) Ranks and rivals: A theory of competition. Personality and Social Psychology Bulletin, 32

-Stephan, W. G., & Renfro, C. L. (2002). The role of threat in intergroup relations. In D. M. Mackie & E. R. Smith (Eds.), From prejudice to inter-group emotions: Differentiated reactions to social groups. New York, NY: Psychology Press.

-Stephan, W. G.; Stephan, C. W. (2000). An integrated threat theory of prejudice. In Oskamp, S. (Ed.) Reducing Prejudice and Discrimination Mahwah, N.J.: Lawrence Erlbaum Associates.

-Stephan, W.G. & Stephan, C.W. (1985) Intergroup Anxiety. Journal of Social Issues, 41.

 

A study based on the theory of social threat to turn it into an opportunity for unveiled women from the perspective of active prevention in the teachings of Islamic criminology

Abstract:

The two categories of hijab and social security have always been among the strategic issues of Islamic countries, which in some of these countries, such as Iran, have criminalized the lack of hijab in the form of pretending to commit a forbidden act; In addition, in the form of social security plans, special police patrols "guidance patrols" have been set up to control and protect this situation. In practice, not only has it not created social security, but it has also caused a sense of mutual social threats. The question that we seek in this study with a descriptive-analytical approach through documentary methods and libraries is that it may be based on religious teachings in the form of prevention approaches from the perspective of Islamic criminology by modifying patrolling approaches to turn the reciprocal threat of women into modesty into an opportunity. do? In the opinion of the author, the answer is yes. According to past experiences, regarding patrolling the transition from the disciplinary model of disciplinary prevention, the alternative of active and active prevention in the preventive teachings of Islamic criminology, such as promoting the culture of Islamic model against attacks, giving hijab gift instead of reaction. And disciplinary and ... can; Make the reciprocal threats a golden opportunity based on religious criteria in the form of Islamic compassion.

key words: Social threat, indecency, criminology, prevention, Islamic criminology

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1

 

---

[1] . «خانم بدحجاب»؛ اشک هم از چشمش دارد می‌ریزد. حالا چه کار کنیم؟ ردش کنید؟ مصلحت است؟ حق است؟ نه، دل، متعلق به این جبهه است؛ جان، دلباخته‌ى به این اهداف و آرمانهاست. او یک نقصى دارد. مگر من نقص ندارم؟ نقص او ظاهر است، نقص‌های این حقیر باطن است؛ نمى‌بینند. «گفتا شیخا هر آنچه گوئى هستم / آیا تو چنان که مینمائى هستى؟». ما هم یک نقص داریم، او هم یک نقص دارد. با این نگاه و با این روحیه برخورد کنید. دسترسی: mshrgh.ir/162402

[2] . قال رسول الله (ص): إِنَّما بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکارِمَ الْأَخْلاقِ»؛ بیهقی، احمد بن حسین (۱۴۲۴ ق)، السنن الکبری، ج ۱۰، ص ۳۲۳، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ سوم.

[3] . https://www.isna.ir/news/95020100508/

[4] . ماده ۶۳۸ وتبصره ذیل آن قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲

 

[5] . شارع مقدس جل و جل الله می‌فرمایید: يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا.

[6] . یکی از مصادیق آیه دوم سوره مبارکه والعصر در این باب که شارع مقدس جل و جل الله می‌فرمایید: إِنَّ الْإِنْسانَ لَفي‏ خُسْرٍ، در ترجمه آن آمده است: که انسانها همه در خسران و زیانند. امام صادق (علیه السلام)- إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِی خُسْرٍ؛ یعنی دشمنان ما در زیانکاری هستند. نگاه کنید به: تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج ۱۸، ص ۳۷۰ به نقل از دیگر کتب روایی و بحارالأنوار، ج ۶۴، ص ۵۹.

[7] . جهت مطالعه بیشتر در این خصوص نگاه کنید به: ولیدی، محمد صالح (۱۳۸۸)؛ پیشگیری از جرم در منظر آموزه‌های اسلامی؛ مطالعات پيشگيري از جرم، سال چهارم، شمارة يازدهم، تابستان،۴۲.

[8] . نگاه کنید به آثار نگارنده در حوزه جرم شناسی اسلامی از جمله: موسوی فرد، سیدمحمّدرضا (۱۳۹۸)؛ جرم شناسی اسلامی ؛ چاپ اول، چاپ انتشارات بنیاد حقوقی مجد، تهران.

[9] . نگاه کنید به مقاله تحلیلی “گشت ارشاد” علاقه قلبی به حجاب را کاهش می‌دهد؟!(۱۴۰۱) سردبیر خبر پارسی دسترسی: -https://khabarparsi.ir

 

[10] .See: Office report Newport Beach Police Department(2022), California: Crime Prevention in the 21st Century: accessible: https://www.policechiefmagazine.org/crime-prevention-in-the-21st-century.

[11] . سخنگو و معاون اجتماعی نیروی انتظامی گفت: ۵۰ درصد مردم کشور با ادامه فعالیت گشت‌های ارشاد موافق بودند و البته در مورد نحوه برخورد عده‌ای نقدهایی داشتند، اما با کلیات آن موافق بودند. قابل دسترسی درhamshahrionline.ir/x4D84

[12] . رجوع شود به سخنرانی امین امیریان فارسانی با موضوع: اسلام بهترین راهکارها را برای پیشگیری از وقوع جرم دارد، قابل دسترس در: https://shahrekord.iqna.ir/fa/news/4027742-