وظایف فرهنگی ـ اجتماعی دانشجویان از دیدگاه رهبران جمهوری اسلامی ایران
الموضوعات :
سعیده خراسانی
1
(دانش آموخته کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، واحد یادگار امام خمینی(ره)شهرری، تهران، ایران)
حسینعلی جاهد
2
(گروه مدیریت آموزشی، دانشکده مدیریت، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
داریوش مطلبی
3
(دانشیار گروه علوم تربیتی واحد یادگار امام خمینی (ره)، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: دانشجویان, واژگان کلیدی: رهبران جمهوری اسلامی ایران, وظایف فرهنگی ـ اجتماعی,
ملخص المقالة :
بسیاری از دانشگاهیان، آشنایی کافی با وظایف دانشجویان از دیدگاه رهبران جمهوری اسلامی ایران ندارند و مطالعه منسجم در این زمینه انجام نشده است. دانشجویان برای موفقیت در زندگی دانشگاهی و ایفای نقش ویژه اجتماعی خود، وظایف متعددی دارند. هدف این مطالعه تعیین وظایف فرهنگی-اجتماعی دانشجویان از دیدگاه رهبران جمهوری اسلامی ایران است. به این منظور سخنرانی-های ایشان از زمان آغاز رهبری تا پاییز سال 1398 تحلیل شدهاست. منابع اصلی سخنرانیهای امام خمینی(رضوان‌الله) شامل وبگاه گسترش آرا و اندیشه‌های امام خمینی و کتب دانشگاه و دانشگاهیان، رسالت فرهنگیان و دانشگاهیان از دیدگاه امام خمینی؛ ... و منابع اصلی سخنرانیهای مقام معظم رهبری، کتب روشنای علم، سایهسار ولایت و سخنرانیهای مندرج در وبگاه مقام معظم رهبری بوده است. برای استخراج وظایف فرهنگی- اجتماعی دانشجویان، تعداد 28 سخنرانی از امام خمینی () و تعداد 148سخنرانی از امام خامنهای () با استفاده از روش تحلیل مضمون بررسی شد. نتایج نشان داد که وظایف فرهنگی- اجتماعی دانشجویان شاملهویت‌بخشی و ایجاد انگیزه(93/36 درصد)؛ مطالبه و پرسشگری(55/29 درصد)؛ تحققبخشیدن به مسائل(25/6 درصد)؛ مدیریت مسائل فرهنگی(52/8 درصد)؛ حضور در میدان عمل(50/12 درصد) و امید داشتن(25/6 درصد) میباشد.واژگان کلیدی: رهبران جمهوری اسلامی ایران، دانشجویان، وظایف فرهنگی ـ اجتماعی
_|1) احمدی¬فشارکی، حسنعلی (1376). دانشگاه و دانشگاهیان از دیدگاه امام خمینی (رضوان الله)، انتشارات مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رضوان الله).
2) اففخمی¬عقدا، محمد، کمالی¬زارچ، محمود و راوه¬نادر، شکوه (1394). دیدگاه دانشجویان دربارة نقش عوامل اجتماعی در تعلیم و تربیت، نشریة پژوهش در نظام¬های آموزشی، 9(29)، 143 ـ 162.
3) آیین¬نامه تشکل¬های دانشجویی، 6/9/1378، وبگاه مرکز پژوهش¬های مجلس شورای اسلامی به نشانی: https://rc.majlis.ir/fa
4) بهشتی، سعید (1399). تأملات فلسفی در تعلیم و تربیت. تهران: انتشارات شرکت چاپ و نشر الملل.
5) بهشتی، سعید و افخمی¬اردکانی، محمدعلی (1386). تبیین مبانی و اصول تربیت اجتماعی در
نهج¬البلاغه. نشریه تربیت اسلامی، 2(4)، 7 ـ 39.
6) پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت¬الله العظمی سیدعلی خامنه¬ای به نشانی: https://farsi.khamenei.ir/
7) جاهد، حسینعلی و خسروی، الناز (1397). شایستگی¬های آموزشی و پژوهشی مورد نیاز دانشجویان برای موفقیت در زندگی دانشگاهی. نشریة راهبردهای آموزشی در علوم پزشکی، 11(1)، 50 ـ 85..
8) جعفریان ¬یسار، حمید (1386). مبانی، اصول، فلسفه و مکاتب آموزش و پرورش. قم: انتشارات ظفر. 9) جوادی¬آملی، عبدالله (1379). مراحل اخلاق در قرآن. قم: انتشارات نشر اسراء.
10) جوادی¬آملی، عبدالله (1384). حق و تکلیف در اسلام. قم: انتشارات نشر اسراء.
11) جهانیان، رمضان (1389). توسعة مشارکت دانشجویان در دانشگاه. مجلة پژوهش¬های مدیریت، 21(84)، 177 ـ 187.
12) حجتی، محمدباقر (1387). آداب تعلیم و تعلم در اسلام. تهران: فرهنگ اسلامی.
13) حیدری، محمدحسین (1385). سیری در آراء تربیتی علامه محمدتقی جعفری. ماهنامة معرفت، 15( 104)، 83 ـ 89.
14) دیناروند، حسن (1392). مکاتب فلسفی و نظریه¬های تربیتی. تهران: انتشارات دانش¬پرور.
15) ذوالفقارزاده، محمدمهدی، امیری، علی¬نقی و زارعی¬متین، حسن (1390). کشف فرهنگ دانشگاه: واکاوی نظری و گونه¬شناختی مطالعات فرهنگ دانشگاهی، اندیشه مدیریت راهبرد، 5(1)، 45 ـ 97.
16) الزهیری جعفری، شیخ اشرف، ترجمة حسین احمدیار (1396). ترجمه و شرح رساله حقوقی امام سجاد (ع) همراه با قصه¬ها و عبرت¬ها. تهران: انتشارات یاس سفید.
17) شعاری¬نژاد، علی¬اکبر (1386). فلسفه آموزش و پرورش. تهران: انتشارت امیرکبیر.
18) شیخ‌زاده، محمد (1394). سبک رهبری خدمتگزار الگویی متعالی برای فرماندهان و مدیران. تهران: مرکز امامت- مرکز باقرالعلوم(ع).
19) صالحی، اکبر و یاراحمدی، مصطفی ( 1387). تبیین تعلیم و تربیت اسلامی از دیدگاه علامه¬ طباطبایی با تأکید بر هدف¬ها و روش¬های تربیتی. دو فصلنامة علمی ـ تخصصی تربیت اسلامی، 3(7)، 23 ـ 50.
20) صدر، فاطمه (1398). بررسی تطبیقی دیدگاه شهید مطهری با دیدگاه متیولیپمن درباره اهداف تعلیم و تربیت. دو فصلنامة علمی ـ پژوهشی تربیت اسلامی، (28)، 75 ـ 94.
21) علوی، حمیدرضا (1386). نکات اساسی در فلسفه تعلیم و تربیت و مکاتب فلسفی ـ تربیتی. کرمان: انتشارات دانشگاه شهید باهنر کرمان.
22) فتحعلی، محمود، مصباح، حسن و یوسفیان، حسن (1400). فلسفة تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: انتشارات مدرسی.
23) فراستخواه، مقصود (1400). آینده¬پژوهی آموزش¬عالی و دانشگاه در ایران؛ مبانی و سناریوها (جلد دوم). تهران: مؤسسه پژوهش و برنامه¬ریزی آموزش¬عالی: مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
24) کلدی، علیرضا و فلاح¬مین باشی، محمدعلی (1388). بررسی کارکردهای اجتماعی و فرهنگی دانشگاه¬ها از نظر دانشجویان (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات). پژوهش¬نامه علوم اجتماعی، 3(1)، 71 ـ 88.
25) گلی¬زواره قمشه¬ای، غلامرضا ( 1386). روش آموزشی و تربیتی علامه حسن¬زاده¬آملی. نشریة پاسدار اسلام، (310)، 14 ـ 18.
26) مصباح¬یزدی، محمدتقی (1385). شیوه¬های اسلامی کردن دانشگاه¬ها. فصلنامة پژوهش¬های فقه و حقوق اسلامی، 2(3)، 9 ـ 20.
27) ملاسلیمانی، فرشته، قائمی، علی و بهشتی، سعید (1389). بررسی مبانی تربیت اجتماعی از دیدگاه امام سجاد(ع) در صحیفة سجادیه. فصلنامة روانشناسی تربیتی، 6(17)، 110 ـ 145.
28) منشور مطالبات مقام معظم رهبری از دانشگاه و دانشگاهیان، مدیریت پژوهش بنیادین، معاونت پژوهشی مقام معظم رهبری در دانشگاهها (1388). سایه¬سار ولایت؛ ناظر علی دژاکام (7جلد). قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه¬ها، دفتر نشر معارف.
29) منوچهری¬دزکی، فاطمه (1395). فرهنگ در آموزش¬عالی. چهارمین کنفرانس بین¬المللی
پژوهش¬های نوین در مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی، 4(4)، 45 ـ 97.
30) مؤسسة فرهنگی حدیث لوح و قلم (1390). روشنای علم . تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.
31) نظام نامة اخلاق آموزشی دانشجویان، بهمن 1399، وبگاه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به نشانی: https://www.msrt.ir/fa
32) نقیب¬زاده، میرعبدالحسین (1387). نگاهی به فلسفة آموزش و پرورش. تهران: انتشارات طهوری.
33) الهیاری، مریم (1394). اخلاق دانشجویی در اسلام. معرفت اخلاقی، 6(1)، 111 ـ 131.
34) هیوودهرست، پل، استنلی پیترز، ریچارد، ترجمة فرهاد کریمی (1389). منطق تربیت: تحلیل مفهوم تربیت از نگاه فلسفة تحلیلی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
35) Carleton University (2024). Student Rights and Responsibilities Policy, Office of the Vice President – Students and Enrolment (SE). from: https://carleton.ca/secretariat/wp-content/uploads/Students-Rights-and-Responsibilities-Policy.pdf
36) Lewis, H. R. (2006). Excellence without a Soul: How a Great University Forgot Education. New York, NY: Public Affairs Press.
37) Qatar University website (qu.edu.qa).
38) The National University of Singapore (NUS) website (www.nus.edu.sg).
39) The University of Cambridge website (www.cam.ac.uk).
40) The University of Sydney (USYD) website (www.sydney.edu.au).
|_
وظایف فرهنگی ـ اجتماعی دانشجویان از دیدگاه رهبران جمهوری اسلامی ایران
چکیده
بسياري از دانشگاهيان، آشنايي كافي با وظايف دانشجويان از ديدگاه رهبران جمهوري اسلامي ايران ندارند و مطالعه منسجم در اين زمينه انجام نشده است. دانشجويان براي موفقيت در زندگي دانشگاهي و ايفاي نقش ويژه اجتماعي خود، وظايف متعددي دارند. هدف این مطالعه تعیین وظایف فرهنگی-اجتماعی دانشجویان از دیدگاه رهبران جمهوری اسلامی ایران است. به اين منظور سخنرانیهای ایشان از زمان آغاز رهبري تا پاييز سال 1398 تحليل شدهاست. منابع اصلي سخنرانیهای امام خميني(رضوان‌الله) شامل وبگاه گسترش آرا و اندیشه‌های امام خمینی و کتب دانشگاه و دانشگاهیان، رسالت فرهنگیان و دانشگاهیان از دیدگاه امام خمینی؛ ... و منابع اصلي سخنراني‌هاي مقام معظم رهبری، کتب روشنای علم، سایهسار ولایت و سخنرانیهای مندرج در وبگاه مقام معظم رهبري بوده است. براي استخراج وظایف فرهنگی- اجتماعی دانشجویان، تعداد 28 سخنرانی از امام خمینی () و تعداد 148سخنرانی از امام خامنهای () با استفاده از روش تحلیل مضمون بررسي شد. نتايج نشان داد كه وظایف فرهنگی- اجتماعی دانشجویان شامل«هویتبخشی و ایجاد انگیزه»(93/36 درصد)؛ «مطالبه و پرسشگری»(55/29 درصد)؛ «تحققبخشیدن به مسائل»(25/6 درصد)؛ «مدیریت مسائل فرهنگی»(52/8 درصد)؛ «حضور در میدان عمل»(50/12 درصد) و «امید داشتن»(25/6 درصد) مي‌باشد.
واژگان کلیدی: رهبران جمهوری اسلامی ایران، دانشجویان، وظایف فرهنگی ـ اجتماعي
مقدمه
آموزش عالي از جمله نهادهای پيش‌رو جامعه است که دارای رسالتهای ویژهای مانند ارتباط با آرمان‌های جامعه و نظام ارزشی آن، تولید و غنابخشی به دانش و فرهنگ کشور میباشد (جاهد و خسروی، 1397)، دانشگاه نهادی اثرگذار در فرهنگ جامعه است و از اینرو، موضوع فرهنگ در سازمان دانشگاه اهمیتی دوچندان دارد (ذوالفقارزاده،، امیری و همکاران، 1390). از مهمترین ویژگیهای نهاد دانشگاه داشتن کارکردهای آموزشی، پژوهشی، فناوري، فرهنگی و خدمات اجتماعي است. در زمینه کارکردهای فرهنگی دانشگاه میتوان از رشد و توسعه فرهنگی، علمی، حفظ و انتقال و بازاندیشی سنتها و میراث فرهنگی گذشتگان و تجدید حیات جامعه یاد کرد (منوچهریدزکی، 1395). از دانشگاه انتظار مي‌رود در راستاي پاسخگويي اجتماعي بتواند به بخش‌هاي واقعي زندگي مردم مثل فرهنگ، زندگي مدني و انواع و اقسام مسائل حيات جامعه كمك موثري بكند (فراستخواه، 1400). هري لوئيس1(2006)، مولف كتاب «نخبگي بدون روح» مي‌نويسد «وقتی سخنرانیهای مدیران دانشگاهی را مطالعه می‌کنید به ندرت چیزی درباره قدرت شخصی، یکپارچگی شخصیتی، مهربانی، همکاری و اینکه چطور جهان بهتری بسازیم پیدا می‌کنید». وي معتقد است دانشگاه هاروارد به دانشجویان درس میدهد اما آنها را خردمند بار نمی‌آورد و دانشجویان را برای مسئولیت‌پذیری در برابر جامعه تربیت نمی‌کند. دانشگاه حتی دانشجویان را برای طرح سؤالات بنیادین در زندگی سیاسی و اجتماعی هم آماده نمی‌کند و تحت تأثیر نظام ارتقای اساتید، پولی‌شدن روابط، توسعه ورزش حرفهای (در دانشگاه آمریکایی) مبتنی بر پول، و عواملی دیگر، دانشجویان را برای زندگی در جامعه آماده نمی‌کند. یکی از کارکردهای دانشگاهها و مؤسسات آموزشعالی، جامعهپذیرکردن دانشجویان است (افخمی عقدا، کمالی زارچ و همکاران، 1394). انسان، اجتماعی زندگی میکند پس نیاز به تربیت اجتماعی مناسب برای آشنایی با مسئولیتها و وظایف اجتماعیاش دارد. در دانشگاههاي كشورهاي مختلف وظايفي علمي، اخلاقي، اجتماعي، مهارتي و ... براي دانشجويان تعريف شده و اين امر بويژه در دانشگاههاي برتر جهان مرسوم است. براي مثال كميته مديريت ارشد معاونت دانشجويي و ثبت نام دانشگاه كارلتون از سال 2007 كتابچه «خط‌مشي حقوق و مسئوليت‌هاي دانشجويي2» را دو بار ويرايش كرده است و در دسامبر سال 2025 براي بار سوم روزآمد خواهد كرد. اين سند در اختيار دانشجويان بوده و اجرا مي‌شود (دانشگاه كارلتون، 2024). با همين عنوان دانشگاههاي مختلفي همانند آكسفورد، كمبريج، هاروارد، تگزاس، سيدني، دانشگاه فناوري سيدني(UTS)، دنور، مگ گيل، اوتاوا، آلاسكا، لاتروب، رويال رودز، گوتنبرگ، آلاباما، مريلند و ... اقدام به تدوين، انشتار و اجراي مقررات و اعلام وظايفي براي دانشجويان كرده‌اند. بررسي اين مسئوليت‌ها در وبگاه اين دانشگاهها نشانگر توجه به تنوعي از وظايف دانشجويان است كه فراتر از وظايف علمي بوده و به مسئوليت‌هاي اجتماعي، ارزشي و اخلاقي نيز توجه ويژهاي شده است.. در جمهوري اسلامي ايران، علیرغم تاسيس رسمي و شروع به كار شوراي انقلاب فرهنگي در سال 1363 و مطرح شدن آن انقلاب اسلامي ايران بهعنوان محور حركت جهان اسلام، شاهد عدم ترويج و اجراي مبانی تربیت اجتماعی مناسب میباشیم. همچنین توسعۀ ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی - اجتماعی کشور و زمینهسازی برای تشکیل حکومت عدل حضرت مهدی(f) وابسته به تبیین مبانی و اصول تربیت اجتماعی اسلامی میباشد (بهشتی، افخمیاردکانی و همکاران، 1386). اسلام برای تربیت، بالاخص تربیت اجتماعی اهمیت زیادی قائل است و آن را از ضروریات یک جامعه میداند (ملاسلیمانی، قائمی و همکاران، 1389). به همین دلیل تربیت دانشجویان بهصورت یک شهروند حرفهای در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، دینی، فناوریهای فردی و جهانی از اهمیت زیادی برخوردار است که دانشجویان برای تحقق این امر بایستی به مشارکت جدی و همهجانبة در فعالیتهای مختلف دانشگاهی (جهانیان، 1389)، مشارکت جمعی، آگاهی تاریخی، تعالی معنوی، اعتمادبهنفس، روحیۀ خودباوری و جامعهپذیری بپردازند (کلدی و فلاح مین باشی، 1388). با توجه به جایگاه ویژۀ حضرت امام خمینی () به عنوان بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و امام خامنهای () به عنوان رهبر جمهوری اسلامی ایران، تاکنون پژوهشی که وظایف فرهنگی - اجتماعی دانشجویان را از دیدگاه ايشان بررسی کرده باشد انجام نشده است. بنابراین سؤال اصلی پژوهش حاضر این است كه از دیدگاه رهبران جمهوری اسلامی ایران، دانشجویان از نظر فرهنگی - اجتماعی چه وظایف و مسئوليت‌هايي دارند؟
مبانی نظری تحقیق و پیشینه تحقیق
توسعۀ مراکز عالی تحصیلی و تربيت منابع انساني ماهر و آراسته به ارزش‌هاي ايراني- اسلامي در آتیۀ کشور بسیار مهم است. موضوع پراهمیت در اين زمينه، آگاهي مسئولان و استادان و دانشجويان از وظایف دانشجو يا همان منابع انسانيِ آينده‌ساز جامعه است. در دانشگاه سمبلهای علمی و تحقیقاتی آیندۀ هر کشور توسط آنها ساخته میشود. در همین راستا و به عنوان نمونه وظایف دانشجویان در عهدنامۀ اخلاقی اینگونه بیان شده است که آنها بایستی به رعایت اخلاق و درستکاری در همة فعالیتهای یادگیری و ارزشیابی تحصیلی؛ داشتن عزتنفس، خودباوری و منزلتدانشجویی؛ احترام گذاشتن به هنجارهای قومی، مذهبی، باورها و دیدگاههای دیگران؛ داشتن پوشش مناسب؛ خردورزی و فراست در استفادة بهینه از اساتید، امکانات، وقت و سختکوشی در یادگیری؛ تلاش در جهت حفظ اموال دانشگاه؛ احترام به ارزشهای راهبردی دانشگاه برخواستههای بهحق، قانونی و به دور از تبعیض پایبند باشند (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بهمن 1399)؛ همچنین مطابق آییننامه تشکلهای دانشجویی برگزاری سخنرانی، تجمع، راهپیمایی، میزگرد، تریبون آزاد و نصب تابلوها؛ انجام هرگونه فعالیت در خارج از دانشگاه با گرفتن مجوز ضروری میباشد (مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، 9/6/1378). براي دانشجویان در دانشگاههای خارجی نیز وظايفي را مشخص كرده‌اند. از جمله دانشگاه سیدنی، صادقانه و اخلاقی عمل کردن در تمام مسائل دانشگاهی؛ داشتن مشارکت، شجاعت و خلاقیت، داشتن رفتار صادقانه و اخلاقی با اعضای دانشگاه (وبگاه دانشگاه سیدنی، 22/9/2022)؛ یا دانشگاه کمبریج، خودداری از زبان بیاحترامی، تهدیدآمیز از جمله سردادن اتهامات بیاساس؛ مشارکت نکردن در آزار و اذیت دیگران (وبگاه دانشگاه کمبریج، 22/9/2022)؛ دانشگاه قطر، اختلال ایجاد نکردن در برنامهها و رویدادهای دانشگاه؛ عدم پوشش لباس برخلاف سنتها و آداب و رسوم (وبگاه دانشگاه قطر، 22/9/2022)؛ همچنین دانشگاه سنگاپور، احترام گذاشتن به سیاستها و مقررات دانشگاه؛ ملزم بودن به رعایت مقررات پارکینگ و احترام به قوانین راهنمایی رانندگی (وبگاه دانشگاه سنگاپور، 22/9/2022) را از جمله بايدها و وظايف دانشجويان اعلام كردند. بطور كلي با بررسي وظايف و مسئوليت‌های دانشجويي در دانشگاهها مي‌توان گفت داشتن پوشش مناسب؛ حفظ اموال دانشگاه؛ داشتن عزتنفس؛ داشتن خودباوری و منزلت دانشجویی؛ حفظ سلامت جسمی و روانی از مهمترین وظایف فرهنگی دانشجویان ذكر شده است. با نگاه اسلامي و با توجه به آموزه‌هاي قرآني و احاديث نيز يادگيرنده‌گان و ياددهندگان وظايفي دارند. منشأ تعلیم و تربیت اسلامی در جامعۀ ما آموزههایی از قرآن، احادیث و سخنان پیامبر اکرم (o) و ائمۀ معصومین است. امام سجاد (j) میفرمایند: «استاد را گرامی بدارید و مجلسش را بزرگ شمارید.»؛ امام علی (j) میفرمایند: «از جمله حقوق عالم این است که لباسش را نگیری و چون بر او وارد شدی و گروهی نزد او بودند به همه سلام کن و او را نزد همه تحیت مخصوص گردان و احترام کامل بگذار و مقابلش بنشین و پشت سرش منشین و چشمک نزن و با دست، اشاره نکن» (زهیریجعفری، 1396)؛ پیامبر اکرم (o) میفرمایند: «... بایستی طالبان علم نیت خود را از هرگونه آلودگی تصفیه کنند» (حجتی، 1386)؛ امام علي (j) میفرمایند: «هر که ساعتی بر خضوع یادگیری شکیبایی نورزد، همواره در خواری جهل بماند.» (الهیاری‌نژاد، 1394)؛ امام صادق (j) میفرمایند: «در جستوجوی علم باشید و آن را با صبر و بردباری و وقار زینت دهید» (زهیریجعفری، 1396)؛ همانطور که ملاحظه میشود با توجه به بُعد فرهنگی ـ اجتماعی از منظر قرآن کریم، روایات و احادیث ائمه معصومین مواردی همچون شکیبایی و استقامت در علمآموزی؛ عدم مزاحمت برای سایر افراد کلاس؛ تواضع، تکریم و احترام استاد از مهمترین وظایف فرهنگی دانشجویان ذكر شده است. از منظر مکاتب فلسفی تعلیم و تربیت نيز وظایف فرهنگی برای متربیان حایز اهمیت است. بر اساس فلسفة اسلامی، فکرکردن، اندیشیدن و تجربهاندوزی (بهشتی، 1399)؛ آشناکردن متربیان با رمزهای زندگی مطلوب که دانش و فهم نقش مهمی در آن دارد؛ مسئولیت داشتن نسبت به رغبتهای متربیان برای عدم کسب آنها از منابع دیگری که با تربیت سازگار نیست؛ شناخت ولیفقیه به عنوان نائب عام امام زمان (f)؛ محبت و مودت نسبت به ولی امر و امام غائب (f) و رهبری نظام اسلامی؛ التزام عملی به ولایت مطلقة فقیه و قوانین و مقررات حکومت اسلامی؛ اعلام حمایت و فداکاری و جانفشانی در راه اسلام، میهن اسلامی، مسلمانان و مستضعفان جهان از اهمیت بسزایی برخوردار است (فتحعلی، مصباح و همکاران،1400)؛ در مکتب ایدهآلیسم، آشنا شدن با الگوها و اسوههای ارزشمند؛ بررسی ارتباط علوم برای درک یگانگی جنبههای زندگی بهتر؛ توسعة اخلاق و ایجاد پیشرفت، صلح و امنیت در جامعه؛ حفظ و گسترش محیط و میراث فرهنگی (دیناروند، 1392)؛ همچنین در مکتب پراگماتیسم تأکید بر راهنمایی، کمک و مشورت به دیگر متربیان؛ تصمیم گرفتن در مورد آرمانها، هدفها و مقاصد (نقیبزاده، 1386)؛ در مکتب رئالیسم نیز اطلاعت از مربیان خود (علوی، 1386) ضرورت دارد و استفاده درست و مناسب از اوقات فراغت؛ اسراف نکردن در وقت؛ شهروند خوب بودن؛ کسب دانش لازم برای سعادت زندگی جزو وظایف متربیان است (دیناروند، 1392)؛ در فلسفه تحلیلی دست یافتن به هدفهایتان بهطور فردی در دنیای غیرطبیعی پیچیدهای که در آن جای گرفتهاید از اهمیت ویژه برخوردار است (هرست و استنلیپیترز، 1389)؛ همانطور كه ملاحظه مي‌شود مكاتب فلسفي و صاحب‌نظراني كه در مورد جريان ياددهي و يادگيري قلم‌فرسايي كرده‌اند مواردي همچون راهنمایی و ارشاد دانشجویان؛ معرفی ارزشهای حاکم بر جامعه؛ شناخت ولیفقیه به عنوان نائب عام امام زمان (f)؛ محبت و مودت نسبت به ولی امر و امام غائب (f) و رهبری نظام اسلامی؛ التزام عملی به ولایت مطلقة فقیه و قوانین و مقررات حکومت اسلامی؛ اعلام حمایت و فداکاری و جانفشانی در راه اسلام، میهن اسلامی، مسلمانان و مستضعفان جهان از مهمترين وظايف فرهنگی آموزشگران محيط‌هاي علمي مي‌دانند. گروه ديگري كه از بعد فرهنگی به دانشگاه و نظام تربيتي آن توجه كرده‌اند، كنش‌گران و صاحب نظران آموزشعالي هستند از جمله علامه طباطبایی معتقدند، دانشجویان بایستی روحیۀ صبر و مقاومت در برابر سختیها داشته باشند. به نظم و انضباط در زندگی اهمیت دهید. از فساد و تباهی جامعۀ انسانی جلوگیری کنند. روحیۀ عدالتخواهی و داوری به حق را با كمك استادان در خود پرورش دهند و خدمت به مردم و رفع نیازشان را بیاموزند. دانشجویان را به سمت امر به معروف هدایت کرده و مانع ارتکاب آنها به امور منکر شوید (صالحی و یاراحمدی، 1387)؛ دانشجويان «نباید خود را بالاتر از دیگران بدانند (جوادی آملی، 1379)؛ آزادی در حیات انسانی، شما را به فساد، تبهکاری و بیبندوباری نکشاند (جوادی آملی، 1384)؛ فروتن باشید و از حقایق قرآنی، اهل بیت و سیره و سخن آنها در برابر مخالفان صیانت کنید (حسنزاده آملی به نقل از گلی زواره قمشهای، 1356)؛ بر اساس اندیشه شهید مطهری، «بایستی به عبادت پرداخته شود؛ زیرا با عبادت به مقام قرب الهی میرسید. شما دانشجویان به تعقل، تفکر، تأمل، اندیشهورزی، آزاداندیشی و گفتوگو بپردازید (صدر، 1398)؛ همچنین از منظر آیتالله مصباح یزدی، «شما دانشجویان بایستی بتوانید اسلام را در ابعاد گوناگون آن در جامعه پیاده و نیازهای فرهنگی جامعه را تأمین کنید؛ بلکه بتوانید نیازهای تمام دنیا را تأمین نمایید (مصباحیزدی، 1385)؛ «دانشجویان خویش را در تشخیص اهداف متعالی زندگی یاری کنید تا از مرحلة احساسات یا همان حیات طبیعی به مرحلة تعقل یا حیات معقول حرکت کنند (علامه جعفری به نقل از حیدری، 1385)؛ همانطور كه ملاحظه مي‌شود مكاتب فلسفي و صاحب‌نظراني كه در مورد جريان ياددهي و يادگيري قلم‌فرسايي كرده‌اند مواردي همچون داشتن نظم و انضباط در زندگی؛ جلوگیری از فساد و تباهی جامعه؛ داشتن روحیة عدالتخواهی و داوری؛ روحیة صبر و مقاومت در برابر سختیها؛ راهنمایی و ارشاد دانشجویان از مهمترين وظايف فرهنگی مربيان و آموزشگران محيط‌هاي علمي مي‌دانند. تاكنون پژوهشي جامع در مورد وظايف دانشجويان از ديدگاه رهبران جمهوری اسلامی ایران انجام نشده است. اين در حاليست كه بررسي انديشه و عمل ايشان نشان میدهد که در میان اقشار مختلف اجتماعی برای دانشگاه و دانشگاهیان جایگاه ممتازی قائل بودند. به عنوان مثال امام خمینی(v) معتقد است اساتید باید همت کرده و دانشگاه را اسلامی کنید. باید دانشگاهها خودکفا شده و استقلال فکری و استقلال باطنی داشته باشند. از غرب نترسید و در مقابلش قیام کنید. از غربزدگی بیرون بیایید تا احتیاجی به غرب نداشته باشید. ... باید استقلال فکری داشته باشید (احمدی فشارکی، 1376)؛ در همین راستا امام خامنهای () میفرمایند اساتید بایستی فرهنگ انقلاب را تعمیق کنید (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 12/6/1377). الگوسازی کنید (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 13/2/1391). کسانیکه سرفصل‌های آموزشی برای کتابهای درسی را تعیین میکنند موظف هستند در زمینۀ «سبک زندگی» کار کنند (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 23/7/1391). مسئلۀ کتاب و کتابخوانی را جدی بگیرید. از القای ناامیدی پرهیز کنید و امید را افزایش دهید (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای،20/7/1391). دانشجویان نیز باید درصدد ساختن تمدن خود باشند (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 3/7/1381). بههمین جهت باید در محیط دانشجویی به تبلیغ دین و معارف اسلامی و به اسلامیکردن دانشگاه کمک کنند (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 9/7/1379). سعیتان این باشد که منش، فکر، رفتار، اخلاق و آداب زندگی به شیوه اسلام را با حضور و وجود در محیط خودتان پراکنده کنید (مدیریت پژوهشهای بنیادین معاونت پژوهشی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، ج 4، 1388).
بررسي پژوهش‌هاي قبلي نشانگر عدم انجام پژوهش علمي و دانشگاهي در موضوع حاضر است. برخي پژوهش‌هاي نسبتاّ مرتبط همانند جهانیان (1389) در مقالهای باعنوان «توسعه مشارکت دانشجویان در دانشگاه» كه به روش تحلیل عاملی اکتشافی انجام شده است، نشان دادند توسعه مشارکت دانشجویان در فعالیتهای دانشگاه در قلمرو امور آموزشی، دانشجویی، پژوهشی و فرهنگی میباشد. همچنين کلدی و فلاح مینباشی (1388) در مقالة «بررسی کارکردهای اجتماعی و فرهنگی دانشگاهها از نظر دانشجویان» نشان دادند ارزیابی دانشجویان از کارکردهای دانشگاه در سطح نسبتاً خوبي بوده است.
روش تحقیق
نوع پژوهش مرتبط با مقاله حاضر کیفی بوده و از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. روش تحلیل مضمون به دنبال استخراج مضامین برجستۀ متون در سطوح مختلف است و برای شناسایی و تشریح چرایی و چیستی یک پدیده میتوان از تحلیل مضمون استفاده نمود. تحلیل مضمون شامل جستوجو در مجموعه‌ای از دادهها برای یافتن الگوهای تکرارشونده از معانی است. و شامل مراحل زیر میباشد: جمع‌آوری و یافتن متون مرتبط با موضوع، تقلیل و کاهش متون با انتخاب جملات مرتبط در بین متون جمع‌آوری‌شده، یافتن و کدگذاری (برچسب‌زنی) مضامین اولیۀ جملات و عبارت‌های منتخب، ترکیب مضامین اولیه برای رسیدن به مفاهیم فراگیرتر؛ این کار میتواند در چند سطح صورت پذیرد، ترکیب مضامین فراگیر برای پاسخ به پرسش‌های تحقیق، ترکیب نهایی و ساختن الگو (شیخ‌زاده، 1394). این تحقیق شامل بررسي کتابها، سخنرانیها و وبگاههای معتبر حاوی آثار امامین انقلاب اسلامی میباشد و دادهها براساس هدف تحقیق استخراج و مورد تحلیل قرار گرفته است. بر اساس روش تحليل مضمون، ابتدا سخنرانیهای منتشر شده در مورد دیدگاه‌ها و نظرات حضرت امام خميني ()، مندرج در پایگاه اطلاع‌رساني گسترش آرا و اندیشه‌های امام خمینی ()، کتاب دانشگاه و دانشگاهیان، تعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی ()، رسالت فرهنگیان و دانشگاهیان به تعداد (28)؛ و از دیدگاه مقام معظم رهبری با استفاده از منابعي چون کتاب روشنای علم، كتاب سایهسار ولایت در هفت جلد و سخنرانیهای مندرج در پايگاه اطلاع‌رساني دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت‌الله العظمي خامنه‌اي، به تعداد (148)، وظایف فرهنگی ـ اجتماعی دانشجویان استخراج گردید و با استفاده از روش تحلیل مضمون، مورد تجزيه و تحلیل قرار گرفت و وظایف به صورت دسته‌بندي شده تدوین و کدبندی شد.
یافتههای تحقیق
کدبندی مضامین فرهنگی ـ اجتماعی
با توجه به تحلیل محتوای آثار منتشرشده در زمینۀ وظایف فرهنگی ـ اجتماعی، وظایف دانشجویان از دیدگاه امامین انقلاب اسلامی میتوان این وظایف را به شرح زیر طبقهبندی کرد:
- هویتبخشی و ایجاد انگیزه
ـ استقلال فکری، اعتمادبهنفس، خودباوری و احساس هویت مستقل ملّی
امام خمینی (v): «ما تا تمام حیثیت خودمان را نفهمیم، نفهمیم چه بودیم، در تاریخ چه بودیم، چه هستیم، چه داریم، تا اینها را نفهمیم، استقلال نمیتوانیم پیدا کنیم؛ تا فکر شما مستقل نباشد، کشور شما مستقل نمیشود. بروید دنبال اینکه فکرتان را مستقل کنید. دانشگاهها بروند دنبال اینکه جوانهای ما را مستقل بار بیاورند، تربیت کنند که بفهمند خودشان یک فرهنگ بزرگ دارند. بفهمند... که ما هم یک چیزی در عالم هستیم و ... میخواهیم خودمان را اداره کنیم» (احمدیفشارکی، 1376: 139).
امام خامنهای (): «ارزشهای انقلاب را به معنای واقعی کلمه زنده کنید و احیا کنید؛ ... امروز ما اگر میخواهیم در میدان علم پیش برویم، احتیاج داریم به جرأت و اعتمادبه‌نفسی که انقلاب به یک ملّت میدهد و به ما داد. آن جرأت و اعتمادبهنفس را از بین نبرید، آن را تضعیف نکنید» (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 14/03/1396).
ـ ایفای نقش در اسلامیسازی و بومیسازی در دانشگاه
امام خمینی (v): «دانشگاه مبدأ همۀ تحولات است. از دانشگاه، ... سعادت یک ملت و در مقابل با سعادت، شقاوت یک ملت سرچشمه میگیرد. دانشگاه را باید جدیت کرد، جدیت بکنید دانشگاه را، درستش کنید دانشگاه را، اسلامیاش کنید» (احمدیفشارکی، 1376: 217).
امام خامنهای (): «دانشگاهها صددرصد اسلامی نیست. اسلامی هم فقط به معنای رعایتکردن حجاب و ... نیست؛ همین تحقق علم و تحقیق اسلامی است. اگر بخواهیم دانشگاه به طور کامل اسلامی باشد، باید همۀ جنبه‌ها در آن رعایت شود که نشده است. البته باید تلاش کنید؛ کار، دست شما دانشجویان است» (مؤسسۀ فرهنگی حدیث لوح و قلم، 1390: 551).
ـ تلاش در راه خودکفایی ملی کشور و رهایی از وابستگی
امام خامنهای (): «ﻣﺎ میخواهیم ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﻣﺎ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ میتوانند ﺑﻪ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻭ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺧﺪﺍﻯ ﻣﺘﻌﺎﻝ ﻣﺘﻜﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ میتوانند ﺍﺯ ﻣﺴﺘﻜﺒﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺘﻜﺒﺮﺍﻥ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺴﺘﻐﻨﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ... ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺪ ﻧﮕﺎﻩ ﻛﻨﻴﺪ، ﺩﺭﺱ...، ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺳﻤﺖ ﻭ ﺳﻮ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﻫﻴﺪ، ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﺘﻜﻰ ﺑﺎﺷﻴﺪ» (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 19/ 8/1389).
ـ حفظ و تقویت هویت ملی و اسلامی
امام خامنهای (): «آنچه جوانهای ما در خارج از کشور باید هرگز از آن غفلت نکنند، این است که از همة تلاش و امکان و استعدادشان برای فراگیری استفاده کنند؛ منتها این علم را در خدمت هویت ملی و ارزشی خود به کار ببرند» (مدیریت پژوهش بنیادین، معاونت پژوهشی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، ج5، 1388: 43 ـ 44).
ـ حاکمیت فرهنگ و ارزشهای انقلاب اسلامی
امام خامنهای (): «ما از معنویت در دانشگاهها باید غفلت نکنیم» (مدیریت پژوهشهای بنیادین، معاونت پژوهشی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، ج 1، 1388: 159).
ـ برانگیختن حس افتخار و اعتماد به نفس ملی و اسلامی
امام خامنهای (): «آنچه که انقلاب به ما داده و توقع ما از خودمان است ... اعتمادبهنفس است. اعتمادبهنفس ملی؛ ملت به خود اعتماد داشته باشد، بداند که میتواند مقاصد خودش را با همّت بلند و مجاهدت و همدستىِ همة کشور با یکدیگر، پیش ببرد» (مدیریت پژوهشهای بنیادین، معاونت پژوهشی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، ج6، 1388: 200).
جدول 1ـ وظایف فرهنگی ـ اجتماعی (مضمون سازماندهنده: هویتبخشی و ایجاد انگیزه) دانشجویان از دیدگاه امامین انقلاب اسلامی
مضمون سازمان دهنده (هویتبخشی و ایجاد انگیزه) | تکرار | کدها (امام خمینی (ره) | درصد از جمع کل مؤلفههای فرهنگی ـ اجتماعی | تکرار | کدها (امام خامنه‌اي) | درصد از جمع کل مؤلفههای فرهنگی ـ اجتماعی | |
1 | استقلال فکری، اعتمادبهنفس، خودباوری و احساس هویت مستقل ملّی | 14 | 28، 17، 8، 13 و... | 22/22 | 4 | 32، 18، 11 56 ، | 42/1 |
2 | ایفای نقش در اسلامیسازی و بومیسازی در دانشگاه | 14 | 3،5،15، 23،25،10 و... | 22/22 | 9 | 148، 77، 103، 1 و... | 20/3 |
3 | تلاش در راه خودکفایی ملی و کشور و رهایی از وابستگی | 0 | . | 0 | 4 | 24، 48، 60 ، 14 | 42/1 |
4 | حفظ و تقویت هویت ملی و اسلامی | 0 | 0 | 0 | 6 | 44، 6، 29، 38 | 14/2 |
5 | حاکمیت فرهنگ و ارزشهای انقلاب اسلامی | 0 | 0 | 0 | 1 | 41 | 36/0 |
6 | برانگیختن حس افتخار و اعتماد به نفس ملی و اسلامی | 0 | 0 | 0 | 7 | 22، 54، 107، 128 | 49/2 |
ـ مطالبهگری و پرسشگری
ـ گسترش روحیۀ کنجکاوی، مطالبهگری و پیگیری همراه با عقلانیت و انصاف
امام خامنهای (): «نَفْس این روحیة مطالبه‌‌گرى و انگیزه براى خواستن و فکرکردن و پیشنهاد دادن و انتقادکردن، مطلوب است. البته در همة امور باید اخلاق را، دیانت را، حدود شرعى را رعایت کرد...؛ اینها به جای خود محفوظ؛ آنچه مهم است، این است که جوان دانشجوى ما باید مطالبهگر، پرانگیزه، پرنشاط، حاضر در صحنه و ناظر به مسائل کشور باشد» (مدیریت پژوهشهای بنیادین، معاونت پژوهشی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، ج6، 1388: 263 ـ 270).
ـ عدالتخواهی و مبارزه با ظلم، فقر و فساد و اشرافیگری
امام خامنهای (): «یکی از چیزهایی که برای تشکّلها به نظر من خیلی لازم است... فهم وضع کنونی کشور است. وضع کشور، منظور فقط وضع داخلی و مشکلات موجود و همین مطالبی که گفتند - مسائل مربوط به روستاها، عدالتخواهی، اقتصاد مقاومتی، مشکلاتی که هست، مشکلات مدیریّتی، مدیریّت جهادی و مانند اینها- نیست؛ اینها البتّه جزئی از واقعیّتها است.» (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 20/4/1394).
ـ برگزاری جلسات صریح و صمیمی با مسئولان نظام و مطالبهگری
امام خامنهای (): « این شبهههایی که گفتند، در ذهن جوانها هست، راست است و من هم قبول دارم، بایستی دستگاههای مسئول بیایند و مخاطب خودشان را ذهنها قرار بدهند، در فضا و در خلأ حرف نزنند، ببینند سؤال چیست، پاسخ بدهند و این شبههها را برطرف کنند. یا میتوانند پاسخ بدهند ... یا نه، میبینند که نتوانستهاند او را قانع کنند، مجبور میشوند اصلاح کنند. البته بحمدالله هیچ وقت نشده که من به مسئولان تذکر و توجّه ندهم. این فهرستی هم که شما از اشکالات ذکر کردید... بایستی آن کسانی که مخاطب این اشکالات هستند، بیایند پاسخ بدهند و ذهنها را آگاه کنند، ...» (مدیریت پژوهش بنیادین، معاونت پژوهشی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، ج4، 1388: 219).
ـ مطالبهگری بدون پرخاشگری، افراط و تفریط
امام خامنهای (): « «بنده طرفدار دانشگاهى هستم که اصولى، اعتلاطلب، رو به مردم، فعّال و از لحاظ علمى و فکرى پُرنشاط باشد. هرگز من دانشگاه و دانشگاهى را به محافظه‌کارى و اکتفا به آنچه که امروز از فکر و فرهنگ و معرفت در دست دارند، توصیه نمى‌کنم؛ نه! دانشگاه باید دائم نردبان تعالى را طى کند و پیش برود. من معتقدم محافظه‌کارى و اکتفاى به آنچه که داریم و نداشتن همت و بلندپروازى در همة زمینه‌هاى فکر و فرهنگ، قتلگاه انقلاب است. انقلاب اساساً یعنى گام بلند که پشت سرش باید گام‌هاى بلند دیگرى برداشته شود. باید مفاهیم را درست فهمید و دانست و با حیطه‌بندى درست مفاهیم باید حرکت کرد» (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 9/12/1379).
ـ پایش مستمر، انتقاد منطقی و اخلاقمدارانه
امام خامنهای (): «در محیط دانشگاه، محیط دانشجویى، نقد منصفانه و متقابلاً نقدپذیری متواضعانه هر دو لازم است. نقد را با عیب‌جویى و عصبانیت و بهانه‌گیرى نباید اشتباه کرد؛ اما نقادى باید کرد. در عین حال نقدپذیر هم باید بود» (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 25/02/1386).
جدول 2ـ وظایف فرهنگی ـ اجتماعی (مضمون سازماندهنده: مطالبه و پرسشگری) دانشجویان از دیدگاه امام خامنهای ()
ردیف | مضمون سازماندهنده (مطالبهگری و پرسشگری) | تكرار
| کدها | درصد از جمع کل مؤلفههای فرهنگی ـ اجتماعی |
1 | گسترش روحیۀ کنجکاوی، مطالبهگری و پیگیری همراه با عقلانیت و انصاف | 14 | 8020، 67، 100، 125، و... | 98/4 |
2 | عدالتخواهی و مبارزه با ظلم، فقر و فساد و اشرافیگری | 25 | 134، 69، 92، 8، 58 و... | 90/8 |
3 | برگزاری جلسات صریح و صمیمی با مسئولان نظام و مطالبهگری | 2 | 4، 109 | 71/0 |
4 | مطالبهگری بدون پرخاشگری، افراط و تفریط | 4 | 95، 5، 42،143 | 42/1 |
5 | پایش مستمر، انتقاد منطقی و اخلاقمدارانه | 7 | 101، 75، 19، 53 و... | 49/2 |
- مدیریت مسائل فرهنگی
ـ ترویج فرهنگ، اخلاق و سبک زندگی اسلامی
امام خامنهای (): «سبک زندگی اسلامی ایرانی را در اندیشه و عمل دنبال کنید؛ مسئلۀ مهمی است. بنشینید رویش فکر کنید، مصداق‌هایش را مشخص کنید، بعد خودتان عمل کنید و این را بهعنوان دستورالعمل [منتشر کنید]؛ فرض کنید یک جزوه منتشر بشود در مورد سبک زندگی اسلامی من‌باب مثال در مسیرها. ... موضوع را میشود گسترش داد؛ میشود تبیین کرد. کار شماها است؛ کار شما جوانها است که هم حوصله دارید، هم استعداد دارید، هم مغزش را دارید، [هم] توانایی‌اش را دارید؛ خب، بکنید این کارها را» (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 12/04/1395).
ـ پرداختن به مسئلۀ زن
امام خامنهای (): «من سفارش میکنم یکی از نکاتی که دانشجویان خواهر در تشکلها دنبال کنند، مسئلة زن در غرب باشد؛ ما کمتر به این مسئله میپردازیم. ... معتقدم باید کار کرد و میدان کار در این زمینه وجود دارد» (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 17/3/1396).
ـ معرفی و ارائۀ الگوی شایسته
امام خامنهای (): «الگوسازى، یکى از اساسى‌ترین کارهاست. ما الگوهاى خوب خیلى داریم. این‌قدر جوان‌هاى خوب، ... -در تاریخ که بماند- در زمان خودمان داریم که همین‌قدر کافى است با تعریف هرکدام از اینها -تعریف به معناى معرفىکردن- یک چهرة برجسته و یک الگو جلوى جوانانمان بگذاریم» (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 13/02/1391).
ـ زنده نگه‌داشتن فرهنگ جهاد و شهادت
امام خامنهای (): «مسئله‌ی ارزش جهاد و شهادت، یکی دیگر از شاخصهاست. ارزش مجاهدت، مقام والای شهادت، از جمله‌ی چیزهایی بود که به وسیله‌ی عناصری زیر سؤال رفت. ... این، یکی از شاخصهاست؛ باید برجسته شود. احترام به شهیدان، احترام به جهاد و مجاهدان بایستی جزو بخشهای برجسته‌ی پرچم جمهوری اسلامی قرار بگیرد. جمهوری اسلامی به جهاد و شهادت شناخته میشود.» (مدیریت پژوهش بنیادین، معاونت پژوهشی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، ج7، 1388: 202).
ـ رواج فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی و دفاع مقدّس
امام خامنهای (): «من مشتاقم که جوان‌هاى ما قصة جنگ تحمیلى هشت‌ساله را بدانند که چه بود. این را بارها گفته‌ایم؛ افراد هم گفته‌اند و تشریح کرده‌اند؛ اما یک نگاه کلان به این هشت سال، با اطلاع از جزئیاتى که وجود داشته است، خیلى براى برنامه‌ریزى آیندة جوان در روزگار ما مهم است» (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 08/08/1387).
ـ رواج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی
امام خامنهای (): «... امروز کتابخوانی و علمآموزی، نهتنها یک وظیفۀ ملی، که یک واجب دینی است. از همه بیشتر، جوانان و نوجوانان، باید احساس وظیفه کنند، اگرچه آنگاه که اُنس با کتاب رواج یابد، کتابخوانی نه یک تکلیف، که یک کار شیرین و یک نیاز تعللناپذیر و یک وسیله برای آراستن شخصیت خویشتن تلقی خواهد شد، و نهتنها جوانان، که همهی نسلها و قشرها از سر دلخواه و شوق بدان رو خواهند آورد. لازم است آن روی سکه زریّن نیز مورد توجه قرار گیرد: نویسندگان و مترجمان و فراهمآورندگان کتاب، اینان کاری با ارزش و پاداشی بزرگ، در کنار مسئولیتی سنگین دارند. در جامعۀ کتابخوان، پدیدآورندۀ کتاب و عرضهکنندۀ آن باید گرامی داشته شود، و او نیز باید کار خود را با عنایت به تأثیر و اهمیت آن انجام دهد» (مؤسسۀ فرهنگی حدیث لوح و قلم، 1390: 367).
ـ اهتمام به ورزش و تربیت بدنی
امام خامنهای (): «از لحاظ ورزش هم من به همۀ جوانها توصیه میکنم که ورزش کنند. البته با ورزشِ زنان من موافقم، نه به آن شکلی که بعضی‌ها ترویج میکنند و این تبرجهایی که میکنند، ... من معتقدم که همۀ جوانها باید ورزش کنند. ان‌شاء‌الله که این ورزش...، ورزش همه‌جانبه باشد» (مدیریت پژوهش بنیادین، معاونت پژوهشی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، ج5، 1388: 187).
جدول 3ـ وظایف فرهنگی-اجتماعی (مضمون سازماندهنده: مدیریت مسائل فرهنگی) دانشجویان از دیدگاه امام خامنهای ()
ردیف | مضمون سازماندهنده (مدیریت مسائل فرهنگی) | تكرار
| کدها | درصد از جمع کل مؤلفههای فرهنگی ـ اجتماعی |
1 | ترویج فرهنگ، اخلاق و سبک زندگی اسلامی | 4 | 21، 49، 86، 110 | 42/1 |
2 | پرداختن به مسئلۀ زن | 1 | 71 | 36/0 |
3 | معرفی و ارائۀ الگوی شایسته | 1 | 123 | 36/0 |
4 | زنده نگه‌داشتن فرهنگ جهاد و شهادت | 3 | 144، 25، 55 | 07/1 |
5 | رواج فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی و دفاع مقدّس | 1 | 13 | 36/0 |
6 | رواج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی | 3 | 9، 114، 66 | 07/1 |
7 | اهتمام به ورزش و تربیت بدنی | 2 | 62، 45 | 71/0 |
- تحقق بخشیدن به مسائل
ـ تعمیق و گسترش ایمان متعهدانه و آگاهانه
امام خامنهای (): «اینکه جمعی از جوانان - چه پسرها، چه دخترها - با انگیزۀ دین در مجموعه‌ای گرد بیایند و در محیط دانشجویی به تبلیغ دین و معارف اسلامی بپردازند و به اسلامیکردن محیط دانشگاهها کمک کنند، شرف بزرگی است و ارزش مضاعفی هم دارد. فعالیت در تشکلهای دینی دانشگاهها میتواند ارزش هویت یک جوان را در حد یک مبلّغ دین و جانشین پیغمبران و رهرو راه اولیای خدا بالا ببرد. این بسیار اهمیت دارد» (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 9/7/1379).
ـ مقابله با نفوذ فکری و فرهنگی استعمار و جریانات انحرافی و ارتجاعی (افزایش کیفیت معرفت و روشن‌فکری و فرهیختگی فرهنگی)
امام خامنهای (): «نباید اجازه دهند که یک عده افرادى که سال‌هاى متمادى در این کشور با ابزارهاى روشنفکرى و با ابزارهاى فرهنگى، هیچ خدمتى به این مردم نتوانستند بکنند ... اینها مجدداً به این کشور بیایند و سایة فکر و فرهنگ خودشان را حاکم کنند. اینکه مى‌بینیم در بعضى از مطبوعات و مجلات و منشورات فرهنگى، چیزهایى نشان داده مى‌شود، دنبال رجعت به گذشته‌اند؛ دنبال برگشتن به حالت بیمارى روشن‌فکری‌اند. ارتجاعِ روشنفکرى این است؛ یعنى برگشتن به دوران بیمارى روشنفکرى؛ برگشتن به دوران بى‌غمى روشنفکران؛ برگشتن به دوران بى‌اعتنایى دستگاه روشنفکرى و جریان روشنفکرى به همة سنّت‌هاى اصیل و بومى و تاریخ و فرهنگ این ملت. امروز هر کس این پرچم را بلند کند، مرتجع است؛ ولو اسمش روشنفکر و شاعر و نویسنده و محقق و منتقد باشد. ... شما دانشجویان، خودتان جزو قشرهاى روشن‌فکرید. روى این موضوع باید فکر و کار کنید» (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 22/07/1377).
ـ بصیرتافزایی و تبیین مبانی فکری انقلاب
امام خامنهای (): «... امروز بحث «آزادي» در مطبوعات کشور و در بين افراد صاحبنظر، بحث رايجي است. اين پديدۀ مبارکي است. اين که مباحث اصولي و اساسي انقلاب مورد تبادل نظر قرار گيرد و کساني وادار شوند دربارۀ آنها فکر کنند و بگويند، چيزي است که هميشه انتظار آن را داشتهايم و کمو بيش دربارۀ مقولات مختلف هم بوده است. امروز هم اين مسئله مطرح است؛ ... آراء هم متضارب است؛ يعني همه در يک جهت نمينويسند. .... ادامه اين بحثها هم خوب است. اي کاش صاحبنظران ما براي طرح بحثهاي اصولي در مطبوعات برانگيخته شوند؛ مطبوعات را از حالت کممحتوا خارج کنند و به بحثهاي تأمّلبرانگيز و ارشادکننده براي مردم بکشانند. هميشه ما توصيه ميکنيم که فرهنگ انقلاب را تعميق کنيد. عمق بخشيدن، لازمهاش همين بحث‌هاست» (مدیریت پژوهش بنیادین، معاونت پژوهشی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، ج3، 1388: 107).
جدول 4ـ وظایف فرهنگی ـ اجتماعی (مضمون سازماندهنده: تحقق بخشیدن به مسائل) دانشجویان از دیدگاه امام خامنهای ()
ردیف | مضمون سازماندهنده (تحقق بخشیدن به مسائل) | تكرار
| کدها | درصد از جمع کل مؤلفههای فرهنگی ـ اجتماعی |
1 | تعمیق و گسترش ایمان متعهدانه و آگاهانه | 3 | 10، 99، 120 | 07/1 |
2 | مقابله با نفوذ فکری و فرهنگی استعمار و جریانات انحرافی و ارتجاعی (افزایش کیفیت معرفت و...) | 6 | 73، 104، 27، 51 و... | 14/2 |
3 | بصیرتافزایی و تبیین مبانی فکری انقلاب | 2 | 3 ، 59 | 71/0 |
ـ حضور در میدان عمل
ـ فعالیتهای مؤثر در میدان جنگ نرم به عنوان افسر و فرمانده
امام خامنهای (): «... همین تعبیر «جنگ نرم» توی صحبتهای شما جوانها هست ... این خیلی برای ما مایۀ خوشحالی است - خوب، حالا در جنگ نرم، چه کسانی باید میدان بیایند؟ قدر مسلّم نخبگان فکری‌اند. یعنی شما افسران جوانِ جبهۀ مقابلۀ با جنگ نرمید. اینی‌که چه کار باید بکنید، چه جوری باید عمل کنید، چه جوری باید تبیین کنید، اینها چیزهایی نیست که من بیایم فهرست کنم ... اینها کارهایی است که خود شماها باید در مجامع اصلیتان، فکریتان، در اتاقهای فکرتان بنشینید، راهکارها را پیدا کنید؛ لیکن ... هدف، دفاع از نظام اسلامی و جمهوری اسلامی است در مقابله با یک حرکت همه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جانبۀ متکی به زور و تزویر و پول و امکانات عظیم پیشرفتۀ علمىِ رسانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای. ... از من نپرسید که نقش ما دانشجویان در تخریب مسجد ضرار کنونی چیست؛ خوب، خودتان بگردید نقش را پیدا کنید» (مدیریت پژوهش بنیادین، معاونت پژوهشی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، ج7، 1388: 255 ـ 258).
ـ ارزشگذاری و بزرگداشت مقام علم، عالم و جویندۀ علم
امام خامنهای (): «دانشگاه اسلامی، دانشگاهی شکوفا و پرنشاط است؛ دانشگاهی است که در آن، علم عزیز است! عالم عزیز است، استاد کرامت دارد و دانشجویی عبادت است» (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 06/12/1376).
ـ آمادگی و نقشآفرینی انقلابی
امام خامنهای (): «وقتى جوان مملکت هوشیارانه، با تدبیر، با حلم و با توجه به موقعیت‌ها، حرف بزند و تصمیم بگیرد و عمل کند، کشور گلستان خواهد شد. وقتى هیجانات کور پا وسط بگذارند، دشمن فوراً استفاده خواهد کرد. ... جوان مملکت بایستى در همة میدان‌ها حضور و آمادگى داشته باشد؛ منتها با انضباط. ... حتى اگر یک حرفی که خون شما را به جوش مى‌آورد به زبان آورند -مثلاً فرض کنید اهانت به رهبرى کردند- باز هم باید صبر و سکوت کنید. ... نیرویتان را براى آن روزى که کشور به آن نیازمند است، براى آن روزى که نیروى جوان و مؤمن و حزب‌اللهی باید در مقابلة با دشمن بایستد، حفظ کنید» (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 21/04/1378).
ـ دوری از جمود فکری و وابستگی و تقلید کورکورانه
امام خامنهای (): «ما در استفاده از محصول فکر و عقل و تجربۀ بیگانگان، معتقد به گزینشیم؛ یعنی هرچه را که لازم داشتیم و برای ما خوب بود، گزینش میکنیم و برمیداریم. ما با چه مخالفیم؟ با این مخالفیم که خارجیها هر روشی را که خودشان میخواهند، به ملت ما تزریق کنند؛ یعنی آنها گزینش کنند و به ما بدهند. ... ما هم امروز میخواهیم هرچه را لازم داریم و برایمان مفید است، خودمان از تمدن و فرهنگ غربی انتخاب کنیم و برای خودمان برداریم. شما غربیها چرا بر خلاف میل ما، چیزهایی را که برایمان لازم است، نمیدهید؟! بهترین پیشرفتهای علمی ممنوع است؛ فناوری پیشرفته ممنوع است؛ علوم دقیق ممنوع است؛ نسخههای کمیاب ممنوع است. اما، بیحجابی آزاد است؛ فیلمهای آموزش بدترین روشهای جنسی، آزاد و فراوان و زورکی است و اگر دمِ مرزها بند و بستی باشد ـمثل اینجاـ باید قاچاقی وارد کشور کنند! حرف ما این است» (مؤسسۀ فرهنگی حدیث لوح و قلم، 1390: 170).
جدول 5ـ وظایف فرهنگی ـ اجتماعی (مضمون سازماندهنده: حضور در میدان عمل) دانشجویان از دیدگاه امام خامنهای ()
ردیف | مضمون سازماندهنده (حضور در میدان عمل) | تکرار | کدها | درصد از جمع کل مؤلفههای فرهنگی ـ اجتماعی |
1 | فعالیتهای مؤثر در میدان جنگ نرم به عنوان افسر و فرمانده | 2 | 26، 97 | 71/0 |
2 | ارزشگذاری و بزرگداشت مقام علم، عالم و جویندۀ علم | 11 | 84، 136، 33، 57 و... | 91/3 |
3 | آمادگی و نقشآفرینی انقلابی | 6 | 16، 79، 106و... | 14/2 |
4 | دوری از جمود فکری، وابستگی و تقلید کورکورانه | 3 | 96، 12، 37 | 07/1 |
- امید داشتن
ـ افزایش نشاط و امید به آینده و انقلاب اسلامی
امام خامنهای (): «البته روحیۀ امید و عزم و برنامهریزی این سه چیز لازم است. اولاً امیدتان را اصلاً نباید از دست بدهید. اینکه همین‌طور دائماً یأس را بیایند تزریق بکنند در داخل جامعه که دارد میشود این کار، این کاری خصمانه است؛ ... هر کسی که یأس را [تزریق میکند] که «آقا نمیشود، فایده ندارد، همه چیز به هم ریخته است»؛ نه، این کار [دشمنانه است]. امید، شرط لازم است» (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 7/3/13977).
ـ پرامید، پرطراوت و پرنشاط از لحاظ کار و تلاش علمی، فکری و سیاسی
امام خامنهای (): «محیط دانشجویی، یک محیط زنده، فعال، پرتپش، پرنشاط و در بسیاری از موارد راهگشاست؛ یعنی باید اینگونه باشد. اگر نیست، باید به دنبال علتش برویم و آن را برطرف کنیم» (پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای، 15/9/1375).
جدول 6ـ وظایف فرهنگی ـ اجتماعی (مضمون سازماندهنده: امید داشتن) دانشجویان از دیدگاه امام خامنهای ()
ردیف | مضمون سازمان دهنده (امید داشتن) | تكرار
| کدها | درصد از جمع کل مؤلفههای فرهنگی ـ اجتماعی |
1 | افزایش نشاط و امید به آینده و انقلاب اسلامی | 2 | 31، 130 | 71/0 |
2 | پرامید، پرطراوت و پرنشاط از لحاظ کار و تلاش علمی، فکری و سیاسی | 9 | 93، 70، 145، 40 و... | 20/3 |
بر اساس يافته‌هاي پژوهش، شكل 1 وظايف فرهنگي-اجتماعي دانشجويان از ديدگاه امامين جمهوري اسلامي ايران را نشان مي‌دهد.
شکل 1ـ وظایف فرهنگی ـ اجتماعی دانشجویان از دیدگاه امامین انقلاب اسلامی
در جدول 7 به صورت توصيفي، جمع‌بندي تلفيقي از وظايف فرهنگي-اجتماعي دانشجويان از ديدگاه رهبران جمهوري اسلامي ايران ارائه شده است. همانطور كه ملاحظه «هویت بخشی و ایجاد انگیزه» با 93/36 درصد؛ «مطالبه و پرسشگری» با 55/29 درصد؛ «تحققبخشیدن به مسائل» با 25/6 درصد؛ «مدیریت مسائل فرهنگی» با 52/8 درصد، «حضور در میدان عمل» با 50/12 درصد؛ «امید داشتن» با 25/6 درصد، جزو وظایف فرهنگی ـ اجتماعی دانشجویان میباشد.
جدول 7ـ مقایسه آماری وظایف فرهنگی ـ اجتماعی دانشجویان از دیدگاه امامین انقلاب اسلامی
ردیف | وظایف فرهنگی ـ اجتماعی | دانشجویان | فراوانی | درصد |
1 | مطالبهگری وپرسشگری | 52 | 52 | 55/29 |
2 | تحقق بخشیدن به مسائل | 11 | 11 | 25/6 |
3 | هویتبخشی و ایجاد انگیزه | 65 | 65 | 93/36 |
4 | مدیریت مسائل فرهنگی | 15 | 15 | 52/8 |
5 | حضور در میدان عمل | 22 | 22 | 50/12 |
6 | امید داشتن | 11 | 11 | 25/6 |
فراوانی تجمعی | 176 | 176 | 100/0 | |
نتیجهگیری
همان‌گونه که ملاحظه شد، وظایف فرهنگي اجتماعي دانشجويان با استفاده از تحلیل مضمون 28 سخنرانی امام خمینی () و 148 سخنرانی امام خامنهای () به دست آمده است. جمع‌بندی تحليل دادهها نشان داد وظایف فرهنگی- اجتماعی دانشجویان از دیدگاه امامین انقلاب اسلامی مطابق جدول (7)، نشان مي‌دهد که از منظر امامین انقلاب اسلامی، «هویت بخشی و ایجاد انگیزه» با 93/36 درصد؛ «مطالبه و پرسشگری» با 55/29 درصد؛ «تحققبخشیدن به مسائل» با 25/6 درصد؛ «مدیریت مسائل فرهنگی» با 52/8 درصد، «حضور در میدان عمل» با 50/12 درصد؛ «امید داشتن» با 25/6 درصد، جزو وظایف فرهنگی-اجتماعی دانشجویان هستند. یافتههای مربوط به وظایف فرهنگی -اجتماعی دانشجویان از دیدگاه رهبران جمهوری اسلامی ایران نشان‌دهندۀ این است که یافتههای فوق با نتایج مطالعات (شعارینژاد، 1386؛ جعفریان یسار، 1386؛ فتحعلی، مصباح و همکاران، 1400؛ صالحی و یاراحمدی، 1387؛ مصباحیزدی، 1385؛ حیدری، 1385؛ علوی، 1386؛ صدر، 1398؛ دیناروند، 1392؛ بهشتی، 1399؛ عهدنامۀ اخلاقی اعضای هیأت علمی و دانشجویان در بهمن 1399؛ آییننامه تشکلهای دانشجویی، 9/6/1378) همسو میباشد. رهبران جمهوري اسلامي ايران، داشتن انگيزه براي حركت و خودشكوفايي و هويتيابي به عنوان طالب علم، مهارت و انديشه و به عنوان دانشمند مسلمان بالقوه را بيشتر از ساير وظايف براي دانشجويان مورد تاكيد قرار داده‌اند. در حقيقت انگيختگي دروني و اعتقاد به توانايي دانشجوي مسلمان ايراني و بي‌نيازي از مشوق‌هاي بيروني، مسير حركت به سوي قله‌هاي علم و تمدن را براي طالب علم بسيار هموار و تحمل سختي‌ها در اين مسير را سهل مي‌كند. بعد از آن مطالبه و پرسشگري مورد تاكيد زيادي بوده است و بهويژه در كلام مقام معظم رهبري، جامعه دانشگاهي بارها شاهد اهميت اين موضوع از ديدگاه ايشان بوده‌اند. دانشجوي مطالبهگر و مسأله‌محور، دانشجوي منطقي و اميدوار، دانشجوي عدالت‌طلب و آرمان‌خواه، دانشجوي انقلابي و ديندار، بابصيرت و دشمن‌شناس و دانشجوي انديشه‌ورز جزو كليدواژه‌هايي هستند كه اغلب انتظارات رهبري معظم از دانشجويان ذيل آنها تعريف و تبيين شده است. دانشجو و آينده او براي رهبران جمهوري اسلامي ايران بسيار مهم بوده است و به جرأت مي‌توان گفت كه جلسات و ديدارهاي عمومي و خصوصي ايشان با دانشجويان مختلف از مهمترين و دغدغه‌مندترين ديدارها به شمار مي‌رود كه معمولاً در جوي صميمي، پدرانه و البته با گفتمان علمي و جدي استمرار داشته و مورد توجه محافل علمي و فرهنگي و مسئولان و تصميم‌گيرندگان حوزه علم و فناوري و مؤسسات آموزشعالي بوده است. با توجه به يافته‌هاي پژوهش پيشنهاد مي‌شود مسئولان دانشگاهي به توسعه و ترويج ديدگاه و انتظارات رهبران جمهوري اسلامي ايران در دانشگاهها پرداخته و همانند بسياري از دانشگاههاي خارجي زمينة عمل به مسئوليت‌هاي دانشجويي را فراهم نمايند. به پژوهشگران نيز پیشنهاد میشود به مدل‌سازي و ارائه راهكاري عملياتي اجراي وظايف فرهنگی- اجتماعی دانشجويان در دانشگاهها بپردازند.
منابع
1) احمدیفشارکی، حسنعلی (1376). دانشگاه و دانشگاهیان از دیدگاه امام خمینی (v)، انتشارات مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی (v).
2) اففخمیعقدا، محمد، کمالیزارچ، محمود و راوهنادر، شکوه (1394). دیدگاه دانشجویان دربارة نقش عوامل اجتماعی در تعلیم و تربیت، نشریة پژوهش در نظامهای آموزشی، 9(29)، 143 ـ 162.
3) آییننامه تشکلهای دانشجویی، 6/9/1378، وبگاه مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی به نشانی: https://rc.majlis.ir/fa
4) بهشتی، سعید (1399). تأملات فلسفی در تعلیم و تربیت. تهران: انتشارات شرکت چاپ و نشر الملل.
5) بهشتی، سعید و افخمیاردکانی، محمدعلی (1386). تبیین مبانی و اصول تربیت اجتماعی در نهجالبلاغه. نشریه تربیت اسلامی، 2(4)، 7 ـ 39.
6) پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای به نشانی: https://farsi.khamenei.ir/
7) جاهد، حسینعلی و خسروی، الناز (1397). شایستگیهای آموزشی و پژوهشی مورد نیاز دانشجویان برای موفقیت در زندگی دانشگاهی. نشریة راهبردهای آموزشی در علوم پزشکی، 11(1)، 50 ـ 85..
8) جعفریان یسار، حمید (1386). مبانی، اصول، فلسفه و مکاتب آموزش و پرورش. قم: انتشارات ظفر. 9) جوادیآملی، عبدالله (1379). مراحل اخلاق در قرآن. قم: انتشارات نشر اسراء.
10) جوادیآملی، عبدالله (1384). حق و تکلیف در اسلام. قم: انتشارات نشر اسراء.
11) جهانیان، رمضان (1389). توسعة مشارکت دانشجویان در دانشگاه. مجلة پژوهشهای مدیریت، 21(84)، 177 ـ 187.
12) حجتی، محمدباقر (1387). آداب تعلیم و تعلم در اسلام. تهران: فرهنگ اسلامی.
13) حیدری، محمدحسین (1385). سیری در آراء تربیتی علامه محمدتقی جعفری. ماهنامة معرفت، 15( 104)، 83 ـ 89.
14) دیناروند، حسن (1392). مکاتب فلسفی و نظریههای تربیتی. تهران: انتشارات دانشپرور.
15) ذوالفقارزاده، محمدمهدی، امیری، علینقی و زارعیمتین، حسن (1390). کشف فرهنگ دانشگاه: واکاوی نظری و گونهشناختی مطالعات فرهنگ دانشگاهی، اندیشه مدیریت راهبرد، 5(1)، 45 ـ 97.
16) الزهیری جعفری، شیخ اشرف، ترجمة حسین احمدیار (1396). ترجمه و شرح رساله حقوقی امام سجاد (j) همراه با قصهها و عبرتها. تهران: انتشارات یاس سفید.
17) شعارینژاد، علیاکبر (1386). فلسفه آموزش و پرورش. تهران: انتشارت امیرکبیر.
18) شیخ‌زاده، محمد (1394). سبک رهبری خدمتگزار الگویی متعالی برای فرماندهان و مدیران. تهران: مرکز امامت- مرکز باقرالعلوم.
19) صالحی، اکبر و یاراحمدی، مصطفی ( 1387). تبیین تعلیم و تربیت اسلامی از دیدگاه علامه طباطبایی با تأکید بر هدفها و روشهای تربیتی. دو فصلنامة علمی ـ تخصصی تربیت اسلامی، 3(7)، 23 ـ 50.
20) صدر، فاطمه (1398). بررسی تطبیقی دیدگاه شهید مطهری با دیدگاه متیولیپمن درباره اهداف تعلیم و تربیت. دو فصلنامة علمی ـ پژوهشی تربیت اسلامی، (28)، 75 ـ 94.
21) علوی، حمیدرضا (1386). نکات اساسی در فلسفه تعلیم و تربیت و مکاتب فلسفی ـ تربیتی. کرمان: انتشارات دانشگاه شهید باهنر کرمان.
22) فتحعلی، محمود، مصباح، حسن و یوسفیان، حسن (1400). فلسفة تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: انتشارات مدرسی.
23) فراستخواه، مقصود (1400). آیندهپژوهی آموزشعالی و دانشگاه در ایران؛ مبانی و سناریوها (جلد دوم). تهران: مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزشعالی: مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
24) کلدی، علیرضا و فلاحمین باشی، محمدعلی (1388). بررسی کارکردهای اجتماعی و فرهنگی دانشگاهها از نظر دانشجویان (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات). پژوهشنامه علوم اجتماعی، 3(1)، 71 ـ 88.
25) گلیزواره قمشهای، غلامرضا ( 1386). روش آموزشی و تربیتی علامه حسنزادهآملی. نشریة پاسدار اسلام، (310)، 14 ـ 18.
26) مصباحیزدی، محمدتقی (1385). شیوههای اسلامی کردن دانشگاهها. فصلنامة پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، 2(3)، 9 ـ 20.
27) ملاسلیمانی، فرشته، قائمی، علی و بهشتی، سعید (1389). بررسی مبانی تربیت اجتماعی از دیدگاه امام سجاد(ع) در صحیفة سجادیه. فصلنامة روانشناسی تربیتی، 6(17)، 110 ـ 145.
28) منشور مطالبات مقام معظم رهبری از دانشگاه و دانشگاهیان، مدیریت پژوهش بنیادین، معاونت پژوهشی مقام معظم رهبری در دانشگاهها (1388). سایهسار ولایت؛ ناظر علی دژاکام (7جلد). قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، دفتر نشر معارف.
29) منوچهریدزکی، فاطمه (1395). فرهنگ در آموزشعالی. چهارمین کنفرانس بینالمللی پژوهشهای نوین در مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی، 4(4)، 45 ـ 97.
30) مؤسسة فرهنگی حدیث لوح و قلم (1390). روشنای علم . تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.
31) نظام نامة اخلاق آموزشی دانشجویان، بهمن 1399، وبگاه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به نشانی: https://www.msrt.ir/fa
32) نقیبزاده، میرعبدالحسین (1387). نگاهی به فلسفة آموزش و پرورش. تهران: انتشارات طهوری.
33) الهیاری، مریم (1394). اخلاق دانشجویی در اسلام. معرفت اخلاقی، 6(1)، 111 ـ 131.
34) هیوودهرست، پل، استنلی پیترز، ریچارد، ترجمة فرهاد کریمی (1389). منطق تربیت: تحلیل مفهوم تربیت از نگاه فلسفة تحلیلی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
35)Carleton University (2024). Student Rights and Responsibilities Policy, Office of the Vice President – Students and Enrolment (SE). from: https://carleton.ca/secretariat/wp-content/uploads/Students-Rights-and-Responsibilities-Policy.pdf
36) Lewis, H. R. (2006). Excellence without a Soul: How a Great University Forgot Education. New York, NY: Public Affairs Press.
37)Qatar University website (qu.edu.qa).
38)The National University of Singapore (NUS) website (www.nus.edu.sg).
39)The University of Cambridge website (www.cam.ac.uk).
40)The University of Sydney (USYD) website (www.sydney.edu.au).
The Cultural-Social duties of students from the Leaders of Islamic Republic of Iran viewpoint
Abstract
Many academics are not familiar enough with the duties of students from the point of view of the leaders of the Islamic Republic of Iran, and no coherent study has been done in this field. Students, to succeed in academic life and fulfill their special social roles, have various duties. The objective of this study is to identify the social-cultural duties of students from the viewpoint of leaders of the Islamic Republic of Iran. For this purpose, their speeches from the commencement of leadership until the fall of 2019 have been collected and analyzed The main sources of Imam Khomeini's(RA) statements include the website for the expansion of Imam Khomeini's(RA) opinions and ideas and the books "University and Academics", "The Mission of Cultivators and Academics from Imam Khomeini's Viewpoint" … and the main sources of the Supreme Leader's speeches include the books of “The Light of Knowledge”, “The Shadow of Guardianship”, and website of the Supreme Leader’s Office. To extract the social-cultural duties of students, 28 speeches from Imam Khomeini and 148 speeches from Imam Khamenei were examined using content analysis. The results indicate that the socio-cultural duties of students include "identity formation and motivation"(93.36%), demanding and questioning(55.29%); "Realizing problems"(25.6%); "Management of cultural issues"(52.8%); "Presence in the field of action" (50.12%); and "keeping hope"(25.6%).
Keywords: Leaders of Islamic Republic of Iran, Students, Cultural-Social Duties.
[1] - Harry Lewis
[2] - Student Rights and Responsibilities Policy
