راهکارهای ارتقاء وضعیت ترویج علم در ایران؛ با بررسی دیدگاه صاحب‌نظران و متولیان

الموضوعات : دانش شناسی

آزاده حیدری ¹ (دکترای کتابداری و اطلاع رسانی واحد علوم و تحقیقات)

تاريخ الإرسال : 14 الأربعاء , ذو القعدة, 1432 تاريخ التأكيد : 21 الجمعة , محرم, 1433 تاريخ الإصدار : 28 الإثنين , ربيع الأول, 1433

الکلمات المفتاحية: ایران, راهکارها, ترویج علم, سازوکار ملی,

ملخص المقالة :

هدف: در سازوکار ملی ترویج علم، علاوه بر موضوع سیاست‌گذاری و فرایند مهم پیاده‌سازی آن، عوامل متعدد و تأثیرگذار دیگری نیز مدنظر قرار بگیرند زیرا بر موفقیت و یا عدم موفقیت سازوکار طراحی شده نقش عمده‌ای دارند. شناسایی عوامل بازدارنده و همچنین راهکارهای حل مسئله و ارتقاء وضعیت ترویج علم در کشور، از جمله مسائل مهمی است که باید به آن‌ها توجه ویژه داشت. روش شناسی: جامعه پژوهش، 60 نفر از صاحب‌نظران حقیقی و حقوقیِ (شاغل در سازمان‌هایی متولی ترویج علم) فعال و باتجربه در زمینه ترویج علم در کشور هستند که بر اساس معیارهایی همچون سابقه فعالیت، تخصص، تجربه کاری و ... انتخاب شده‌اند. داده های پژوهش با استفاده از روش پیمایشی گردآوری شده است. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه و روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی بوده است. یافته ها: تحلیل یافته ها نشان داد که اصلاح نظام آموزشی (مدارس و دانشگاه ها) به گونه ای که ترویج علم بخش مهمی از فعالیت‌های مهم آن‌ها قلمداد شود با کسب امتیاز نهایی 59 بالاترین امتیاز را از آن خود کرده است و به عنوان اولویت اول متولیان و اولویت دوم صاحبنظران، به عنوان راهکار مهمی در توسعه ترویج علم در کشور معرفی و شناخته شده است. نتیجه گیری: ارتقاء آگاهی مسئولان دولتی و نهادهای خصوصی نسبت به اهمیت ترویج علم و توجه به ترویج علم از سنین پایین تر با کسب امتیاز نهایی 56 و 54، دو راهکار مهمی هستند که توسط صاحبنظران و متولیان معرفی شده اند.حمایت مالی دولت از مراکز تازه تاسیس، خصوصی، مراکز پرورش خلاقیت، کارآفرینی و . . . که در راستای ترویج ایده ها و خلاقیت‌های خود با امکانات محدود تلاش می کنند، با میانگین 5.93، پرداخت وجوهی به عنوان کمک هزینه در قالب برنامه های تشویقی به سازمان‌های فعال (جهت جبران برخی محدودیت‌های مالی و تشویق سایر نهادها به فعالیت بیشتر) با میانگین 5.78 و تعریف و تعیین سیاست ویژه اعطای بودجه مورد نظر، حقوق و مزایا، اعطای وام های بلاعوض، کم بهره و . . . برای سازمان ها و نهادهای متولی (دولتی و خصوصی) توسط دولت با میانگین 5.55، سه راهکار مهمی هستند که توسط متولیان، به منظور رفع مشکلات مالی نهادهای متولی معرفی شده است.

المصادر:

انتظاریان، ناهید؛ رهنما، ساناز (1387). نقش و جایگاه کتابخانه­های عمومی در ترویج علم، مجموعه مقالات همایش ترویج علم: چشم­اندازها، فرصت­ها، چالش­ها، به کوشش سعید رضائی شریف آبادی، زهرا شاملو،247ـ266. تهران: کتابدار.

پاول،رونالد (1379). روش‌های اساسی پژوهش برای کتابداران. مترجم نجلا حریری. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، مرکز انتشارات علمی.

پایا، علی (1387). «ترویج علم در جامعه؛ یک ارزیابی فلسفی». فصلنامه سیاست علم و فناوری. 1 (1): 25ـ38.

تابش، یحیی (1379). «ترویج علم، علم برای همه». روزنامه انتخاب، 20 دی:8.

حری، عباس (1384). تولید و دسترسی همگانی به دانش و اطلاعات. گزارش از فریال طهماسبی، روزنامه ایران. 12 شهریور: 16.

حری، عباس (1385). اطلاع­رسانی: نظام­ها و فرایندها. تهران: کتابدار.

حسن­زاده، محمد (1388). بررسی وضعیت ابزارها و متولیان ترویج علم در جمهوری اسلامی ایران با هدف شناسایی عوامل موثر و ارائه راهکارهای مناسب برای بهره­وری ابزارها و اثربخشی متولیان. (جلد 1ـ2). (گزارش طرح پژوهشی). تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.

دیباچه (1385). نشریه داخلی انجمن ترویج علم ایران. دی ماه: 10.

ذاکر صالحی، غلامرضا (1381). «راهبردهای ملی ترویج علم». روزنامه ایران. سال هشتم. شماره 2131. 2 خرداد: 6.

زلفی­گل، محمدعلی (1383). «از ترویج علم تا تولید ثروت از دانش». رهیافت، شماره 33. نقل در اورانوس تاج­الدینی، و علی­سادات موسوی، چشم­اندازی بر روند ترویج علم در راستای تولد و تکامل کتابخانه­های دیجیتال. در مجموعه مقالات همایش ترویج علم: چشم­اندازها، فرصت­ها، چالش­ها. به کوشش سعید رضائی شریف آبادی، زهرا شاملو، 79ـ91. تهران: کتابدار، 1387: 84.

صدری افشار، غلامحسین (1379). «جست و جو در علت­های پیشرفت یا رکود علمی جامعه­های بشری (مقاله­ای برای بحث)». دانش و مردم. شماره 7: 802ـ809.

مردم­داری علم: گزارشی از سخنرانی دکتر اکرم قدیمی با عنوان «تجربیات جهانی ترویج علم». (1388، 19 مهر). روزنامه ایران. سال پانزدهم، 15 (4333): 10.

مکنون، رضا، و فتح­الله مضطرزاده. (1378). «علم برای قرن بیست و یکم: تعهدی جدید». رهیافت. شماره 21: 28ـ34.

منتظر، غلامعلی (1381). «تأملی بر برنامۀ توسعۀ اطلاعاتی ایران و راهکارهای بهبود آن». فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی در

آموزش عالی (ویژه­نامه راهبردهای توسعه علمی و فناوری ایران). 8 (3)، شماره پیاپی 25: 223ـ246.

آموزش عالی (ویژه­نامه راهبردهای توسعه علمی و فناوری ایران). 8 (3)، شماره پیاپی 25: 223ـ246.

میرزایی، خلیل (1388). پژوهش، پژوهشگری و پژوهشنامه­نویسی (روش، طرح، اصطلاح­ها، فن، ادبیات، تحلیل، نگارش و مستندسازی)، (2 ج). نشر جامعه­شناسان، تهران.

وصالی، منصور و همکاران (1386(الف)). مبانی نظری فهم عامه از علم در ایران. (گزارش طرح پژوهشی). مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور. گروه ترویج علم.

وصالی، منصور و همکاران. (1386 (ب)). رصد و مطالعۀ سیاست‌هایی ترویج علم موجود در کشورهای G8، D8، هند و چین. (گزارش طرح پژوهشی). مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور. گروه ترویج علم.

Hassanzadeh, Mohammad (2010). »Living in knowledge society: science centers and popularization of science«. Paper presented at International workshop on science center in promoting a knowledge and innovative society for sustained and responsible growth in developing countries. Kuala Lumpur،Malaysia،11-14 October 2010.

Jianmin, Li. (2005). »Study of science popularization in Modern cities«. Shanghai Institute of Science of Sciences, November 3^rd. available at: http://recerca.upf/escity/docs/LI%20Jianmin.pdf

Junior, Souza Alvares; Orrico, Evelyn.)2009(. »Information science, popularization of science and social memory: dialog with knowledge organization«. Commission of strategic Analysis, 11-13^th Valencia.

Kidd, J.S. (1988). »The popularization of science: some basic measurements«. Scientometrics. 14(1-2):127-142. Available at: http://www.akademiai.com/content/m226h7287122331r/

Kyvik, Svein (2005). »Popular science publishing and contributions to public discourse among university faculty«. Science communication. 26 (3): 288-311. Available at: http://scx.sagepub.com/cgi/content/abstract/2613/288.DOI: 10.1177/1075547004273022.

Noruzi, Alireza. (2008). »Science Popularization through Open Access (editorial)«. Webology 5 (1). Available at:  http://www.webology.org/2008/v5n1/editorial15.html

Olivera, Martin Bonfil. (2004). »Science Popularization as a study subject, PCST International conference«. Available at: http://www.PCST2004.org/ing/pdf/parallel_session_9.pdf

World Conference on Science: Science for the Twenty-First Century, a New Commitment. (2000). London: The United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). Retrieved 6 February 2111 from: http://www.unesco.org/science/wcs/eng.