مکانیابی مراکز گردشگری چندمنظوره با تأکید بر مدیریت بحران در برابر مخاطرات طبیعی (مطالعه موردی: شهر مشهد)
الموضوعات :
مینو یزدی مقدم
1
,
عزت الله مافی
2
,
مرضیه رجبی
3
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد گردشگری، موسسه آموزش عالی خردگرایان مطهر، مشهد، ایران
2 - گروه گردشگری، موسسه آموزش عالی خردگرایان مطهر، مشهد، ایران
3 - گروه گردشگری، موسسه آموزش عالی خردگرایان مطهر، مشهد، ایران
الکلمات المفتاحية: مدیریت بحران, مکانیابی, بلایای طبیعی, شهر مشهد,
ملخص المقالة :
صنعت گردشگری به‌دلیل تأثیر فراوانی که بر رونق اقتصادی کشورهای مختلف داشته، به‌طور ویژه مورد توجه قرار گرفت و به‌همین دلیل تلاش گردید تا نوسانات اندکی متوجه این صنعت گردد. از این رهگذر، مدیریت بحران در خصوص بلایای طبیعی که انسان کنترل اندکی بر آن‌ها دارد و در مقابل حجم تخریب بالائی نیز دارند، در گردشگری مورد توجه قرار گرفت. شهر مشهد نیز یکی از مهم‌ترین مراکز گردشگری در ایران و خاورمیانه است و به‌دلیل قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای تحت‌تأثیر بلایای طبیعی مختلفی قرار دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی امکان وقوع بلایای طبیعی در مشهد و تأثیر آن بر گردشگری و لزوم بکارگیری رویکرد مدیریت بحران فعالانه، به بررسی پرسش‌هایی پرداخته است: الزامات مکانیابی مجتمع گردشگری چندمنظوره جهت کاربرد مدیریت بحران چه موضوعاتی هستند؟ و در عرصه شهر مشهد چه موقعیت‌هایی دارای مطلوبیت لازم جهت احداث مجتمع گردشگری چندمنظوره است؟.جهت پاسخ به سؤالات پژوهش، روش کمی و تکنیک پیمایش انتخاب گردید و 56 پرسشنامه در میان کارشناسان گردشگری مشهد توزیع گردید. همچنین از روش تاپسیس جهت تحلیل یافته‌ها و از ArcGIS جهت مکانیابی استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی این پژوهش، شهر مشهد می¬باشد. زمین‌لرزه مهم‌ترین بلای طبیعی است که دارای توان بالقوه جهت ایجاد بحران در گردشگری مشهد است و فرونشست زمین این تأثیر را در ایجاد بحران پنهان دارد. مواجهه با موج گرما نیز بحران حاد موجود برای گردشگری مشهد است که جهت احداث مجتمع گردشگری در مشهد و به‌جهت کاهش آسیب‌های احتمالی و فعال نمودن مدیریت بحران می‌بایست بدان‌ها توجه نمود. در مرحله نهایی و با استفاده از نظرات کارشناسان، ابعاد چهارگانه سازگاری، دسترسی، خدمات و مطلوبیت که مجموعاً دارای 13 شاخص هستند طراحی شد و با بکارگیری ArcGIS و ماتریس طراحی شده از شاخص‌ها، مکانیابی به انجام رسید و مشخص شد که اراضی بلوار نماز و الهیه مکان‌های مناسب برای احداث مجتمع گردشگری در مشهد است.
آبیلی، مریم؛ خانی، ناصر؛ گندمکار، امیر و بهرامی، مژگان. (1400). بررسی و مقایسه استراتژی‌های توسعه گردشگری مابین ایران و چین از دیدگاه گردشگران. برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 12(1)، 17-1. dor: 20.1001.1.22286462.1400.11.2.1.1
برابری، معصومه؛ فیروزمند، مارال و هاشم‌پور، فهیمه. (1395). بررسی اثرات اقتصادی گردشگری شهری از دیدگاه شهروندان (مطالعه موردی: شهر بابلسر). علوم جغرافیایی، 4(24)، 55-40. https://journals.iau.ir/article_528056.html
پروین، محمد؛ رضویان، محمدتقی و توکلی نیا، جمیله. (1398). تأثیر گردشگری در توسعه اقتصادی شهر تهران. پژوهش‌های دانش زمین، 10 (39)، 230-214. doi: 10.52547/esrj.10.3.214
شریفی، سید محمدرضا؛ خادم الحسینی، احمد؛ جلالی فراهانی، غلامرضا؛ گندمکار، امیر و مدیری خلیل آبادی، مهدی. (1402). تحلیل فضایی مکانیابی اسکان موقت در شهر اصفهان با رویکرد پدافند غیرعامل. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 18(3)، 36-21.
dor: 20.1001.1.25385968.1402.18.3.1.2
معصومیان، رقیه؛ متولی، صدرالدین؛ جانباز قبادی، غلامرضا و خالدی، شهریار. (1403). تحلیلی بر تاب‌آوری سکونتگاه‌های شهری در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر سیل (مطالعه موردی: شهر چمستان). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 19(1)، 66-37.
dor: 20.1001.1.25385968.1403.19.1.4.8
نرگسی، شهین؛ بابکی، روح اله و عفتی، مهناز. (1397). بررسی رابطه بین گردشگری، رشد اقتصادی و توسعه مالی در ایران (1395-1368). اقتصاد مالی، 12(44)، 68-41. dor: 20.1001.1.25383833.1397.12.44.3.3
یوسفی ویو؛ فاطمه و مولوی، مهرناز. (1403). تحلیل وضعیت تاب‌آوری کالبدی منطقه شرق گیلان در برابر زلزله. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 19(3)، 45-31. doi: 10.71633/jshsp.2024.1032445
Amaro, D. (2021). Crisis Management and Resilient Destinations during Covid-19 in the Southern European Countries, IN: Tourism Security-Safety and Post Conflict Destinations. Emerald Publishing Limited, Bingley, 243-258. doi:10.1108/978-1-80071-070-220211015.
Boman, C., & Schneider, E. (2021). Finding an antidote: Testing the use of proactive crisis strategies to protect organizations from astroturf attacks. Public Relations Review, 41(1), 1-20.
doi:10.1016/j.pubrev.2020.102004.
Bundy, J., Pfarrer, M., & Coombs, T. (2016). Crises and Crisis Management: Integration, Interpretation, and Research Development. Journal of Management, 43(6),1661-1692. doi:10.1177/0149206316680030.
Chakraborty, S. (2022). TOPSIS and Modified TOPSIS: A comparative analysis. Decision Analytics Journal, 2(3), 1-10. doi:10.1016/j.dajour.2021.100021.
COMCEC. (2017). Risk and Crisis Management in Tourism Sector: Recovery from Crisis in the OIC Member Countries. COMCEC COORDINATION OFFICE, Ankara, Turkey.
Cornelissen, J., & Kaandorp, M. (2023). Towards Stronger Causal Claims in Management Research: Causal Triangulation Instead of Causal Identification. Journal of Management Studies, 60(4), 834-860. doi.org/10.1111/joms.12897.
Eismann, K., Posegga, O., & Fischbach, K. (2021). Opening organizational learning in crisis management: On the affordances of social media. The Journal of Strategic Information Systems, 30 (4), 1-16. doi:10.1016/j.jsis.2021.101692.
Estevão, C., & Costa, C. (2020). Natural disaster management in tourist destinations: a systematic literature review. European Journal of Tourism Research, 25(4), 1-17. doi.org/10.54055/ejtr.v25i.417.
Godovykh, M., Ridderstaat, J., & Fyall, A. (2021). The well-being impacts of tourism: Long-term and short-term effects of tourism development on residents’ happiness. Tourism Economics, 29(1), 1-13.
doi:10.1177/13548166211041227.
Hall,C. M. (2010). Crisis events in tourism: Subjects of crisis in tourism. Current Issues in Tourism, 13(5), 401–417. doi:10.1080/13683500.2010.491900.
Hall, M., & Saarinen, J. (2010). Last chance to see? Future issues for polar tourism and change, IN: C.M. Hall & J. Saarinen (Eds.) Tourism and change in Polar Regions: Climate, environments and experiences. London: Routledge.
Jebbouri, A., Zhang, H., Imran, Z., Iqbal, J., Bouchiba, N. (2022). Impact of Destination Image Formation on Tourist Trust: Mediating Role of Tourist Satisfaction. Frontiers in Psychology, 13(2), 1-17.
doi:10.3389/fpsyg.2022.845538.
Khalid, U., Emeka, Luke O., & Shafiullah, M. (2020). The Effects of Economic and Financial Crises on International Tourist Flows: A Cross-Country Analysis. Journal of Travel Research, 59(2), 315-334.
doi:10.1177/0047287519834360.
Kölking, L. (2014). Keeping Face in Crises: Towards a Proactive Crisis Response Strategy. University of Twente.
Li, Y., He, Z., Li, Y., & Huang, T. (2023). Keep it real: Assessing destination image congruence and its impact on tourist experience evaluations. Tourism Management, 97(1), 1-17.
doi:10.1016/j.tourman.2023.104736.
Mazaraki, A., & Kasianova, A. (2015). Overview of proactive and reactive activities in corporate crisis management. Economic Annals, 3(1), 42-45. https://ea21journal.world/index.php/ea-v149-10/.
Mikulić, J., Sprčić, D., Holiček, H., & Prebežac, D. (2018). Strategic crisis management in tourism: An application of integrated risk management principles to the Croatian tourism industry. Journal of Destination Marketing & Management, 7(2), 36-38. doi:10.1016/j.jdmm.2016.08.001.
Min, Jihye., KC, Birendra., Kim, S., & Lee, J. (2020). The Impact of Disasters on a Heritage Tourist Destination: A Case Study of Nepal Earthquakes. Sustainability, 12(15), 1-14. doi:10.3390/su12156115.
Nopiyani, Ni Made., & Wirawan, A. (2021). The Impact of Tourism on the Quality of Life of Communities in Tourist Destination Areas: A Systematic Review. Macedonian Journal of Medical Sciences, 19(9), 129-136. doi:10.3889/oamjms.2021.5966.
Öberg, Ch. (2021), Conflicting logics for crisis management in tourism, Journal of Tourism Futures, 7 (3), 311-321. doi:10.1108/JTF-10-2020-0191.
Oscarsson, O. (2022). Crisis-as-practice: Conceptualizing the role of everyday work practices in crisis management. International Journal of Disaster Risk Reduction, 83(2), 1-14.
doi.org/10.1016/j.ijdrr.2022.103438.
Pforr, Ch., & Hosie, P. (2008). Crisis Management in Tourism Preparing for Recovery. Crisis Management in Tourism, 23(2), 249-264. doi:10.1300/J073v23n02_19.
Pradeep, Ch. (2020). Political Impacts of Tourism: A Critical Analysis of Literature. Atna Journal of Tourism Studies, 15(1), 55-69. doi:10.12727/ajts.23.5.
Rasool, H., Maqbool, Sh., & Tarique, M. (2021). The relationship between tourism and economic growth among BRICS countries: a panel cointegration analysis. Future Business Journal, 7(1), 1-11.
doi:10.1186/s43093-020-00048-3.
Rezaei, N., Huang, Wei-Jue., & Hung, K. (2023), Antecedents and outcome of tourists' positive achievementemotions in visiting risky destinations: The case of Middle East. WILEY, 31(1), 1-17.
doi:10.1002/jtr.2575.
Rossell, J., Becken, S., & Santana-Gallego, M. (2020). The effects of natural disasters on international tourism: A global analysis. Tourism Management, 79(3), 1-11. doi:10.1016/j.tourman.2020.104080.
Santana, G. (2008). crisis management and tourism: beyond the rhetoric. Journal of Travel & Tourism Marketing, 15(4), 299-321. doi:10.1300/J073v15n04_05.
Sausmarez, N. (2007). Crisis management, tourism and sustainability: the role of indicators. Journal of Sustainable Tourism, 15(1), 700-714. doi:10.2167/jost653.0.
Simms, C., McGowan, Ph., & Pickerne, W. (2022). Uncovering the effectual-causal resilience nexus in the era of Covid-19: A case of a food sector SME's resilience in the face of the global pandemic. Industrial Marketing Management, 106(1),166-182. doi:10.1016/j.indmarman.2022.08.012.
Sun, S., Zhong, L., Law, R., Zhang, X., Yang, L., & Li, M. (2022). A Proposed DISE Approach for Tourist Destination Crisis Management. Sustainability, 14(2), 3-16. doi:10.3390/su141711009.
Tohidy, F. (2011). Economic Impact of Tourism Industry. International Journal of Business and Management, 6(8), 206-215. doi:10.5539/ijbm.v6n8p206.
Vasickova, V. (2020). Crisis Management Process- A Literature Review and a Conceptual Integration. Acta Oeconomica Pragensia, 27(3), 61-77. doi:10.18267/j.aop.628.
Vong, C., Rita, P., & António, N. (2021). Health-Related Crises in Tourism Destination Management: A Systematic Review. Sustainability, 13(24), 137-148. doi:10.3390/su132413738.
Wengel, Y., Ma, L., Ma, Y., Apollo, M., Maciuk, K., & Suwaree Ashton, A. (2022). The TikTok effect on destination development: Famous overnight, now what?. Journal of Outdoor Recreation and Tourism, 37(1), 1-10. doi:10.1016/j.jort.2021.100458.
Yang, J., Li, W., & Wei, H. (2021). Review of the Literature on Crisis Management in Tourism. Advances in Social Science, Education and Humanities Research, 598(1), 67-70.
doi:10.2991/assehr.k.210728.013.
