مطلوبیت سنجی عوامل موثر بر احساس امنیت در بافت‌های تاریخی و ارائه راهکارهای مناسب (مطالعه موردی: محله زرتشتیان شهر کرمان)

الموضوعات : Architecture and urbanization

زهرا رضایی استبرق ¹ , حسین ذبیحی ² , رضا احمدیان ³

1 - دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه معماری و شهرسازی، واحد امارات، دانشگاه آزاد اسلامی، دبی، امارات
2 - استاد گروه شهرسازی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار گروه شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 10 السبت , رمضان, 1444 تاريخ التأكيد : 10 الإثنين , ربيع الأول, 1445 تاريخ الإصدار : 20 الأربعاء , شعبان, 1446

الکلمات المفتاحية: امنيت شهری, بافت تاريخی, محله زرتشتیان, شهر کرمان,

ملخص المقالة :

مقدمه: بافت تاریخی شهرها جزئی از سرمایه ملی و فرهنگی کشور هستند که نه‌تنها از لحاظ زیباشناختی، تداوم خاطرات جمعی و هویت بخشی به شهرهای ما ارزشمند هستند، بلکه محل سکونت و معیشت میلیون‌ها نفر محسوب می‌گردند. با این حال، این بافت‌ها دارای خصوصیات منفی همچون آشفتگی سیما و منظر، ناامنی، عدم دسترسی مناسب، کمبود تاسیسات و تجهیزات شهری، آشفتگی در ساختار اقتصادی و اجتماعی و فرسودگی کالبدی-سازه‌ای نیز هستند که منجر به تخلیه جمعیت زیادی از این بافت‌ها شده است.

هدف پژوهش: هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی تبیین عوامل موثر بر بهبود امنیت در بافت تاریخی محله زرتشتیان کرمان می‌باشد.

روش­شناسی تحقیق: این پژوهش از نظر هدف جزء تحقیقات کاربردی و از نظر روش جزء پژوهش‌های توصیفی - تحلیلی به شمار می‌رود. گردآوری داده‌ها از طریق پرسشنامه‌ای با چهار شاخص اصلی و ۲۳ گویه از طریق مرور اسناد معتبر پژوهشی استخراج شده است و حجم نمونه نیز بر اساس فرمول کوکران برابر با ۱۲۰ نفر محاسبه گردید. برای تجزیه و تحلیل یافته‌های حاصل از مطالعات میدانی از روش‌های آزمون تی تک نمونه‌ای و تحلیل عاملی در نرم افزار SPSS استفاده شده است.

قلمرو جغرافیایی پژوهش: محله زرتشتیان در شهر کرمان محور مطالعاتی تحقیق حاضر را تشکیل می‌دهد که بخش مرکزی شهر که همان بافت کهن می‌باشد در غرب این شهر واقع شده است.

یافته‌ها: نتایجی که از آزمون تی به‌دست آمد نشان می‌دهد که بیشترین رضایت عمومی از سوی شهروندان مربوط به مولفه نظارت با میانگین ۵۳/۳ می‌باشد. همچنین مولفه دسترسی با مجموع میانگین امتیاز ۹۹/۲ (پایین‌تر از حد متوسط ۳) کم‌ترین رضایت‌مندی را به خود اختصاص داده است؛ در دو مولفه دیگر پژوهش یعنی کالبدی - فضایی و اجتماعی - رفتاری نیز رتبه‌های متوسطی حاصل شده و میانگین این مولفه‌ها به ترتیب ۰۸/۳ و ۳۵/۳ به‌دست آمده است. همچنین در این پژوهش، چهار عامل دارای مقادیر ویژه بالاتر از یک استخراج گردید که عامل اول با مقدار ویژه ۸۲۷/۴، به تنهایی ۲۱ درصد از واریانس متغیرها را در بر‌ می‌گیرد و بیشترین تاثیر را در بین چهار عامل موثر دارد. بعد از آن عامل دوم با مقدار ویژه ۳۶۱/۳ و ۱۵ درصد واریانس، عامل سوم نیز با مقدار ویژه ۶۶۸/۲ و ۱۱ درصد واریانس و عامل چهارم با مقدار ۹۲۳/۱ و ۸ درصد از واریانس کل را تبیین می‌کند.

نتایج: در کل باتوجه به نتایجی که حاصل شد در می‌یابیم که فضاهای عمومی شهری محله زرتشتیان از امنیت چندان بالایی برخوردار نمی‌باشد؛ لذا در این پژوهش می‌توان با ارائه راهکار و پبشنهادهایی، زمینه و بستر لازم را به جهت برقراری و بهبود امنیت در بافت تاریخی محله زرتشتیان فراهم آورد.

المصادر:

اسکندری ثانی، محمد و سفالگر، سحر. (۱۴۰۱). شناسایی مولفه‌های کالبدی موثر در بهبود احساس امنیت شهروندان در فضاهای شهری (نمونه موردی: خیابان معلم و پاسداران شهر بیرجند). مطالعات فرهنگی - اجتماعی خراسان، ۱۶(۴)، ۴۰-۷.
doi:10.22034/fakh.2022.322520.1529
اسکندری، آنوش؛ بابائی¬مراد، بهناز و موسوی، سیدعلیرضا. (۱۳۹۹). ارزیابی تأثیرات کاربری¬های محرک شهری بر باززنده¬سازی بافت¬های تاریخی با رویکرد پویایی (مقایسه تطبیقی بافت¬های مرکزی، عامری و خرموشک اهواز). شهرسازی و معماری هویت محیط، ۱(۲)، 115-97. 10.22034/(JRUPA-EI).2020.114231 doi:
بهرامی، فریبا؛ مستوفی¬الممالکی، رضا و سرائی، محمدحسین. (۱۳۹۶). تببین نقش شاخص‌های کالبدی در راستای ارتقای امنیت شهروندان با رویکرد (Cpted) (نمونه موردی: بافت فرسوده محله زینبیه اصفهان). جغرافیا و توسعه فضای شهری، ۴(۱)، ۲۱-۱.
doi:10.22067/gusd.v4i1.25811
رفیعیان، مجتبی و خدایی، زهرا. (۱۳۸۹). شهروندان و فضاهای عمومی شهری؛ نگرش تحلیلی، بررسی شاخص¬ها و معیارهای موثر بر رضایتمندی شهروندان از فضاهای عمومی شهری. دفتر گسترش تولید علم، تهران.
ساکت حسنلوئی، میثم. (۱۳۹۹). بازآفرینی منظر پایدار پیرامون بافت¬های تاریخی با هدف توسعه ژئوتوریسم تاریخی-فرهنگی؛ مطالعه موردی: محدوده باستانی حسنلو نقده. پایان¬نامه مقطع کارشناسی ارشد، راهنمایی دکتر اصغر عابدینی، گروه شهرسازی، دانشکده معماری، هنر و شهرسازی، دانشگاه ارومیه.
سبحانی، نوبخت؛ بیرانوندزاده، مریم؛ گرامی طیبی، محسن و صیدبیگی، صادق. (۱۳۹۷). واکاوی فضایی احساس امنیت شهروندان در فضاهای شهری با رویکرد آینده پژوهی (مطالعه موردی: شهر خرم آباد). مطالعات نواحی شهری، ۵(۲)، ۴۹-۳۱.
doi: 10.22103/JUSG.2019.1967
سقایی، محسن؛ فتاح، فاطمه و پاک¬نژاد، میترا. (۱۳۹۶). تحلیلی بر تأثیر فضاهای شهری بر امنیت اجتماعی زنان (مطالعه موردی شاهین‌شهر). پژوهش‌های مکانی-فضایی، 2(5)، ۶۰-۴۲. https://civilica.com/doc/795603
صدرالسادات، آیدا؛ سجاسی قیداری، حمدالله و عنابستانی، علی اکبر. (۱۳۹۵). تحلیل نقش عوامل فضایی – کالبدی روستایی بر میزان احساس امنیت. همایش ملی رویکردهای نوین در برنامه ریزی و توسعه پایدار منطقه‌ای، مرودشت.
عبداله¬زاده، علیرضا؛ سرورزاده، سیدکوروش و محمدی، زهرا. (۱۳۹۷). مطالعه کارکرد امنیت در بافت¬های تاریخی با رویکرد شهر دوستدار کودک (نمونه موردی محله بالا کفت بالا شیراز). مطالعات ساختار و کارکرد شهری، ۵(۱۷)، 25-7.
doi: 10.22080/SHAHR.1970.2108
عقیلی، سیده زیبا و بنیادی، ناصر. (۱۳۹۸). باززنده¬سازی در تقابل دو رویکرد جایگزینی اقشار اجتماعی و ماندگاری ساکنین (مطالعه موردی محله اوچدکان اردبیل). هویت شهر، ۲(۱۳)، ۹۲-۸۱.
https://sanad.iau.ir/fa/Article/794168?FullText=FullText
عنابستانی، علی اکبر؛ جوان‌شیری، مهدی و احمدی، سودابه. (۱۳۹۸). تحلیل اثرات برنامه¬ریزی کالبدی بر حفظ امنیت روستاییان با تاکید بر امنیت اجتماعی (مطالعه موردی: شهرستان مشهد). برنامه¬ریزی توسعه کالبدی، ۴(۲)، ۲۹-۱۱.
doi:10.30473/psp.2019.6064
فرهادی‌خواه، حسین؛ پوراحمد، احمد؛ آروین، محمود و سیدعلی‌پور، سیدخلیل. (۱۳۹۶). تأثیر فضاهای بی‌دفاع بر احساس امنیت شهروندان (مورد مطالعه: محله بازار تهران). فصلنامه جغرافیا، ۱۵(۵۴). 158-147.
https://mag.iga.ir/article_254289.html
منتظرالحجه، مهدی؛ شریف‌نژاد، مجتبی و رجبی، مریم. (۱۳۹۶). سنجش عوامل کالبدی موثر بر حس امنیت در فضاهای شهری از دیدگاه سالمندان (مورد پژوهی: میدان خان یزد). معماری و شهرسازی ایران، ۹(۱۵)، ۱۰۵-۹۱.
doi:10.30475/isau.2018.68582
Clancey, G. (2011). Crime Prevention programs/initiatives found to be particularly valuable and relevant in Australia. Paper presented at the Crime Prevention and Beyond Forum, Sydney Institute of Criminology, University of Sydney, 23-26 January.
Kourtit, K., Pele, M. M. M., Nijkamp, P., & Pele, D. T. (2021). Safe cities in the new urban world: A comparative cluster dynamics analysis through machine learning. Sustainable Cities and Society, 66(1),102665. doi:10.1016/j.scs.2020.102665
Razaniak, P., Winiarczyk-Razaniakv, A. (2014). Influence of the Social Security level on Population Migration in Poland. Social and Behavioral science, 12, 2-12. doi:10.1016/j.sbspro.2014.02.075
Schneider, R.H., Kitchen, T. (2013). Putting crime prevention through environmental design into practice via planning systems: A comparison of experience in the US and the UK. Built Environment, International Theme Issue, 39(1), 9-30. doi:10.2148/benv.39.1.9