بررسی عوامل موثر بر ویژگی های کالبدی مسکن در مناطق حاشیه نشین شهر ایلام با تاکید بر رفتار قلمروپایی ساکنان

الموضوعات :

مهوش میرزابیگی ¹ , سارا جلالیان ² , امید دژدار ³ , کیانوش ذاکرحقیقی ⁴

1 - گروه معماری، ,واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
2 - گروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
3 - گروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
4 - دانشیار گروه شهرسازی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان،‌ ایران

تاريخ الإرسال : 11 السبت , جمادى الأولى, 1445 تاريخ التأكيد : 23 الثلاثاء , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 01 الأحد , شعبان, 1445

الکلمات المفتاحية: قلمرو پایی, حاشیه نشینی, مسکن, ایلام, شاخص های کالبدی,

ملخص المقالة :

مقدمه : گسترش حاشیه نشینی و چالش هایی همچون قلمروپایی ساکنان در شهرهای مختلف از جمله شهر ایلام موجب بروز معظلاتی مانند مسکن با ویژگی های خاص کالبدی گردیده است. آنچه این پژوهش را ضروری می‌نماید وجود توده‌های بزرگی از خانوارها در شرایط بد‌مسکنی است که قشر عظیمی از آنها در حاشیه‌های نامناسب شهری زندگی می‌کنند. هدف پژوهش : این پژوهش باهدف شناسایی و تحلیل شاخص های کالبدی مسکن حاشیه نشین بر مبنای رفتار قلمرو پایی انجام‌شده است، لذا ضمن شناخت مؤلفه‌های اثرگذار بر مفهوم قلمرو در محلات حاشیه نشین به توصیف چگونگی ارتباط بین مولفه های شکل دهنده قلمرو در این محلات و الگوی مسکن می‌پردازد. روش شناسی تحقیق: پژوهش در زمره پژوهش‌های کاربردی-بنیادی و از نوع تبیینی می‌باشد. مدل مفهومی پژوهش بر مبنای مطالعات نظری و مصاحبه‌های کیفی عمیق بر اساس روش تئوری زمینه‌ای و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافته است. سپس برمبنای روش پیمایش و سنجش کمی، وزن و اهمیت مفاهیم شناسایی‌شده، بر مبنای آرای 100 نفر از متخصصین معماری و شهرسازی شهر ایلام ارزیابی شده است. پرسشنامه آنلاین تهیه شده، میزان اثرگذاری یافته‌های پژوهش سنجیده می‌شود. قلمروجغرافیایی پژوهش : این پژوهش در سه منطقه حاشیه نشین شهر ایلام یعنی بانبور، بان برز و سبزی آباد جهت مطالعه و تبیین اثرگذاری ویژگی های کالبدی مسکن براساس رفتار قلمروپایی ساکنان انجام گرفت. یافته ها و بحث : یافته‌های حاصل از بخش کیفی نشانگر آن است که آداب‌ورسوم، مباحث فرهنگی و اعتقادی شرایط علی، حفظ قلمرو شخصی ، مفاهیم اقتصادی، ارتباطات و اعتماد اجتماعی عوامل مداخله‌گر و حس مالکیت، حس امنیت، حس محرمیت شخصی مهم‌ترین مفاهیم اثرگذار بر رفتار قلمروپایی ساکنین می‌باشند. نتایج کمی نشان داد، عدم امکان خرید مقرون به صرفه در مناطق مرکزی شهر، ارتباط مسکن و مسائل اقتصادی و هزینه های ساخت مسکن بیشترین و اصول زیبایی شناسی فضای درونی خانه ، نظم و قانون و اجرای قوانین و تناسب فضای کالبدی با نیازها و خواسته های ساکنان ، کمترین میانگین رتبه و اهمیت را در ویژگی های کالبدی مسکن مبتنی بر رفتار قلمروپایی ساکنین داشته اند. نتایج : مفاهیم ادراکی همچون محرمیت، امنیت نقش مهمی در شکل‌گیری الگوی کالبدی مسکن در سکونتگاه های غیر رسمی ایفا می‌کنند و فرهنگ، باورها، آداب‌ورسوم مردم محله در تعیین ویژگی‌های کالبدی مسکن موثر است.