واکاوی علل گرایش شهروندان به سبک نئوکلاسیک در سکونتگاه های شهری (مطالعه موردی: منطقه یک تهران)

اللهیاری, ارشیا; شهبازی, مجید; ترابی, زهره

رقم المقالة : JSHSP-2210-2776 (R1) زيارة : 178 الصفحة: 0 - 0

نوع المخطوط: ابحاث

واکاوی علل گرایش شهروندان به سبک نئوکلاسیک در سکونتگاه های شهری (مطالعه موردی: منطقه یک تهران)

الموضوعات :

ارشیا اللهیاری ¹ ( دانشجوی دکتری گروه معماری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران )
مجید شهبازی ² ( استادیار، گروه معماری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران )
زهره ترابی ³ ( استادیار، گروه معماری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران )

تاريخ الإرسال : 01 الأربعاء , ربيع الثاني, 1444 تاريخ التأكيد : 19 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1444 تاريخ الإصدار : 18 الخميس , صفر, 1446

الکلمات المفتاحية: سبک نئوکلاسیک, سکونتگاه های شهری, نماسازی رومی, تمایلات شهروندان,

ملخص المقالة :

مقدمه معماری به عنوان نمود کالبدی فرهنگ یک جامعه، در طول تاریخ علاوه بر اینکه متاثر از تعاملات فرهنگی، تغییرات سیاسی و اصلاحات اجتماعی بوده، بر الگوهای رفتاری افراد جامعه نیز تاثیرگذاشته است. نمونه ای از این تاثیرگذاری و تاثیرپذیری در نمای ساختمان‌های شهری قابل مشاهده است که در سال های اخیر، ساختاری از هم گسیخته‌ پیدا کرده است. با عنایت به استقبال افراد از نماهای نئوکلاسیک (رومی) و افزایش این نوع نماسازی در کلانشهرها، تحقیق حاضر به دنبال بررسی علل گرایش شهروندان به استفاده از نماهای رومی در ساختمان ها می باشد. هدف پژوهش هدف تحقیق، دستیابی به علل محبوبیت نماهای نئوکلاسیک (رومی) و دلایل گرایش شهروندان به استفاده از این نوع نماهاست. روش شناسی تحقیق تحقیق حاضر برحسب هدف، از نوع کاربردی و از نظـر روش، توصیفی - پیمایشی است. بـرای تجزیـه و تحلیـل داده ها و اثبات آزمون فرضیه از نرم افزارهای Lisrel و SPSS و آزمون هـای تحلیل مسیر و تحلیل عاملی تاییدی استفاده شده است. قلمروجغرافیایی پژوهشمحدوده مورد مطالعه تحقیق، منطقه یک شهر تهران می باشد که به همراه حریم آن دارای مساحتی حدود 181 کیلومترمربع و بـر اسـاس آخرین نتـایج سرشـماری در سال 1395، دارای جمعیتی برابر با 494 هزار نفر است. یافته ها و بحث بررسی ها پیرامون تاثیرگذاری عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیبایی شناسی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک و تجزیه و تحلیل داده ها نشان از اثبات فرضیات تحقیق دارد. به طوری که با توجه به خروجی نرم افزار لیـزرل، که مقـادیر شـاخص با بارهای عاملی بزرگتر از 3/0 و آماره تی بالاتر از 96/1 قابل قبول است، عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی، عوامل فرهنگی و عوامل زیبایی شناسی به ترتیب با مقادیر تی (69/3)، (07/2) ، (12/4) و (00/9 ( همگی به درستی متغیرها را پوشش داده و از اعتبار برخوردارند. نتایج نتایج این تحقیق نشان می دهد که عوامل موثر در گرایش شهروندان به استفاده از نماهای رایج، خارج از چارچوب ضوابط و قوانین مصوب است. تا زمانی که اصول و ضوابطی برای طراحی و اجرای نماها تدوین نگردد، روال تاثیرپذیری نماسازی از شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ادامه خواهد داشت.

المصادر:
_||_

نص كامل:

مقاله منطقه 9

فصلنامه نشریه علمی مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی

دوره شانزدهم، شماره (پیاپی 54)، بهار1400

شاپای چاپی 5968- 2538 شاپای الکترونیکی X595- 2538

http:// www.JSHSPiaurasht.ac.ir

صص.

واکاوی علل گرایش شهروندان به سبک نئوکلاسیک در سکونتگاه های شهری

(مطالعه موردی: منطقه یک تهران)

تاريخ دريافت:

تاريخ پذیرش:

چکیده

مقدمه

هدف پژوهش

هدف تحقیق، دستیابی به علل محبوبیت نماهای نئوکلاسیک (رومی) و دلایل گرایش شهروندان به استفاده از این نوع نماهاست.

روش شناسی تحقیق

تحقيق حاضر برحسب هدف، از نوع كاربردي و از نظـر روش، توصيفي - پيمايشي است. بـراي تجزيـه و تحليـل داده ها و اثبات آزمون فرضيه از نرم افزارهاي Lisrel و SPSS و آزمون هـاي تحليل مسير و تحليل عاملي تاييدي استفاده شده است.

قلمروجغرافیایی پژوهش

محدوده مورد مطالعه تحقیق، منطقه یک شهر تهران می باشد که به همراه حریم آن دارای مساحتی حدود 181 کیلومترمربع و بر اساس آخرین نتـایج سرشماری در سال 1395، دارای جمعیتی برابر با 494 هزار نفر است.

یافته ها و بحث

بررسی ها پیرامون تاثیرگذاری عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیبایی شناسی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک و تجزیه و تحلیل داده ها نشان از اثبات فرضیات تحقیق دارد. به طوری که با توجه به خروجي نرم افزار ليزرل، که مقادير شاخص با بارهاي عاملي بزرگتر از 3/0 و آماره تي بالاتر از 96/1 قابل قبول است، عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی، عوامل فرهنگی و عوامل زیبایی شناسی به ترتیب با مقادیر تی (69/3)، (07/2) ، (12/4) و (00/9( همگی به درستي متغيرها را پوشش داده و از اعتبار برخوردارند.

نتایج

واژگان کلیدی : سبک نئوکلاسیک، سکونتگاه های شهری، نماسازی رومی، تمایلات شهروندان

مقدمه

نمای ساختمان موضوعی مهم و حتی چالش برانگیز در میان صاحبنظران طراحی شهری، معماری و طراحی محیطی است، به گونه ای که نبود ادبیات واحد در این میان به سوءبرداشت هایی نیز انجامیده است. نوبودن ادبیات نظری این رشته، تشابه کلامی با رشته هایی چون معماری منظر، ریشه واژگانی در ادبیات عرفانی ما و غیره، موجب شده است تا برداشت های بعضاً متعارضی از این مفهوم شود( بهزادفر و همکاران، 1396)

امروزه التقاط سبک های معماری در نمای ساختمان ها، نوعی بی هویتی در مؤلفه های فرهنگی و اجتماعی و نوعی عدم یکپارچگی و پیوستگی در مفاهیم مرتبط با معماری در حوزه نماهای شهری را بوجود آورده است. چراکه مخاطبان پیش از هر چیز ابتدا با نمای ساختمان مواجه می شوند و نمای خارجی تأثیر زیادی در ذهن مخاطب هنگام ورود به ساختمان دارد (حقیر و صلواتی، 1399). شيفتگي و حيرت ايرانيان فرنگ رفته در اين دوره و مشکلات زيستي و اقتصادي مردم، در کنار سست شدن عناصر اعتقادي و سنتي، به تدريج بر جنبه هاي گوناگون فرهنگي، اجتماعي و هنري ايران در اين دوران تاثير گذاشته و زمينه هاي تجدد و مدرنيزاسيون را با الگوبرداري از غرب براي دوران بعد فراهم آورده است (شرقی و همکاران، 1400). یکی از این سبک های الهام گرفته شده، سبک نئوکلاسیک است که تحت تاثیر معماری کلاسیک قرار گرفته و باعث بازسازی و دگرگونی یونان در قرن بیستم شده است. این نوع نماها که معمولا نمای ساختمان های مدرن قرار می گیرند، نمای رومی نامیده می شوند که در چند سال اخير مورد استقبال مردم قرار گرفته است (منتظر و همکاران، 1400).

هدف اين معماري بازگشت به معماري كلاسيك با تكيه بر معماري يوناني بود. سنگ بار ديگر قدرتمندانه استفاده شد تا سرسختي ايدئولوژي را تجسم بخشد. مهم ترين مؤلفه كالبدي اين شيوه، استفاده از نشانه ها و عناصر خطي عمودي است. ستون ها و پنجره ها بيشترين نقش را در اين كاربرد داشته اند تا بتوانند بر ايجاد حس ابهت و شُكوه بنا در بيننده بيفزايند. بر خلاف اين حركت عمودي، خود بناها هستند كه در جهت افقي كشيدگي دارند و به گونه اي سنگين و حجيم بر زمين نشسته اند. تلفيقي از اين عناصر خطي افقي و عمودي در نماي ساختمان ها، تصوري از تكراري غيريكنواخت ايجاد مي كند(میرزا حسینی و سلطان زاده، 1397). همچنین قرار بود بناهاي نازي، مانند بناهاي باستان، قرن ها سرپا بمانند(Spotts,2002) و همواره با مفاهيمي همچون « ميراث هزاره » و « شُكوه ابدي » از آنها ياد مي شد(Miller lane,1985).

در سال های اخیر، در نمای ساختمان‌های شهری ساختاری از هم گسیخته‌ مشاهده می شود که باعث به هم ریختگی فکری می‌شود. نماهایی که شباهتی با هم ندارند و بدون هماهنگی و تنها با نمای شیشه و زرق و برق اجرا شده اند (صفوی، 1398). این نوع نماسازی‌ها که برخاسته از گرایش مردم به سوی فرهنگ بیگانه است، به دلیل نورپردازی هیچ ارزش و ضرورتی در ساختمان‌ها ندارد و معلول خودنمایی و فخرفروشی است. معماران، سازندگان و مالکان سودجو با ظاهرآرایی خانه‌های جدید با نام نماهای رومی تنها به فکر سود و منفعت شخصی خود هستند و اغلب به ارتقا کیفیت ساختمان سازی توجهی نمی‌کنند و به فکر فروش منازل خود با قیمت بالاتر هستند این در حالی است که چنین منازلی از نظر ایمنی برای سکونت مردم خطرناک است (عباسی، 1396). شهروندان در ساخت ساختمان‌ها بیش از هرچیز به نما و تزئینات خانه اهمیت می‌دهند ولی در مقابل به ایمنی و مقاوم سازی ساختمان توجهی نمی‌شود. مواردی از جمله اتصال دیوارها و اجزایی که سازه ای نیستند با ستون‌ها در ساختمان بسیار مهم است و عدم رعایت مسائل ایمنی می‌تواند آسیب زا باشد (یوسفی خو، 1394).

گرایشی موسوم به نئوکلاسیک (یا اصطلاحاً رومی) که امروزه در معمارى تهران مرسوم شده است، به نظر می رسد كه با استفاده از عناصر مشابه به معمارى نئوكلاسيك غربى در نما، در آن طبقه بندى قرار گرفته است. بررسى هاى دقيق و مطالعات نشان می دهد كه چنين امرى اتفاق نيفتاده است و آنچه به چشم ديده می شود برداشت اصيلى نيست. معمارى نئوكلاسيك پيشتر هم در ايران الهام بخش ساختمان هاى متعددى بوده است. با اين حال امروزه خصوصيات آن تغيير يافته است (قبادیان و کیانی، 1392). معمارى ايرانى تا دورة قاجار روند پيوسته اى داشته است و و ويژگى هايى نظير مردم وارى، پرهيز از بيهودگى، توجه به درون را به همراه داشته است، اما آغاز ارتباطات با غرب در عصر قاجار موجب پديد آمدن سبكى در اين دوران می شود كه متأثر از نئوكلاسيك اروپايى است. در دورة پهلوى اول نيز ادامة اين تأثير به دو صورت معمارى به سبك نئوكلاسيك اروپايى و نئوكلاسيك ايرانى تداوم يافت. بررسى و مطالعة معمارى دورة قاجار و پهلوى و قياس آ ن با معمارى نئوكلاسيك غرب نشانگر اين است كه معمار ايران ى از عناصر معمارى نئوكلاسيكِ غرب برداشت می كند، برداشتى بومى كه تلفيق عناصر معمارى نئوكلاسيك با معمارى ايرانى را در پى داشته است (ظفرمندی و ایمانی، 1394).

با عنایت به رواج این نوع معماری در کلانشهرها به ویژه شهر تهران، مهمترین سوالی که مطرح می شود این است که چرا نمای رومی؟ این موضوع می تواند دلایل متنوعی داشته باشد؛ این نوع نماسازی خاستگاه كالايى دارد و رواج فرهنگ مد در معمارى را آشكار مى كند، به اين معنى كه با نگاهى به ساختمان هاى ساخته شده در فضاهاى شهرى گاه حس مى شود كه اين بناها از سياق و سبكى پيروى مى كنند كه احتمال دارد ساليان آينده باب طبع ما نباشند و همين عمر كوتاهْ و ناپايدار بودن و تبديل حس مطلوب به حس نامطلوب در مدت زمان كوتاه نشانگر تبعيت از مد چنين بناهايى در مقطعى از زمان است. اما منبع اولية مد از كجاست؟ بروز و ظهور اوليه در زمينة خاص كه همراه با حس جذاب بودن باشد. اما مشخصاً در مورد معمارى ايران ريشة مدهاى شكلى غالباً از غرب گرفته مى شود با اين تفاوت كه تكرار كليشه ها در ايران با ارتباط بسيار ضعيف با بستر اوليه است كه روند بازتوليد مد در هر بار تكرار ضعيف تر مى شود (کامل نیا و مهدوی نژاد، 1393). این نوع نماها که دارای زرق و برق چشمگیر و جذابیت بصری زیادی هستند، افراد را ترغیب به استفاده از چنین نماهایی می کند. برخی سازندگان که ذائقه بازار را خوب می شناسند ابتکار عمل را در دست گرفته و تفکر مردم را به این سمت می برند که نمای رومی، نمای زیباتر و فاخرتری است حتی برخی از مشاوران املاک به کمک این سازندگان آمده اند و ساختمان های با نمای رومی را با اختلاف قیمت قابل توجهی نسبت به سایر نماها ارزشگذاری می کنند.

بناهایی که اكنون مورد پسند جامعه است و به جاى انتقال معنا، صرفاً تبديل به نشانة مصرف و تكرار مد در جامعه شده اند. اما اين بازتوليد مد، بدون توجه به اصول و مضامين معمارى كلاسيك و نئوكلاسيك اروپا، و صرفاً اخذ عناصر ظاهرى آن مانند ستون و مجسمه، آن هم نه طبق معيارهاى اين معمارى، بلكه گاه با تغيير آن، همراه بوده و تنها سيماى معمارى مد را به نمايش مى گذارد، به بيان ديگر، استفاده افراطى از احجام و عناصر تنديس گونه موسوم به سبك كلاسيك كه عامداً در تضاد آشكار با زمينه خود و مشابه تعريف مى شوند، نشان از تمايل «غيرمسكونى» كاربرى هايى كه آگاهانه صاحبخانه به تمايز و تمول دارند ( بهزادفر و همکاران، 1396). از طرف ديگر، در اين گرايش و گرايشاتى از اين دست وجه اقتصادى بسيار پررنگ است. مثلاً درخواست طراحى كالايى مى شود كه فروش مطلوبى داشته باشد و به همين منوال اين طراحى برحسب عملكرد و نياز نيست، بلكه نمايانگر تظاهر، آراستن و به نمايش گذاشتن كالا مى شود. اين امر به معنى رواج فرهنگ مد در معمارى و تبديل شدن معمارى به يك كالاى تجارى است. به بيان ديگر جريانات اقتصادى در روند بازتوليد و تكرار گرايش رومى در تهران مؤثرند، چراكه در اين بين نمى توان نقش معمارانى كه خود را در اختيار مجرى پروژه قرار مى دهند، سازندگانى كه فقط به سوداگرى مى انديشند، پديدة نوكيسگى در برخى اقشار جامعه، بنگاه هاى املاكى كه بدون نظارت كافى سعى در سوق دادن جامعه به سمت سبكى انقضا يافته دارند، كه همگى زيرمجموعة عوامل اقتصادى هستند را ناديده گرفت. اين امر در نقاطى از شهر كه وضع اقتصادى مطلوبى هم ندارند، ملموس تر است. زيرا با وجود موفق نبودن پلان، روابط داخلى، تفكيك فضا، و... در آن ها، صِرف استفاده از نماهاى به اصطلاح كلاسيك حتى با مصالح نازل، نظير سيمان و رابيتس، موجب جلب نظر و رضايت مخاطب مى شود (ظفرمندی و ایمانی، 1394).

در چنین شرایطی با معطوف شدن توجه مردم به نقش نما در معرفی بنا و ارزش افزوده ای که از این طریق به ساختمان تعلق می گیرد، تلاش های جسته و گریخته برای طراحی نما صورت گرفته است. هرچند منظر شهری، به معنای آنچه از شهر و فضاهای شهری به ادراک آید، منحصر به نماهای ساختمان های یک شهر نمی گردد، لیکن به علت اینکه نمایکی از پرنوسان ترین عناصر تأثیرگذار بر کیفیت بصری بنا و درنتیجه کیفیت فضاهای شهری است، تأثیرپذیرترین عنصر از تصمیمات طراحانه معماران و طراحان شهری به شمار می رود( Saleem et al, 2018). به سبب همین اهمیت است که در بسیاری از شهرهای مطرح جهان، ضوابط و مقررات ویژهای در ارتباط با سیما و کالبد شهر وجود دارد و گروهی از متخصصین در زمینه موضوعاتی چون شهرسازی، زیبایی شناسی محیط و معماری به کنترل طرح های معماری و شهرسازی از دیدگاه هماهنگی نمای بیرونی ساختمان ها و بستر قرارگیری آنها می پردازند((Sharma, 2014

قوانین مصوب نما در ایران، در سده اخیر نشان می دهد که اکثر این قوانین در دوره ای خاص و به صورت مقطعی جهت حل مشکل زمانی خاص ظاهرشده و تا به امروز شهر را دچار مشکلات فراوانی کرده است. درواقع وضعیت قوانین نما گاه و بیگاه و به بیانی تصادفی بوده است و برحسب دغدغه مندی مدیریت شهری در زمان هایی، نمای شهری مسئله شده است به گونه ای که شکاف عمیقی در سیر تصویب قوانین به چشم می خورد. حتی اکنون نیز باوجود تبیین مسئله نما و آشفتگی آن، اراده قوی دراین زمینه دیده نمی شود (گلی پور و همکاران، 1400).

باتوجه به مرور ادبیات موضوع در پیشینه موردپژوهش کتب و مقالات متعددی در ایران و جهان پیرامون تاریخ پیدایش نمای نئوکلاسیک مطرح شده است. در این راستا باتوجه به کتب تاریخی می توان گفت که پیدایش نمای نئوکلاسیک به روم باستان، یونان، نئوکلاسیک، دوه قاجار در ایران و دوره پهلوی اول باز می گردد. ازجمله کتب تاریخی منابع دست اول، آشنایی با تاریخ معماری (بنه ولو، 1392 )، معماری به زبان کلاسیک (سامرسون، 1387 )، معماری معاصر ایران (بانی مسعود، 1394 )، آشنایی با معماری جهان (زارعی، 1392)، معنی محیط ساخته شده (راپاپورت، 1390 )، کتاب ابعاد شهر پایدار (جنکز و جونز، 1391 ) و مقالات در ارتباط با نمای معاصر مطابق با جدول (1) اشاره کرد.

جدول 1. پیشینه مطالعات انجام شده پیرامون نماهای نئوکلاسیک

عنوان	شرح و نتیجه مطالعه	منبع
بررسي تناسبات هندسي نماي ساختمان هاي مسکوني مدرن تهران با توجه به زيبايي بصري در راستاي بهبود طراحي شهر	استفاده از تناسبات هندسي در نماها شرط لازم برای طراحي يک نماست ولی کافی نیست از این رو تناسبات هندسی به تنهايي نمي تواند منجر به زيبایی بصری نما گردد. عوامل مختلفي چون مصالح، ميزان فضاي صلب و شفاف و ترکيب حجمي نیز در زيبا به نظر رسيدن يک نما نقش مهمي دارند.	(امانپور و همکاران، 1400)
بررسي علل پيدايش نماي نئوکلاسيک (رومي) با تأکيد بر رويکرد رفتارگرايي جان بي واتسون (نمونه موردي: ساختمانهاي مسکوني شاهین شهر )	علل پیدایش نمای نئوکلاسیک (رومی) در چهار شاخص اقتصادی، اجتماعی، زیبایی شناسی و مد و سلیقه باتوجه به رویکرد رفتارگرایی واتسون مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد به ترتیب شاخص اقتصادی، زیبایی شناسی، مد و سلیقه و اجتماعی در پیدایش نمای نئوکلاسیک از نظر رویکرد رفتارگرایی واتسون موجب انگیزه برای خریداری این نماها شده است.	(سنگ تراش و کریمی فرد، 1400)
تبیین تأثیر معماری نئوکلاسیک قرن 18 و 19 روسیه بر معماری بناهای اداری-خدماتی ایران (دورۀ قاجار و پهلوی اول)	نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که روسیه نقش بسیار مهمی در ورود عناصر معماری غربی به ایران طی سه مرحلۀ «درک» ،«مشاهده » و «اجرا » داشته است. الگوها در هر سه حوزۀ پلان، حجم و نما تأثیرگذار بوده اند که ظهور مؤلفه های عینی، نسبت به دو مؤلفۀ دیگر، شاخص تر بوده است. راهروهای طولانی و اتاق های متعدد در اطراف آن، سقف شیروانی، بالکن، پنجره های نیم دایره ای و مستطیل شکل باریک و بلند و طارمی های تزئینی از جمله پارامترهای معماری پرکاربرد این دوره هستند.	(منتظر و همکاران، 1398)
بررسي فناوري هاي نوين ساختماني در سيماي بلندمرتبه هاي مسکوني تهران از منظر الگوهاي زيباشناسانه	الگوهاي زيباشناسانه حاکم بر بناهاي بلندمرتبه مسکوني در سه سبک بين الملل، سبک پست مدرن، سبک التقاطي بررسي شده است. و بر اساس شاخصه هاي زيبايي شناسي از جمله: مصالح، رنگ، تزيينات، ترکيب حجمي، سطوح و خطوط اصلي، پيکره بندي گونه شناسي شکلي انجام گرفته است.	(پهلوان و همکاران، 1398)
دستاوردی تحلیلی از تاثیر عوامل دموگرافیک بر تمایل شهروندان به نماهای نئوکلاسیک در راستای ارتقا هویت و حس تعلق به مکان	تاثیر سن و جنسیت افراد بر تمایل افراد به استفاده از نماهای نئوکلاسیک و ارتقای هویت و حس تعلق به مکان مورد بررسی قرار گرفته است. از دیدگاه شهروندان عامل سن بر هویت و حس تعلق به مکان بیشتر از جنسیت افراد تاثیرگذار است. همچنین از دیدگاه گروه سنی میانسال مرد نماهای نئوکلاسیک در راستای هویت سازی است در حالیکه طبق نظر گروه میانسال زن این نماها درمغایرت با هویت مکان هستند.	(دانشجو و ایزدپناه، 1398)
تبيين الگوهاي نما در بناهاي ساخته شده توسط معماران آلماني در ايران (دوره پهلوي اول)	از دوره قاجار و در پي توسعه صنعتي و اجتماعي نياز به رابطه جدي با کشورهاي اروپايي شدت گرفت و در دوران پهلوي اول به اوج خود رسيد. اين پژوهش عناصر کالبدي (کيفيت و عناصر تزييني) نما را مورد تاکید قرار می دهد. در اين مقاله ويژگي هاي کالبدي در چهار سبک سنتي، باستان گرا، نئوکلاسيک و آرت دکو بررسي شده است.	(ميرزاحسيني و سلطان زاده، 1397)
کاربست رويکرد ايراني اسلامي در فرآيند تحليل و ارتقا کيفيت نماهاي شهري	کيفيت هاي بصري مؤثر بر طراحي نما براساس ادراکات محيطي و ملاحظات زيبايي شناسي در شکل گيري شهر ايراني اسلامي مورد بررسی قرار گرفته است. نتايج حاصل نشان از عدم توجه کافی به کيفيات بصري نماهاي شهري در شرايط کنوني دارد که این امر کاهش سطح هويت شهرهاي امروز را درپي داشته است.	(صادقي و همکاران، 1396)
معمارى رومى در مقابل معمارى بومى بررسى خصوصيات گرايش موسوم به كلاسيك در معمارى معاصر تهران	بناهاي مسکوني دوره معاصر را مورد بررسي قرار داده و شکل گيري نماي آنها را طي زمان به سبب گرايش و سليقه هاي مالکان، سرمايه گذاران و طراحان مي داند که در يک سير طبيعي متناسب با شرايط موجود جامعه و کشور، به کشف و اختراع الگوهاي زيباشناسانه پرداخته اند.	(ظفرمندی و ایمانی، 1394)

همانگونه که جدول فوق نشان می دهد در هیچ یک از این مطالعات علل گرایش شهروندان در دهه های اخیر به استفاده از نمای نئوکلاسیک به طور شفاف بررسی نشده است. لذا در این راستا، تحقیق حاضر با هدف شناسایی و تبیین علل گرایش شهروندان به نمای نئوکلاسیک به بررسی این نماها در منطقه یک تهران می پردازد. بررسی های میدانی و مرور مطالعات پیشین نشان می دهد عمده ترین دلایل محبوبیت نمای نئوکلاسیک (رومی)، وجود یک شکوه و عظمت ظاهری، ویژگی های چشم نواز، ظاهر شیک و مجلل ، مصالح موجود و در دسترس، تقاضای بازار، و تبعیت از مد و سلیقه رایج در جامعه می باشد. از این رو فرضیه های مطرح در این تحقیق، پیرامون چهار شاخص اقتصادي، اجتماعي، فرهنگی و زيبايي شناسي به شکل زیر ارائه می گردد که نویسندگان در پی اثبات (تایید یا رد) آن می باشند.

فرضیه اول: به نظرمی رسد عوامل اقتصادی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک تاثیرگذار است.

فرضیه دوم: به نظرمی رسد عوامل اجتماعی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک تاثیرگذار است.

فرضیه سوم : به نظرمی رسد عوامل فرهنگی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک تاثیرگذار است.

فرضیه چهارم: به نظرمی رسد عوامل زیبایی شناسی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک تاثیرگذار است.

با عنایت به فرضیات فوق، مدل مفهومی تحقیق مطابق شکل شماره (1) ارائه می گردد:

شکل شماره 1. مدل مفهومی تحقیق

روش پژوهش

تحقيق حاضر برحسب هدف، از نوع كاربردي و از نظـر روش، توصيفي - پيمايشي است؛ چرا كه هدف آن توسعه اطلاعات علمي به منظور بررسي علل گرایش شهروندان بـه استفاده از نمای رومی (نئوکلاسیک) در شهر تهران در سال های اخیر می باشد. در اين تحقيق براي جمع آوري اطلاعات موردنياز از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. در مرحله اول، پرسشنامه توسط صاحبنظران و خبرگان تاييد شد. روايي ابزار سنجش، با استفاده از مصاحبه و مشورت با اساتيد راهنما و نيز نظرخواهي از كارشناسان انجام پذیرفت. براي تعيين پاياني پرسشنامه از روش آلفاي كرونباخ استفاده شد. اين روش براي محاسبه هماهنگي دروني ابزار اندازه گيري از جمله پرسشنامه ها يا آزمون هايي كه خصيصه هاي مختلف را اندازه گيري مي كنند، بكار مي رود. حد قابل قبول آلفاي كرونباخ براي مقاصد كاربردي حداقل 7/0 است که در اینجا ضریب آلفای کل 856/0 مورد تأیید قرار گرفت.

در این تحقیق دلایل اصلی گرایش شهروندان در قالب چهار عامل اصلی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیبایی شناسی مورد بررسی قرار گرفته اند که هر کدام شامل گویه (متغیر) های مربوط به خود می باشند که به ترتیب عبارت اند از:

عامل اقتصادی: عامل تقاضا در بازار، هزينه ساخت و ساز، قيمت مسکن با نماي رومي، سرمايه گذاري بازگشت پذير

عامل اجتماعی: امنيت ، تنوع و سرزندگي، خوانايی، انعطاف پذيري

عامل فرهنگی : عامه پسند و بازاري ، مد و سليقه، ظاهر مجلل و باشکوه ، خاص و منحصر بفرد بودن

عامل زیبایی شناسی : جذابيت ، زيبايي شناسي نمادين، زيبايي شناسي حسي، زيبايي شناسي شکلي

در ادامه فرایند تحقیق، پرسشنامه ای شامل سوالاتی پیرامون شاخص ها و متغیرهای فوق تهیه و تدوین گردیده و برای پاسخگویی در اختیار جامعه آماری قرار گرفته است. پاسـخ به سوالات طراحـي شـده بـه صـورت پـنج گزينه اي است كه در قالب گزینه های بسـيار كـم، كـم، متوسط، زياد و بسيار زياد مرتب شده اند. جامعه آماری تحقیق، ساکنین منطقه یک شهر تهران بود که حدود 500 هزار نفر جمعیت دارد (سایت شهرداری تهران، 1395؛ http://region1.Tehran.ir ). از این رو نمونه آماری باتوجه به احتمال توزيع نرمال در سطح 95 درصد و خطاي نمونه گيري در سطح 05/0 ، طبق فرمول کوکران، تعداد 381 نفر تعیین گردید.

پرسشنامه ها پـس از تنظيم در بين دو گروه از مخاطباني که در ساختمان هايي که با نماي نئوکلاسيک (رومي) زندگي مي کنند و مخاطباني که درساختمان هايي با نماي نئوکلاسيک (رومي) زندگي نمي کنند، به روش تصادفي ساده توزيع شد و نظرسنجي در مورد متغيرها و شاخص هاي شناسايي شده در منطقه یک شهر تهران انجام پذیرفت. سپس تجزيه و تحليل پرسشنامه ها و آزمون فرضيه ها با استفاده از نرم افزارهاي Lisrel و SPSS و آزمون هـاي تحليل مسير و تحليل عاملي تاييدي انجام گرفت و درنهایت نتايج تحقيق ارائه گردید.

قلمرو جغرافیایی پژوهش

محدوده مورد مطالعه این تحقیق، منطقه یک شهر تهران می باشد که به همراه حریم آن دارای مساحتی حدود 181 کیلومترمربع است. بـر اسـاس نتـایج سرشـماری عمـومی نفوس و مسکن سال 1395، جمعیت منطقه یک شهر تهران برابر 494 هزار نفر است. منطقه یک شهر تهـران از سـمت غرب با منطقه 2 ، از جنوب با منطقه 3 و از سمت شرق با منطقه 4 همجوار می باشد (مهندسین مشاور بافت شهر، 1384). منطقه یـک شـهر تهـران از طـرف شمال محدود به ارتفاعات 1800 متری دامنه جنوبی کوه های البرز، از جنوب به بزرگراه شهید چمران حدفاصل دو راهـی هتل آزادی و بزرگراه مدرس و پل آیت الله صدر و از غرب به اراضی رودخانه درکه و از شرق نیز به انتهای بزرگراه ارتش، کارخانه آسفالت و منبع نفت شمال شرق تهران محدود می شود (مرکز مطالعات و زیست محیطی تهران بزرگ، 1380). شکل (2) موقعیت جغرافیایی این منطقه را در تقسیمات کشوری نشان می دهد.

شکل 2. موقعیت جغرافیایی محدوده مورد مطالعه (خاتمی ، 1398)

منطقه یک شهر تهران شامل 10 ناحیـه و 26 محله است. محلات اراج، ازگل، امام‌زاده قاسم، اوین، باغ فردوس، تجریش، جماران، چیذر، حصار بوعلی، حکمت، دارآباد، دربند، درکه، دزاشیب، زعفرانیه، سوهانک، شهرک دانشگاه، شهرک نفت، شهرک شهید محلاتی، فرمانیه، قیطریه، کاشانک، کوهسار، گلاب‌دره، محمودیه، نیاوران و ولنجک در این منطقه قرار گرفته اند. این منطقه به لحاظ طراحی شهری دارای بافتی شبه روستایی است و می‌توان آن را «باغ شهر» نامید. شمیران که در دامنه کوهپایه‌های البرز جنوبی واقع است، به دلیل نیمه کوهستانی بودن و ساختاری ویژه که آمیزه‌ای از شهرسازی مدرن و سنتی است، اگرچه عرصه مشکلات بیشتری در فعالیت های عمرانی است، اما به عنوان استراحت‌گاه قدیمی، با اهمیت و دارای ویژگی‌های آب و هوایی، زمینه و اقتضای کارهای عمرانی بیشتری را داشته و دارد.

یافتهها و بحث

براي تجزيه و تحليل ها داده ، نياز به روش هاي خاص آماري است. تجزيه و تحليل ها داده مرحله اي است كه داده هاي به دست آمده از مرحله جمع آوري ها داده جهت مقايسه و تجزيه و تحليل در مورد فرضيه هاي پژوهش آماده مي شـود. درحقيقـت، تجزيه و تحليل ها داده، با مشاهده جامعه موردنظر و جمع آور اطلاعات از آنها، در پی دستیابی به نتـايجي درباره آن جامعه اسـت. بر این اساس بررسی داده ها منتج به یافته های توصیفی و تحلیلی می گردد که به شرح زیر قابل ارائه است:

-یافته های توصیفی

حجم نمونه اين تحقيق 382 نفر از ساکنان منطقه یک شهر تهران بودند که 191 نفر از آنها مخاطبان ساکن در ساختمان هايي با نماي نئوکلاسيک (رومي) بودند و 191 نفر دیگر افرادی که در ساختمان هايي با نماهایی غیر از نماي نئوکلاسيک (رومي) زندگی می کردند. از ايـن تعداد مخاطبان، 62 درصد (230 نفر) مذكر و 38 درصد (152 نفر) مونث بوده اند؛ از لحاظ تحصيلات، 2/5 درصد اين افراد (20 نفر) زير ديپلم، 6/3 درصد (14 نفر) ديپلم، 5/12 درصد ( 48 نفر) فوق ديپلم، 5/51 درصد ( 197نفر) ليسانس و 2/27 درصد (103 نفر) فوق ليسانس بوده اند.

- یافته های تحلیلی

براي بررسي روايـي سـازه پرسـشنامه از تحليل عاملي تاييدي استفاده شد. در هر سازه، بار عاملي استاندارد بزرگر، نشان دهنده اين است كه سؤال مربوطه، نشانگر بهتري براي آن سازه است. بار عاملي بزرگتر، مجذور همبستگي بزرگتري دارد. تفسير مربوط به مجـذور همبسـتگي به صورت زير است به: عنوان مثال در سازه اقتصادی كه مجذور همبستگي (مجذور بار عاملي استاندارد شده) اين سازه بر روي سؤال اول برابر است با 52/0، 70 درصد تغييرات سؤال اول، توسط اين سازه توضيح داده مي شود. بنابراين روايي سازه پرسشنامه توسط تحليل عاملي تاييد مي شود.

جدول 2. بار عاملي استاندارد، مجذور همبستگي و مقادير t سؤال هاي پرسشنامه

سازه	سوالات	کد سوالات	مقدار بارعاملی استانداردشده	مجذور بار عاملی استاندارد شده (R2)	مقدار T
اقتصادی	عامل تقاضا در بازار	Q1	61/0	62/0	26/10
	هزينه ساخت و ساز	Q2	62/0	61/0	42/10
	قيمت مسکن با نماي رومي	Q3	50/0	75/0	27/8
	سرمايه گذاري بازگشت پذير	Q4	70/0	51/0	70/11
اجتماعی	امنيت	Q5	69/0	52/0	11/14
	تنوع و سرزندگي	Q6	89/0	21/0	36/20
	خوانايی	Q7	79/0	38/0	99/16
	انعطاف پذيري	Q8	62/0	62/0	28/12
فرهنگی	عامه پسند و بازاري	Q9	58/0	66/0	59/11
	مد و سليقه	Q10	84/0	30/0	90/18
	ظاهر مجلل و باشکوه	Q11	94/0	12/0	83/22
	خاص و منحصر بفرد بودن	Q12	90/0	20/0	08/21
زیبایی شناسی	جذابيت	Q13	88/0	22/0	69/20
	زيبايي شناسي نمادين	Q14	76/0	43/0	32/16
	زيبايي شناسي حسي	Q15	90/0	19/0	46/21
	زيبايي شناسي شکلي	Q16	92/0	15/0	30/22
گرایش شهروندان	اقتصادی	Q17	92/0	90/0	02/9
	اجتماعی	Q18	90/0	20/0	22/10
	فرهنگی	Q19	83/0	30/0	51/11
	زیبایی شناسی	Q20	65/0	57/0	55/12

جدول 3. شاخص هاي نيكويي برازش مدل تحليل عاملي تاييدي

شاخص	X2	df	X2/df	CFI	RMSEA
گرایش شهروندان	80/1153	160	42/4	96/0	0258/0

با توجه به خروجي نرم افزار ليـزرل، مقـادير شاخص تناسب بدست آمده با بارهاي عاملي بزرگتر از 3/0 و آماره تي بالاتر از 96/1 قابل قبول است. اين نمودارها نشان مي دهند كه سوالات به درستي متغيرها را پوشش داده و از اعتبار برخوردارند.

در مـدل معادلات ساختاري يا تحليل مسـير، مدل مفهومي پژوهش مورد آزمون قرار مي گيرد. نتيجه تحليـل مسير در قالب نمودار در شکل شماره (3) نشان داده شده اسـت. از آنجـا كـه در اين مدل، شاخص RMSEA براي مدل، برابـر بـا 0258/0 بـود، اين مدل قابل استناد نيست و بايد اصلاحاتي روي مدل مسـير، انجام شود.

شکل 3. نمودار ضرايب استاندارد مدل مفهومي پژوهش

همچنین مقادیر این نمودار نشان می‌دهد که عامل «زیبایی شناسی» با وزن 45/0 به‌عنوان اصلی ترین عامل موثر در گرایشات شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک، در رتبه نخست قرار دارد. عامل «فرهنگی» با وزن 39/0 و عامل «اقتصادی» با وزن 35/0 به ترتیب در رتبه های دوم و سوم قرار می گیرند. عامل «اجتماعی» نیز با وزن 23/0 در آخرین رتبه قرارگرفته است. رتبه‌بندی عوامل فرعی نیز نشان می‌دهد متغیر « ظاهر مجلل و باشکوه » از زیرمجموعه عوامل فرهنگی با بار عاملی 94/0 در رتبه نخست دلایل گرایش شهروندان به این نوع نماها قرار دارد. متغیر «زيبايي شناسي شکلي» از زیرمجموعه عوامل زیبایی شناسی با بار عاملی 92/0 و متغیرهای «زيبايي شناسي حسي» و «خاص و منحصر بفرد بودن» به ترتیب از زیرمجموعه عوامل زیبایی شناسی و فرهنگی با بار عاملی 90/0 در رتبه های دوم و سوم تاثیرگذاری بر گرایشات شهروندان به نماسازی نئوکلاسیک (رومی) قرار دارند.

بررسی فرضیه ها با استفاده از مدل مسیر

در ادامه فرایند تحقیق پس از ترسیم مدل مسیر استاندارد، نمودار مقادیر تی مدل مفهومی پژوهش مطابق شکل شماره (4)، ارائه می گردد که به بررسی فرضیات تحقیق کمک می نماید. بر این اساس نتایج بررسی فرضیات به شرح زیر قابل ارائه است:

شکل 4. نمودار مقادير t مدل مفهومي پژوهش

فرضیه اول: به نظر می رسد عوامل اقتصادی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک تاثیرگذار است.

جدول شماره (4) ، تاثیر عوامل اقتصادی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک را نشان می دهد. با توجه به نتایج این جدول و مقدار تی بدست آمده برابر با 69/3 که بیشتر از 69/1 می باشد، با اطمینان 95 درصد می توان گفت که فرضیه اول اثبات می گردد. بنابراین عوامل اقتصادی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک موثر است.

جدول 4. تاثیر عوامل اقتصادی بر گرایش شهروندان

نوع رابطه	ضریب استاندارد مسیر	مقدار T	مقایسه با مقدار بحرانی	معناداری
مستقیم	35/0	69/3	69/1 < 69/3	تایید

فرضیه دوم: به نظر می رسد عوامل اجتماعی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک تاثیرگذار است.

جدول شماره (5) و مقدار تی بدست آمده برابر با 07/2 که بیشتر از 69/1 می باشد، تاثیر عوامل اجتماعی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک را نشان می دهد. با توجه به نتایج این جدول، با اطمینان 95 درصد می توان گفت که نظر نویسندگان مورد تایید است و فرضیه دوم اثبات می گردد. بنابراین عوامل اجتماعی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک تاثیر دارد.

جدول 5. تاثیر عوامل اجتماعی بر گرایش شهروندان

نوع رابطه	ضریب استاندارد مسیر	مقدار T	مقایسه با مقدار بحرانی	معناداری
مستقیم	23/0	07/2	69/1 < 07/2	تایید

فرضیه سوم : به نظرمی رسد عوامل فرهنگی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک تاثیرگذار است.

جدول شماره (6) ، تاثیر عوامل فرهنگی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک را نشان می دهد. با توجه به نتایج این جدول و مقدار تی بدست آمده برابر با 12/4 که بیشتر از 69/1 می باشد، با اطمینان 95 درصد می توان گفت که نظر نویسندگان مورد تایید است و فرضیه سوم نیز اثبات می گردد. بنابراین عوامل فرهنگی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک موثر است.

جدول 6. تاثیر عوامل فرهنگی بر گرایش شهروندان

نوع رابطه	ضریب استاندارد مسیر	مقدار T	مقایسه با مقدار بحرانی	معناداری
مستقیم	39/0	12/4	69/1 < 12/4	تایید

فرضیه چهارم: به نظرمی رسد عوامل زیبایی شناسی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک تاثیرگذار است.

جدول شماره (7) ، تاثیر عوامل زیبایی شناسی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک را نشان می دهد. با توجه به نتایج این جدول و مقدار تی بدست آمده برابر با 00/9 که بیشتر از 69/1 می باشد، با اطمینان 95 درصد می توان گفت که نظر نویسندگان مورد تایید است و فرضیه چهارم اثبات می گردد. بنابراین عوامل زیبایی شناسی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک تاثیر دارد.

جدول 7. تاثیر عوامل زیبایی شناسی بر گرایش شهروندان

نوع رابطه	ضریب استاندارد مسیر	مقدار T	مقایسه با مقدار بحرانی	معناداری
مستقیم	45/0	00/9	69/1 < 00/9	تایید

نتیجهگیری

معماری به عنوان نمود کالبدی فرهنگ یک جامعه، در طول تاریخ علاوه بر اینکه متاثر از تعاملات فرهنگی، تغییرات سیاسی و اصلاحات اجتماعی بوده، بر الگوهای رفتاری افراد جامعه نیز تاثیرگذاشته است. نمونه ای از این تاثیرگذاری و تاثیرپذیری در نمای ساختمان‌های شهری قابل مشاهده است که در سال های اخیر، ساختاری از هم گسیخته‌ پیدا کرده است. بررسی دلایل استقبال افراد از نماهای نئوکلاسیک (رومی) و افزایش این نوع نماسازی در کلانشهرها، نشان می دهد با اينکه نماي رومي از لحاظ اقتصادي هزينه بر است و کارفرماها، بازاري ها و صنعت مد اين نماها را به محيط تحميل کرده اند، باز هم مورد تقاضاي بسياري از مردم قرار مي گيرد. در اين ميان پاسخ مخاطبان به دلایل استفاده از نماهای نئوکلاسیک (رومی) و مقادیر به دست آمده از نرم افزار لیزرل که مقادیر تی را برای عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیبایی شناسی به ترتیب (69/3)، (07/2) ، (12/4) و (00/9) نشان می دهد، بیانگر این مساله است که از نظر شهروندان به ترتيب عوامل زيبايي شناسي، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در پيدايش نماي نئوکلاسيک حائز اهميت هستند. دقت در نتایج به دست آمده گویای این مطلب است که شاخص های اجتماعی اعم از امنیت، آسایش محیطی و سرزندگی و خوانایی در نماسازی مورد غفلت واقع شده و فرهنگ و مد و سلیقه ملاک انتخاب و عمل قرار می گیرد. همچنین در خصوص شاخص های زیبایی شناسی نیز درک درستی از معیارها وجود ندارد. همسویی یافته های این تحقیق با نتایج مطالعات سنگ تراش و کریمی فرد (1400)، دانشجو و ایزدپناه (1398) و ظفرمندی و ایمانی (1394) در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیبایی شناسی دلیلی بر صحت بررسی های تحقیق حاضر است.

نتایج این تحقیق نشان می دهد که عوامل موثر در گرایش شهروندان به استفاده از نماهای رایج، خارج از چارچوب ضوابط و قوانین مصوب است. تا زمانی که اصول و ضوابطی برای طراحی و اجرای نماها تدوین نگردد، روال تاثیرپذیری نماسازی از شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ادامه خواهد داشت. برای جلوگیری از این روند بایستی در حوزه آموزش به دنبال الگوهای بومی بود تا نماهای ملی جای نمای وارداتی را بگیرد چرا که این نماها اثراث مخربی را به دنبال خواهد داشت. با عنایت به اینکه متاسفانه تاکنون اسناد فرادست و مشخص و دقیقی درباره معماری بومی یا معماری ایرانی که مکان محور بوده و متناسب با نیازهای روز باشد، تهیه نشده است؛ نباید از معماران انتظار طراحی بومی و ایرانی داشت چرا که این طراحی ها منوط به استناد به یک پژوهش یا سندی است که موردتایید مجامع قرار گرفته باشد.

همچنین در راستای ارتقای کیفی نماها در منطقه یک تهران و تشویق شهروندان به استفاده از نماهای ایرانی اسلامی موارد زیر پیشنهاد می گردد:

- تدوین ضوابط و چارچوبی برای كنترل كیفی نماهای جدید در کلانشهرها علی الخصوص کلانشهر تهران

- تدوین قوانین التزام آور برای استفاده از نماهای دارای هویت ایرانی اسلامی به ویژه در ساختمان های بلندمرتبه که در سیما و منظر شهری تاثیر زیادی دارند

- لزوم بهره گیری از تباین مطلوب در زمینه های یکنواخت از طریق ایجاد تمایز در نمای بناهای جدیدالاحداث به واسطه رنگ، حجم یا خطوط عمودی و افقی در نما

- طراحی نماهای شاخص با تاکید بر ارزش های نمادین و عناصر هویتمند تاریخی و فرهنگی

- رواج مصالح بومی و در دسترس قرار دادن آنها در بازارهای ساخت و ساز مسکن

- آموزش مشاوران، مجریان و پیمانکاران ساختمانی و ترویج نماهای ایرانی اسلامی

- برگزاری دوره های طراحی نما برای مهندسین و معماران مبتدی

در پایان، با عنایت به یافته‌های تحقیق و محدودیت‌های موجود در انجام آن، پیشنهاد می‌گردد محققان و علاقه‌مندان به این حوزه ضمن بررسی تأثیر جداگانه هر یک از عوامل چهارگانه « اقتصادی »، «اجتماعی»، «فرهنگی» و «زیبایی شناسی» بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک (رومی) به ارائه راهکارهای قانونی و اجرایی در کلانشهرها و جلوگیری از گسترش بیش از حد این نماها در سایر شهرها بپردازند. همچنین پیشنهاد می‌گردد، با مقایسه تطبیقی نماهای مدرن، سنتی با نماهای نئوکلاسیک (رومی) وجوه تمایز آنها از نظر کالبدی، مصالح مورد استفاده، ابعاد اقتصادی و زیبایی شناسی موردبررسی قرار گیرد.

منابع

1. امان پور، مریم؛ طاهباز، منصوره؛ کریمی فرد، لیلا. (1400). بررسی تناسبات هندسی نمای ساختمان های مسکونی مدرن تهران با توجه به زیبایی بصری در راستای بهبود طراحی شهری. نگرش های نو در جغرافیای انسانی، 13(3)، 852-876.

2. بانی مسعود، امیر .(1394). معماری معاصر ایران: در تکاپوی بین سنت و مدرنیته، تهران: نشر هنر معماری قرن.

3. بهزادفر، مصطفی؛ شیعه، اسماعیل؛ نامداریان، احمدعلی .(1396). تدوین چارچوب نظری منظر شهری به کمک نظریه تولید فضا و نیروهای مؤثر بر منظر شهری، مدیریت شهری ، 6(24)، 81-94.

4. پهلوان، علیرضا؛ حبیب، فرح؛ زارع، لیلا .(1398). بررسی فناوری های نوین ساختمانی در سیمای بلندمرتبه های مسکونی تهران از منظر الگوهای زیباشناسانه، نقش جهان، 2(9)، 91-103.

5. حقیر، سعید؛ صلواتی، کامیار. (1399). تمجیدهای ایرانیان از معماری فرنگ و رابطۀ آن با انتقادهای آنان از معماری ایران در اواخر دوران قاجار، باغ نظر. 17(83)، 5-14.

6. خاتمی، سید مهدی .(1398). بررسی چالش های رویه ای طراحی نماهای شهری در تهران و برخی راه حل های آن، انجمن طراحان شهری، 1(2)، 24-55.

7. دانشجو، خسرو؛ ایزد پناه، صاحبه. (1398). دستاوردی تحلیلی از تاثیر عوامل دموگرافیک بر تمایل شهروندان به نماهای نئوکلاسیک در راستای ارتقا هویت و حس تعلق به مکان. مديريت شهري و روستايي، 18(۵۴) :۳۱۲-۳۰۱.

8. زارعی، محمدابراهیم .(1392). آشنایی با معماری جهان، تهران: نشر فن آوران.

9. سایت شهرداری تهران .(1395). http://region1.tehran.ir

10. سنگ تراش، فتانه؛ کریمی فرد، لیلا (1400). بررسی علل پیدایش نمای نئوکلاسیک (رومی) با تأکید بر رویکرد رفتارگرایی جان بی واتسون (نمونه موردی: ساختمان های مسکونی شهر شاهین شهر)، مطالعات پژوهش های معماری نوین، 2(1)، 97-118.

11. شرقی، علی؛ ضرغامی، اسماعیل؛ رمضانپور، مهرناز. (1400). تأثیرنشانه‌های نمای مسکن بر استیگمای وضعیت اجتماعی- اقتصادی ساکنین (مطالعه موردی: منطقه 4 شهرداری تهران). هویت شهر، 15(1)، 81-96

12. صادقی، علیرضا، موسوی سروینه باغی، الهه السادات، خدایی، زهرا. (1396). کاربست رویکرد ایرانی اسلامی در فرآیند تحلیل و ارتقا کیفیت نماهای شهری، معماری و شهرسازی ایران، 2(9)، 84-96.

13. صفوی، سید علی .(1398). سطح بندی مواجهه با چالش های طراحی نما و جداره های شهری، انجمن طراحان شهری، 1(2)، 3-6.

14. ظفرمندی، سویل؛ ایمانی، نادیه. (1394). معماری رومی در مقابل معماری بومی بررسی خصوصیات گرایش موسوم به کلاسیک در معماری معاصر تهران، صفه. 25(4)، 27-50.

15. عباسی، زهرا. (1396 ). معيارهاي زيبايي شناسانه نما و بدنه های مطلوب شــهري با تأکید بر هويت بومي (نمونه مــوردي حدفاصل ميدان مطهري تا تقاطع خيابان حجت شهر قم). مدیریت شهری، 16(47 ،)255-276

16. قبادیان، وحید؛ کیانی، مصطفی. (1392). خاستگاه معماری مدرن در تهران (بررسی و شناخت اولین بنای سبک معماری مدرن در پایتخت کشور)، نامه معماری و شهرسازی. 6(11)، 39-58. .

17. كامل نيا، حامد؛ مهدوى نژاد، محمدجواد. (1392). آشنايى با معمارى معاصر از شرق تا غرب، تهران: نشر مؤسسة علم معمار.

18. گلی پور، مرجان؛ شهابیان، پویان؛ امین زاده گوهرریزی، بهناز. (1400). خوانش عوامل مؤثر بر ارتقاء نماهای مسکونی شهر تهران از دیدگاه کنشگران. برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای، 6(17)، 119-146

19. مرکز مطالعات زلزله و زیست محیطی تهران بزرگ. (1380). مطالعه طرح ریز پهنه بندی تهران بزرگ، گزارش نهایی.

20. منتظر، بهناز؛ سلطان زاده، حسین؛ حسینی، سید بهشید. (1400). بازنمایی تأثیر معماری وارداتی روسیه بر معماری‌ ایران در دوره قاجار (بر پایه سفرنامه‌های ایرانیان سفرکرده به روسیه)، نامه معماری و شهرسازی. 13(31)، 59-83.

21. منتظر، بهناز؛ سلطان زاده، حسین؛ حسینی، سید بهشید. (1398). تبیین تأثیر معماری نئوکلاسیک قرن 18 و 19 روسیه بر معماری بناهای اداری- خدماتی ایران (دورۀ قاجار و پهلوی اول)، باغ نظر. 16(70)، 73-68.

22. مهندسین مشاور بافت شهر (1384). تهیه الگوی توسعه و طرح تفصیلی منطقه و همکاری با شهرداری منطقه یک (الگوی توسعه منطقه یک). مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهری تهران.

23. میرزاحسینی، مرتضی؛ سلطان زاده، حسین. (1397). تبیین الگوهای‌ نما در بناهای ساخته‌شده توسط معماران آلمانی در ایران (دوره‌ پهلوی اول). مطالعات تاریخ فرهنگی، ۱۰ (۳۸) :۱۵۵-۱۱۳.

24. يوسفي خو، زهره. (1394). اصول طراحي نماي ساختمان، تهران: انتشارات عصر کنکاش

25. Spotts, F. (2002), Hitler and the Power of Aesthetics, Publisher: Hutchinson; 1st Edition, p322.

26. miller lane, Barbara, (1985), Architecture and politics in Germany1918-1945, Massachusetts, p162.

27. Sharma, Sh. (2014). Urban Forms in Planning and Design, International Journal of Research (IJR), 1)1(, 27-34.

28. Saleem, M.; Chhipi-Shrestha, G.; Túlio Barbosa Andrade, M.; Dyck, R.; Ruparathna, R.; Hewage, K.; Sadiq, R. (2018). Life Cycle Thinking–Based Selection of Building Facades, Journal of Architectural Engineering, 24(4).

29. Jenks, M; Jones, C. (2010). Dimensions of the sustainable city, Translated by Rafiyan, Mojtabi, and Hodsani, Haniyeh. Tehran, Tarbiat Modares University, Center for Scientific Publications.

30. Benevolo, L. (2012). Introduzione all architettura, translated by Afsari, Ali Mohammad Al-Sadat. Tehran: Academic Publishing Center.

31. Summerson, J. (2005). The Classical Language of Architecture. Translated by Afsari, Ali Mohammad Al-Sadat. Tehran: Nilofar.

Analyzing the causes of citizens' tendency towards neoclassical style in urban settlements (Case study: District 1 of Tehran)

Received: Accepted:

ABSTRACT

Introduction

Architecture, as a physical manifestation of a society's culture, throughout history, besides being affected by cultural interactions, political changes and social reforms, has also influenced the behavioral patterns of society's people. An example of this influence can be seen in the facade of urban buildings, which have found a disjointed structure in recent years. Considering people's acceptance of neoclassical (Roman) facades and the increase of this type of facade construction in metropolises, the present research seeks to investigate the causes of citizens' tendency to use Roman facades in buildings.

Methodology

The present research is applied in terms of purpose and descriptive-survey in terms of method. Lisrel and SPSS software and path analysis tests and confirmatory factor analysis were used to analyze the data and prove the hypothesis test.

Geographical area of research

The study area of the research is a district of Tehran city, which along with its boundaries has an area of about 181 square kilometers and according to the latest census results in 2015, it has a population equal to 494 thousand people.

Results and discussion

Investigations about the influence of economic, social, cultural and aesthetic factors on the tendency of citizens to use neoclassical facades and data analysis show the proof of research hypotheses. So that according to the output of Lisrel software, the values of the index with factor loadings greater than 0.3 and t-statistics higher than 1.96 are acceptable, economic factors, social factors, cultural factors and aesthetic factors respectively with values T (3/69), (2/07), (4/12) and (9/00) all correctly cover the variables and are valid.

Conclusion

The results of this research show that the effective factors in the tendency of citizens to use common facades are outside the framework of approved rules and laws. As long as the principles and rules for the design and implementation of facades are not developed, the process of facade construction being affected by cultural, social and economic conditions will continue.

Key words: Neoclassical style, Urban settlements, Roman facade, citizens' desires

چکیده تفصیلی

مقدمه

روش شناسی تحقیق

قلمروجغرافیایی پژوهش

محدوده مورد مطالعه تحقیق، منطقه یک شهر تهران می باشد که به همراه حریم آن دارای مساحتی حدود 181 کیلومترمربع و بـر اسـاس آخرین نتـایج سرشـماری در سال 1395، دارای جمعیتی برابر با 494 هزار نفر است.

یافته ها و بحث

ü عامل اقتصادی: عامل تقاضا در بازار، هزينه ساخت و ساز، قيمت مسکن با نماي رومي، سرمايه گذاري بازگشت پذير

ü عامل اجتماعی: امنيت ، تنوع و سرزندگي، خوانايی، انعطاف پذيري

ü عامل فرهنگی : عامه پسند و بازاري ، مد و سليقه، ظاهر مجلل و باشکوه ، خاص و منحصر بفرد بودن

ü عامل زیبایی شناسی : جذابيت ، زيبايي شناسي نمادين، زيبايي شناسي حسي، زيبايي شناسي شکلي

بررسی ها پیرامون تاثیرگذاری عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیبایی شناسی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک و تجزیه و تحلیل داده ها نشان از اثبات فرضیات تحقیق دارد. به طوری که با توجه به خروجي نرم افزار ليـزرل، که مقـادير شـاخص با بارهاي عاملي بزرگتر از 3/0 و آماره تي بالاتر از 96/1 قابل قبول است، عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی، عوامل فرهنگی و عوامل زیبایی شناسی به ترتیب با مقادیر تی (69/3)، (07/2) ، (12/4) و (00/9( همگی به درستي متغيرها را پوشش داده و از اعتبار برخوردارند.

نتایج

نتایج این تحقیق نشان می دهد که عوامل موثر در گرایش شهروندان به استفاده از نماهای رایج، خارج از چارچوب ضوابط و قوانین مصوب است. دقت در نتایج به دست آمده گویای این مطلب است که شاخص های اجتماعی اعم از امنیت، آسایش محیطی و سرزندگی و خوانایی در نماسازی مورد غفلت واقع شده و فرهنگ و مد و سلیقه ملاک انتخاب و عمل قرار می گیرد. همچنین در خصوص شاخص های زیبایی شناسی نیز درک درستی از معیارها وجود ندارد. تا زمانی که اصول و ضوابطی برای طراحی و اجرای نماها تدوین نگردد، روال تاثیرپذیری نماسازی از شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ادامه خواهد داشت.

واژگان کلیدی : سبک نئوکلاسیک، سکونتگاه های شهری، نماسازی رومی، تمایلات شهروندان

EXTENDED ABSTRACT

Introduction

Methodology

Geographical area of research

Results and discussion

In this research, the main reasons for citizens' tendencies have been investigated in the form of four main economic, social, cultural and aesthetic factors, each of which includes its own related items (variables), which are respectively:

ü Economic factor: demand factor in the market, construction cost, price of housing with Roman facade, returnable investment

ü Social factor: security, diversity and vitality, readability, flexibility

ü Cultural factor: popular and marketable, fashion and taste, luxurious and magnificent appearance, special and unique.

ü Aesthetic factor: attractiveness, symbolic aesthetics, sensory aesthetics, shape aesthetics

Conclusion

The results of this research show that the effective factors in the tendency of citizens to use common facades are outside the framework of approved rules and laws. The accuracy of the obtained results shows that social indicators such as security, environmental comfort, liveliness, and readability are neglected in facade design, and culture, fashion, and taste are the criteria for selection and action. Also, there is no correct understanding of the criteria regarding aesthetic indicators. As long as the principles and rules for the design and implementation of facades are not developed, the process of facade construction being affected by cultural, social and economic conditions will continue.

Key words: Neoclassical style, Urban settlements, Roman facade, citizens' desires

شارک

عنوان URL للمقالة

واکاوی علل گرایش شهروندان به سبک نئوکلاسیک در سکونتگاه های شهری (مطالعه موردی: منطقه یک تهران)

سند

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية