تأملی در معناباختگی خانه های نوظهور روستایی با تأکید بر وجوه فضایی - عملکردی (مطالعه موردی: دهستان ئیلاق جنوبی، شهرستان دهگلان)

الموضوعات :

افشین بهمنی ¹ , حامد قادرمرزی ² , لیلا مفاخری ³

1 - دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 - دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
3 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 07 الأحد , رمضان, 1440 تاريخ التأكيد : 21 الإثنين , رجب, 1441 تاريخ الإصدار : 19 الخميس , جمادى الأولى, 1446

الکلمات المفتاحية: مسکن, مسکن روستایی, معناباختگی, شهرستان دهگلان, دهستان ئیلاق جنوبی,

ملخص المقالة :

مقدمه: فرم، فضا و عملکرد خانه روستایی برآیند جهان بینی و ذهنیت ساکنین بوده و مدرنیته و فرایندهایش، وجوه چندگانه خانه روستایی را تحت تاثیر قرار داده و به تبع آن، نوعی جدایی میان ذهنیت ساکنین و عینیت خانه­ های نوظهور به وجود آمده که نتیجه آن، خالی شدن از دیروز و گم شدن در آن همه معناست.

هدف: هدف اين پژوهش، بررسی ابعاد معناباختگی مساکن جدید روستایی بویژه از بعد فضایی- عملکردی است.

روش شناسی تحقیق: داده­ها به دو روش اسنادی و پیمایشی گردآوری شد. در بخش مطالعه میدانی از ابزارهای پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده بهره گرفته شد. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از روش­های آمار توصیفی (میانگین و فراوانی)  و آمار استنباطی (آزمون کای اسکوئر، مان ویتنی، کروسکال والیس و همبستگی اسپیرمن) استفاده گردید.

قلمرو جغرافیایی پژوهش: جامعه آماری تحقیق، شهرستان دهگلان است که دارای 5 دهستان است. نمونه مورد بررسی، دهستان ئیلاق جنوبی بوده که تعداد 24 دهیار و کارشناس حوزه مسکن به عنوان نمونه انتخاب گردید.

یافته‌ها: یافته­ های حاصل از آزمون کای اسکوئر (خی دو) نشان می­دهد که در بعد کالبدی، مساکن نوظهور موجب تغییر در معنای حقیقی معماری بومی و کاهش سطح زیربنا شده­اند که با مقدار خطای آلفای 000/0 معنادار است. از بعد اقتصادی، نوسازی بر معیشت محوری خانه­های روستایی تاثیر گذاشته و به نوعی در حذف عملکرد معیشتی خانه روستایی موثر می­باشد. پدیدار شدن مساکن نوظهور در روستاها تغییراتی را در مفهوم اجتماعی مسکن ایجاد نموده و موجب شکل گیری مساکن تک خانواری با مقدار کای اسکوئر 750/19 و سطح معناداری کمتر از 05/0 شده است.

نتایج: نتایج نشان می‌دهد که ساخت مساکن جدید در روستاها، تغییرات عمده­ای در نوع معماری و تنوع فضایی و عملکردهای پیشین آن ایجاد کرده، به طوری که از معنای خانه­های کهن روستایی که عملکرد زیستی- معیشتی داشته و مصالح و منظر و معماری آن با طبیعت و محیط پیرامون روستا همخوانی داشته، فاصله گرفته است.

المصادر:

عبداله زاده، سیده مهسا و ارژمند، محمود. (1391). در جست وجوی ویژگی¬های خانه ایرانی (بر مبنای بررسی شیوه زندگی در خانه¬های سنتی شیراز). مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 3(10)، 122-109. https://www.sid.ir/paper/483570/fa
اخترکاوان، مهدی؛ دیواندری، جواد و اشراقی، شادی. (1395). خانه از مفهوم تا معنا. چهارمین کنفرانس ملی و دومین کنفرانس بین المللی پژوهش¬های کاربردی در مهندسی عمران و معماری و مدیریت شهری، 6 بهمن ماه، تهران، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی.
اکرمی، غلامرضا و دامیار، سجاد. (1395). نقش شناخت معمار از کاربر در هویت بخشی به طرح¬های مسکن روستایی؛ بررسی موردی: معماری روستایی ایلام. معماری و شهرسازی، 8(16)، 102-85. doi: 10.30480/AUP.2016.283
عنابستانی، علی اکبر؛ انزایی، الهه و بهزادی، صدیقه. (1395). اثرپذیری الگوی مسکن روستایی از تغییرات فرهنگی و اجتماعی روستاییان مورد: شهرستان نکا. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 2(16)، 42-21. doi: 10.18869/acadpub.serd.5.16.21
ارمغان، مریم. (1394). معناسازی برای خانه؛ زندگی روزمره تهران در فیلم‌های سینمایی. پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، 5(2)، 73-51.
doi: 10.22059/IJAR.2015.59018
ارژمند، محمود و خانی، سمیه. (1391). نقش خلوت در معماری خانه ایرانی. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 2(7)، 38-27.
https://www.sid.ir/paper/177360/fa
عسکری، اباصلت رابری؛ عباس زاده، شهاب و آبرون، علی اصغر. (1394). بررسی عناصر فضایی- کالبدی تأثیر گذار بر مسکن روستایی (مطالعه موردی: روستاهای دیزباد بالا، فریزی و آیدلیک). پژوهش و برنامه¬ریزی روستایی، 4(12)، 193-177.
doi: 10.22067/JRRP.V4I4.46814
دادور خانی، فضیله؛ حسام، مهدی؛ چراغی، مهدی؛ امیدی شاه¬آباد، امید و محمدی، زینب. (1397). تحلیل اثرات تغییرات الگوی مسکن بر کارکرد زنان روستایی (مطالعه موردی: روستاهای استان لرستان). مسکن و محیط روستا، 37(163)، 74-61.
doi: 2010.22034/37.163.61
فضلعلی، زینب؛ پورطاهری، مهدی و رکن¬الدین افتخاری، عبدالرضا. (1397). بررسی تغییرات مسکن روستایی استان مازندران. پژوهش-های جغرافیای انسانی، 50(2)، 354-339. doi: 10.22059/JHGR.2017.60338
قره بگلو، مینو و روحی فر، سولماز. (1397). تاریخ ذهنیت عامه عاملی تاثیرگذار بر کیفیت مسکن. هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 23(1)، 80-67. doi: 10.22059/JFAUP.2018.238201.671763
قاسمی سیانی، محمد؛ افراخته، حسن؛ ریاحی، وحید و عزیزپور، فرهاد. (1397). تبیین تحولات ساختاری - کارکردی سکونت و مسکن روستایی (مطالعه موردی: بخش بن رود و جلگه شهرستان اصفهان). برنامه¬ریزی توسعه کالبدی، 2(3)، 64-47.
dor: 20.1001.1.26455471.1397.5.2.3.8
حمزه¬نژاد، مهدی و دشتی، مینا. (1395). بررسی خانه¬های سنتی ایرانی از منظر پدیدارشناسان و سنت گرایان معنوی. نقش جان، 6(2)، 35-24.
dor : 20.1001.1.23224991.1395.6.2.2.2
حسنی، کیانوش و نوروز برازجانی، ویدا. (1397). الگوی نوین از دستور زبان شکل در معماری خانه امروز؛ نمونه موردی : ‌خانه‌های مجموعه‌¬ای قاجاری شهرهای تبریز و تهران. باغ نظر، 15(63)، 40-29. doi: 10.22034/BAGH.2018.67365
حسینی، علی؛ فروتن، منوچهر و صالحی، سعید. (1397). تحول معنای‌ اجتماعی- فضایی در خانه‌های اراک (بررسی تطبیقی الگوی فعالیت‌ها و روابط اجتماعی در خانه‌های سنتی درون‌گرا و خانه‌های تک واحدی معاصر اراک). معماری و شهرسازی آرمان شهر، 11(23)، 39-27.
https://www.armanshahrjournal.com/article_69528.html
کریمی، مهشید؛ حجت، عیسی و شهبازی چگنی، بهروز. (1397). جستار در چگونگی پیوند ساکن و مسکن. باغ نظر، 15(61)، 16-5.
doi: 10.22034/BAGH.2018.63859
خامنه¬زاده، حنانه. (1396). مفهوم خلوت و چگونگی تحقق آن در زیست-جهان خانه ایرانی مطالعه تطبیقی آن در خانه ایرانی ماقبل مدرن و خانه مدرن ایرانی. باغ نظر، 14(49)، 44-33. https://www.bagh-sj.com/article_47438.html
خسرونیا، مرتضی. (1396). تأثیر تغییر فصول و فعالیت‌ها ‌بر الگوی سکونت و شکل مساکن روستایی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان ارومیه). مسکن و محیط روستا، 36(159)، 62-51. l 1-1197-fa-htm http://jhre.ir/article-
معقولی، نادیا و احمدزاده، معصومه. (1396). گونه شناسی مسکن روستایی شهرستان سواد کوه از نظر معماری و سازه. مسکن و محیط روستا، 36(160)، 102-87. 1-1230-fa.html http://jhre.ir/article-
پورغفارمغفرتی، محمدرضا و پوررمضان، عیسی. (1397). ارزیابی وضعیت شاخص¬های اجتماعی مسکن در نواحی روستایی استان گیلان. نگرش¬های نو در جغرافیای انسانی، 10(2)، 268-249. dor: 20.1001.1.66972251.1397.10.2.26.6
محمدی یگانه، بهروز؛ چراغی، مهدی؛ جمشیدی، محمد کاظم و امامی، مائده. (1396). تحلیل شاخص‌های اقتصادی مؤثر در تحولات کارکرد مسکن روستایی (مطالعه موردی: دهستان غنی بیگلو، شهرستان زنجان). مسکن و محیط روستا، 36(160)، 44-35.
http://jhre.ir/article-1-1308-fa.html
مظفر، فرهنگ؛ عبدمجیری، امین و هاشمیان، عاطفه سادات. (1395). مفاهیم در الگوی معماری مسکن روستایی (پژوهشی مورد در روستاهای استان خراسان رضوی). مسکن و محیط روستا، 35(154)، 74-59. 1-773-fa.html http://jhre.ir/article-
قادرمرزی، حامد و بهمنی، افشین. (1397). واکاوی ابعاد فقر مسکن با تاکید بر عملکرد اقتصادی مساکن روستایی مورد: دهستان ئیلاق جنوبی شهرستان دهگلان. دومین همایش ملی چشم انداز توسعه پایدار روستایی ایران، تهران.
ریاحی، وحید؛ میثمی، زهرا و جوان، فرهاد. (1397). تحلیل وضعیت تأمین مسکن در سکونتگاه¬های روستایی حاشیه کلان شهرها (مورد مطالعه: روستاهای بخش کهریزک در شهرستان ری). سرزمین، 15(1)، 28-15.
https://sanad.iau.ir/fa/Journal/sarzamin/Article/822826
ریاحی، وحید؛ پریزادی، طاهر و سنگین استادی، علی. (1396). تحلیل الگوهای تأمین مسکن در نواحی روستایی مورد: شهرستان¬های تایباد و باخرز. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 6(2)، 154-137. doi: 10.18869/acadpub.serd.6.20.137
سعیدی، عباس و امینی، فریبا. (1389). ناپایداری سکونت گاهی و تحول کارکردی مسکن روستائی: مورد: روستای خفر (ناحیه نطنز- بادرود). جغرافیا (انجمن جغرافیایی ایران)، 8(27)، 43-29. https://mag.iga.ir/article_704418.html
ساکت یزدی، علی؛ بیگ¬زاده، حمید و کاملی، ساسان. (1396). بررسی تأثیر مرمت‌های نامطلوب بر میزان بار حرارتی خانه‌های سنتی یزد؛ نمونه موردی: خانه‌های علومی و تهرانی. باغ نظر، 14(54)، 76-65. https://www.bagh-sj.com/article_53481.html
سرتیپی¬پور، محسن. (1392). معماری خانه¬های بومی مردم پسند در روستاهای استان مرکزی. برنامه¬ریزی توسعه کالبدی، 1(3)، 36-25. https://psp.journals.pnu.ac.ir/article_2167.html
سرتیپی¬پور، محسن؛ رستمی، محمدرضا؛ شهابی شهمیری، مجتبی و امیرسادات، میثم. (1397). تحلیل و ارزیابی ویژگی‌های مسکن روستایی براساس نمونه‌گیری سال 1392. مسکن و محیط روستا، 37(163)، 18-3. doi: 2010.22034/37.163.3
شفایی، مینو. (1397). الگوی طراحی مسکن روستایی (مطالعه موردی: روستای هنجن). مسکن و محیط روستا، 37(163)، 46-33.
doi :2010.22034/37.163.33
ورمقانی، حسنا؛ سلطان¬زاده، حسین. (1397). نقش جنسیت و فرهنگ معیشتی در شکل‌گیری خانه (مقایسه خانه‌های قاجاری گیلان و بوشهر). آرمانشهر، 11(23)، 134-123. 202337/fa.html https://www.sid.ir/paper/
زرگر، اکبر؛ سرتیپی¬پور، محسن؛ میری، سیدحسن و شیخ طاهری، حامد. (1396). طراحی و شکل‌گیری خانه روستایی به روایت معماران قدیمی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان گرمسار). مسکن و محیط روستا، 36(158)، 20-3. 1-1205-fa.html http://jhre.ir/article-
Cheng, M., Liu, Y., & Zhou, Y. (2019). Measuring the symbiotic development of rural housing and industry: A case study of Fuping County in the Taihang Mountains in China. Journal of Land Use Policy, 82, 307-316. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2018.12.013
Kuloglu, N., & Durmus, S. (2014). The Trace of Change: Traditional House, Proceedings of the 2nd ICAUD International Conference in Architecture and Urban Design Epoka University, Tirana, Albania, 08-10 May 2014 Paper No. 285. http://dspace.epoka.edu.al/handle/1/1044
Nuzha, A. (2018). A place of many names: how three generations of Bedouin women express the meaning of home. Journal of Hous and the Built Environ, 33, 247–262. https://doi.org/10.1007/s10901-017-9546-5
Philip, L., & Williams, F. (2018), Remote rural home based businesses and digital inequalities: Understanding needs and expectations in a digitally underserved community. Journal of Rural Studies, 62, 1-13. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2018.09.011
Rapoport, A. (2005). Culture Architecture and design, Locke science publishing company, Inc, Chicago, USA.
Robert R., Reed, & Ejindu S. Ume. (2019). Housing, Liquidity Risk, and Monetary Policy. Journal of Macroeconomics, 59-60, 1-68. https://doi.org/10.1016/j.jmacro.2019.01.003
Townsend, L., Wallace, C., Fairhurst, G., & Anderson, A. (2017). Broadband and the creative industries in rural Scotland. Journal of Rural Study, 54, 451–458. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2016.09.001