ارزیابی نقش سکونتگاه های غیررسمی در ساختارفضایی شهری ( مطالعه موردی: شهر همدان)
الموضوعات :محمدرضا کشکولی 1 , مسعود مهدوی حاجیلویی 2 , مجید ولی شریعت پناهی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استاد گروه جغرافیا، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار گروه جغرافیا، واحد یادگار امام، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: حاشیه نشینی, سکونتگاههای غیررسمی, واژگان کلیدی : مسکن, شهرهمدان,
ملخص المقالة :
مقدمه: بیکاری، فقر، شرایط اقتصادی بغرنج و مسائل و مشکلات از یک سو و تمایل مردم برای سکونت در شهرهای بزرگ و یا مجاورت اینگونه شهرها از سوی دیگر همواره یکی از مسائل اصلی شهرهای کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران بوده است. با یک بررسی کارشناسانه و مشاهده آمار و ارقام از فاجعه بارتر شدن این مسئله حکایت دارد که اگر برنامه ای مدون و طراحی شده برای آن در نظر گرفته نشود کل جوامع شهری را تهدید می کند. ساکنانی که با توجه به مسائل و مشکلات فراوان به دور ازحداقل شرایط زیستی مناسب و بدون دسترسی به منابع درآمدی پایدار، مجبور به سکونت در مناطقی مختلف شهر می شوند. مناطقی که بستر مناسب برای پذیرفتن این ساکنان را ندارند و در نتیجه این هجوم سکونتگاه های غیر رسمی برای سکونت بوجود می آیند.هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر ارزیابی نقش سکونتگاه های غیر رسمی در ساختارفضایی شهری و بررسی نحوه جلوگیری از گسترش سکونتگاه های غیر رسمی و پیدا کردن روش های بهینه جهت ساماندهی این نواحی در شهر همدان می باشدکه در ابعاد کالبدی ، فضایی ، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مورد بررسی قرار می گیرد.روش شناسی تحقیق: از لحاظ متدولوژی تحقیق حاضر با توجه به ماهیت نوعی تحقیق کاربردی- توسعه ای است. و نحوه گردآوری داده های توصیفی از شاخه پیمایشی می باشد. شیوه تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از تکنیک دلفی و تحلیل آمار با استفاده از نرم افزار SPSS انجام گرفته شده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی شامل سکونتگاه های غیر رسمی محدوده شهر همدان می باشد.یافته ها: نتایج بدست آمده از آزمون t-test تک نمونه‌ای در مورد رضایت ساکنان از وضعیت سکونتگاه های غیر رسمی شهر همدان نشان می دهد که این محلات با توجه به جدول که حاصل از خروجی آزمون t-test می باشد نشان می دهد که رضایتمندی در این محلات با توجه با اختلاف میانگین و حد بالاو پایین درسطح متوسط و نامطلوب می باشد.نتایج: توسعه شهر همدان و گسترش شهر نشینی در دهه های اخیر با رشد اسکان غیر رسمی همراه بوده است. این پدیده اجتماعی- اقتصادی به دلیل نبود توجه به برنامه ریزی منطقه ای و شهری و توانایی های درونی منطقه شهری به لحاظ ایجاد فعالیت و ظرفیت اشتغال شکل گرفته است و اغلب این محلات در محدوده خدماتی شهر همدان واقع شده اند و مشکل اصلی آنها نبود برخورداری از امکانات و خدمات رفاهی و اجتماعی شهر است. علاوه بر این کالبد و سیمای شهر همدان را با مشکل مواجه نموده است. واقعیت این است که نمی توان این محدوده ها را از فضای برنامه ریزی حذف کرد و آنها را نادیده گرفت بلکه باید با برنامه ریزی شهری دقیق و متناسب با ویژگی های ساکنین به ایجاد تغییر در کالبد و بافت آنها پرداخت.
ایراندوست،کیومرث. (1388). سکونتگاههای غیررسمی و اسطوره حاشه نشینی. چاپ اول، تهران: شرکت پردازش برنامهریزی شهری.
ایراندوست، کیومرث. (1391). مرور تجربه ای کوتاه توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی، نمونه شهر کرمانشاه. دو فصلنامه جغرافیا و توسعه، 2، 78-59.
بهزادفر، مصطفی. (1394). طرحها و برنامه های شهرسازی. تهران: انتشارت نشر.
حاتمینژاد، حجت؛ ثابت کوشکینیان، مجتبی؛ سقایی، مهدی و حاتمینژاد، حسین. (1391). کنکاشی پیرامون مسایل عمده تأثیر گذار بر مهاجرتهای روستایی دهستان تکاب. فصلنامه اطلاعات جغرافیایی شهر، 21(8)، 84-55.
حاتمینژاد، حسین؛ حاتمینژاد، حجت؛ فارابی اصل، نیر؛ ثابت کوشکی نیان، مجتبی و فوادی، فاطمه. (1391). تحلیلی جغرافیایی پیرامون اثرگذاری کالبد مناطق شهری بر ایجاد جرم (نمونه موردی: سکونتگاههای غیررسمی مشهد). فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، 2(7)، 75-65.
سازمان مدیریت و برنامهریزی استان همدان. (1398). سالنامه آماری استان همدان. معاونت آمار و اطلاعات.
صادقی، یدالله و دویران، اسماعیل. (1391). تحلیل سطوح و عوامل ناامنی در سکونتگاههای غیررسمی (مطالعه موردی: شهر زنجان). فصلنامه دانش انتظامی، 1(4).
میره‌ای، محمد و حاتمی نژاد، حسین. (1392). اسکان غیررسمی در جهان و ایران. البرز: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد استان البرز.
Abbott, j. (2000). A Method-based Planning Framework for Informal Settlement Upgrading. Habitat International, 26, 317-337.
Dovey, UN. (2015). THE Challenges of SLUMS: global report on human settlements. 2003/ United Nations Human Settlements Programme. First published in the UK and USA in 2003 by Earthscan Publications Ltd.
Huchzermeyer, M., Karam, A., Stemela, I., Siliga, N., & Frazenburg, S. (2006). Policy, data and civil society: reflections on South African challenges through an international review. In M. Huchzermeyer, & A. Karam (Eds.), Informal settlements: A perpetual challenge? (19-40). Cape Town: UCT Press.
Huchzermeyer, M. (2009). Urban Sprawl and Land Regulation in Latin America. Land Lines, 13(2).
Smith J. F.C. (2012). Issues in Self-Help Housing, In Peter Ward(ed) Self-Help Housing: A Critique, Mansell. London. Reeves, N. Lslau,
UN-HABITAT. (2003). The Challengeof Slums, Global Report on HumanSettlement, in: www. unhabitat.org.
UN-HABITAT. (2007). Habitat Debate, Financing for the urban poor. in:www.unhabitat.org.
UN-HABITAT. (2010). Slums of the world: the face of urban poverty in 24 the new millennium.
_||_