تحلیل فضایی مکانیابی اسکان موقت در شهر اصفهان با رویکرد پدافند غیرعامل

الموضوعات :

سید محمدرضا شریفی ¹ , احمد خادم الحسینی ² , غلامرضا جلالی فراهانی ³ , امیر گندمکار ⁴ , مهدی مدیری خلیل ابادی ⁵

1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.
2 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.
3 - دانشیار علوم دفاعی راهبردی ، دانشگاه عالی دفاع ملی ، تهران ، ایران
4 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.
5 - دانشیار گروه برنامه ریزی شهری ، دانشکده برنامه ریزی شهری ،دانشگاه مالک اشتر، تهران ، ایران

تاريخ الإرسال : 01 الإثنين , محرم, 1443 تاريخ التأكيد : 11 الثلاثاء , رمضان, 1443 تاريخ الإصدار : 08 الأربعاء , جمادى الأولى, 1445

الکلمات المفتاحية: مکانیابی, پدافند غیر عامل, شهر اصفهان, اسکان موقت,

ملخص المقالة :

مقدمه: انتخاب مکان بهینه جهت استقرار اضطراری یا موقت جمعیت‎های آسیب دیده از بحران یکی از مسائلی است که همواره مورد توجه سازمان‎های مسئول در مدیریت بحران قرار دارد. شهر اصفهان با قرار گرفتن در نزدیکی دو مرکز هسته‎ای بسیار مهم در شعاع 10 و 100 کیلومتری و دلایل سیاسی متعدد می ‎تواند به عنوان کانون اصلی هدف حملات نظامی و همچنین حملات تروریستی واقع گردد. در این مقطع که بیشترین تمرکز بر حملات تروریستی شهری قرار گرفته و احتمال بسیار زیادی برای این‎گونه حملات در شهر اصفهان وجود دارد به نظر می‎رسد که پرداختن به موضوع مکانیابی اسکان موقت پس از حمله می‎تواند به عنوان یکی از اصلی‌ترین مقوله‎های مرتبط با پدافند غیرعامل مطرح باشد.هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر تحلیل فضایی مکانیابی اسکان موقت در شهر اصفهان با رویکرد پدافند غیرعامل است.روش‌شناسی تحقیق: این پژوهش از حیث ماهیت و روش، از نوع تحقیقات توصیفی - تحلیلی و از حیث هدف، از نوع تحقیقات کاربردی است. در جهت رسیدن به اهداف پژوهش با به‌کارگیری داده‌های مکانی و انجـام تحلیل‌های مربوطه در سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل تصمیم‌گیری چنـد معیـاره AHP,VIKOR اقدام شده است. جامعه آماری این پژوهش متخصصین حوزه شهری شهر اصفهان و حجم نمونه از طریق اشباع نظری به تعداد 60 کارشناس است. روش نمونه‌گیری هم به صورت نمونه‌گیری گلوله برفی می‌باشد.قلمرو جغرافیایی پژوهش: شهر اصفهان با طول جغرافیایی ۵۱ درجه و 38 دقیقۀ شرقی و عرض جغرافیایی ۳۲ درجه و ۳۸ دقیقۀ شمالی و مساحت 550 کیلومترمربع است.یافته ها: یافته‌ها نشان می‌دهد که از میان معیارهای تأثیرگذار بر مکانیابی اسکان موقت معیار شیب زمین با امتیاز 0.097 پراهمیت‌ترین و معیار دسترسی به مجتمع‎های خدماتی رفاهی با امتیاز 0.021 کم‌اهمیت‌ترین معیار ازنظر کارشناسان می‌باشد.نتایج: بر اساس بررسی‎های انجام شده اراضی قسمت شمال شرقی (اراضی بین منطقه رحمت آباد و کمشچه) حریم سی کیلومتری جهت اسکان موقت مناسب می‎باشند.

المصادر:

ابراهیمی، افسانه. (1396)، برنامه‌ریزی اسکان موقت پس از زلزله احتمالی تهران نمونه موردی منطقه 20 (شهر ری). پایان نامه کارشناشی ارشد، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، استاد راهنما: شریف مطوف.

اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش­های دفاع مقدس استان اصفهان. (1400).  سلسله گزارشات اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس استان اصفهان.

آرشیو گزارشات شهرداری اصفهان. (1400). شهرداری اصفهان.

آروین، محمود. (1394). بررسی پراکنده رویی شهری با تأکید بر توسعه درون‌زا (نمونه موردی: شهر اهواز). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران. استاد راهنما: دکتر احمدپوراحمد.

بهزاد فر، مصطفی. (۱۳۸۲). زلزله‌ی بم و تبیین زمینه‌‌ها، مبانی و استراتژی بازسازی شهر. ماهنامه آبادی، 13(40-41)،33-26.

بهمئی، حجت. (1392). تحلیلی بر پدافند غیر عامل در شهر‌های نفتی با تاکید بر ابعاد کالبدی-فضایی (مطالعه موردی: شهر امیدیه). پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته برنامه‌ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه اصفهان. استاد راهنما: علی زنگی‌آبادی.

تقوایی، مسعود و علی جوزی، خمسلویی. (1391). بررسی آسیب پذیری کاربری های شهری و در مسیر راه  پیمایی با رویکرد پدافند غیر عامل؛ مطالعه موردی کلانشهر اصفهان. فصلنامه آمایش محیط، 16، 143-125.

جوزی خمسلویی، علی و جواهران، هدی. (1392). تحلیلی بر نقش پدافند غیرعامل در امنیت راهبردی کلانشهرها. فصلنامه اطلاعات جغرافیایی  سپهر، 22(87)، 92-87.

حریری، محسن. (1394). تدوین راهنمای طراحی شهری با محوریت پدافند غیر عامل نمونه موردی: محور امام خمینی مشهد، حدفاصل سه راه دارایی تا چهارراه مدرس. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته طراحی شهری، دانشکده هنر و معماری اسلامی، دانشگاه بین المللی امام رضا علیه السلام. استاد راهنما: فرح حبیب.

حسینی، سید بهشید. (1390). تخلیه و اسکان اضطراری در پدافند غیر عامل (مبانی و تجارب). جلد اول، چاپ اول، تهران: دانشگاه صنعتی مالک اشتر

حسینی امینی، حسن؛  موسی زاده، حسین؛ بخشی، امیر و سارلی، رضا. (1398). سنجش آسیب پذیری ساختار شهری از منظر پدافند غیر عامل در زمان بحران (مطالعه موردی: شهر گمیشان). فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 14(2)، 530-509.

خانکه، حمیدرضا. (1391). آمادگی بیمارستانی در حوادث و بلایا (برنامه کشوری). مرکز مدیریت حوادث و فوریت‎های پزشکی، مرکز تحقیقات توانبخشی در حوادث و بلایا، تهران، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.

خدمت زاده، علی؛ موسوی، میرنجف و یوسف زاده، اردشیر. (1400). تحلیل شاخصهای آسیب پذیری شهری با رویکرد مدیریت بحران زلزله (مطالعه موردی: شهر ارومیه). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 16(1)، 62-43.

رحیمی، محمد؛ عبدالهی، علی اصغر و ایلاقی حسینی، محسن. (1394). مکان یابی اردوگاه های اسکان موقت در مواقع زلزله (مطالعه موردی: شهرستان های جیرفت و عنبرآباد). جغرافیای اجتماعی شهری، 2(2)، 41-57.

زمانی جوهرستانی، اعظم. (1398). تحلیلی بر آسیب‌پذیری بافت‌های فرسوده شهری در برابر زلزله (موردمطالعه: شهر ملایر)، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور مرکز اصفهان. استاد راهنما: مهدی ابراهیمی.

سوادکوهی، ساسان. (1392). تحلیل فضاهای شهری بر اساس اصول پدافند غیر عامل 14، نمونه مورد کاوی از کشور ایران. تهران: موسس چاپ و انتشارات دانشگاه امام حسین.

شهبازی، سیده محبوبه؛ سلطانی، ناصر و جوان، خدیجه. (1400). آمایش فضایی -  مکانی مراکز درمانی شهر ارومیه با رویکرد پدافند غیرعامل. فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 16(4)، 725-711.

عنابستانی، علی اکبر؛ جوانشیری، مهدی؛ محمودی، حمیده و دربان آستانه محمدرضا. (1397). تحلیل فضایی سطح تاب‌آوری سکونتگاه‌های روستایی در برابر مخاطرات محیطی (مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان فاروج). فصلنامه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، ۵(۱)، 38-17.

طوقی، مصطفی؛  اکبرزاده، میثم  و صبوحانیان، علی. (1394). ارزیابی معابر پیاده از منظر تخلیه اضطراری. فصلنامه مطالعات شهری، 5(17)، 14-5.

قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1390-1394). تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.

کاملی، محسن؛ حسینی امینی، حسن؛ حسینی، سید بهشید و  حسینی، سیدباقر. (1395). تبیین معیارهای پدافند غیرعامل در تخلیه و اسکان اضطراری شهرهای بزرگ با استفاده از روش دلفی. فصلنامه پژوهش­های بوم شناسی شهری، 7(14)، 124-113.

محمدرضا زیرکی ، حسن سعادتی. (1397). رویکرد پدافند غیرعامل در پهنه بندی فضایی اردوگاه های اسکان موقت با استفاده از روش تلفیقی AHP-FUZZY  و GIS (مطالعه میدانی: منطقه 8 شهر تهران). فصلنامه پدافند غیرعامل، 9(3)، 86-77.

محمدی ده چشمه، مصطفی.  (1393). ایمنی شهری و پدافند غیرعامل. چاپ اول، اهواز: انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز.

مرکز آمار ایران. (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن. شهرستان اصفهان.

مرکز مطالعات و برنامه­ریزی شهر تهران. (1393). طرح جامع اسکان اضطراری و موقت شهر تهران با رویکرد به تمامی مخاطرات محتمل در شهر تهران با تمرکز بر رخداد زلزله. فاز اول، تدوین مدل­های مفهومی و تدوین شرح خدمات نهایی سایر فازها، مجری: دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران.

مرکز مطالعات وخدمات تخصصی شهری و روستایی وزارت کشور. (1385). از سری متون تخصصی ویژه دهیاران آشنایی با مدیریت بحران با تاکید بر نقاط روستایی. مرکز پژوهش­های وزارت کشور، پژوهشکده علوم انسانی.

نظری، امین. (1395). مکان یابی مراکز اسکان اضطراری و موقت بازماندگان زلزله (نمونه موردی: منطقه 12 تهران). پایان نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه­ریزی شهری پردیس بین المللی فارابی دانشگاه هنر.

هاشمی فشارکی، جواد و امیر شکیبامنش. (1390). طراحی شهری از منظر دفاع غیرعامل. چاپ اول، تهران: انتشارات بوستان حمید.

Chu, J., & Su, Y. (2012). The application of TOPSIS method in selecting fixed seismic shelter for evacuation in cities. Systems Engineering Procedia, 3, 391-397.

Jebrane, A., Elmoussaoui, A., Hakim, A., Argoul, P., & STTAR, F. (2018). A continuous approach for crowd modeling: numerical aspects and application to emergency evacuation.

Jin, L. (2005). A fuzzy multi-criteria decision analysis for assessing technologies of airpollution abatement at coal-fired power plants. Master of Engineering Project. University of Regina.

Joseph Ashmore, C. T. (2013). Post-disaster shelter: Ten designs. IFoRCaRC Societies, Editor.

Kılcı, F., B. Y. Kara, & B. Bozkaya. (2015). Locating temporary shelter areas after an earthquake: A case for Turkey. European Journal of Operational Research, 243(1), 323-332.

Liu, Q., X. Ruan, & P. Shi. (2011). Selection of emergency shelter sites for seismic disasters in mountainous regions: Lessons from the 2008 Wenchuan Ms 8.0 Earthquake, China. Journal of Asian Earth Sciences, 40(4), 926-934.

Nappi, M. M. L., & J. C. Souza. (2014). Disaster management: hierarchical structuring criteria for selection and location of temporary shelters. Natural Hazards, 75(3), 2421-2436.

Pérez-Valcárcel, J., Muñiz, S., Mosquera, E., Freire-Tellado, M., Aragón, J., & Corral, A. (2021). Modular Temporary Housing for Situations of Humanitarian Catastrophe. Journal of Architectural Engineering, 27(2), 05021004.

Pezzica, C., Chioni, C., Cutini, V., & de Souza, C. B. (2020). Assessing the impact of temporary housing sites on urban socio-spatial performance: the case of the Central Italy earthquake. In International Conference on Computational Science and Its Applications, pp: 324-339.

Renne, J. L. (2018). Emergency evacuation planning policy for carless and vulnerable populations in the United States and United Kingdom. International Journal of Disaster Risk Reduction, 31,1254-1261.

Wei, L., W. Li, K. Li, H. Liu, & L. Cheng. (2012). Decision support for urban shelter locations based on covering model. Procedia Engineering, 43, 59-64.

Wisner, B., & Walker, P. (2005). Beyond Kobe. In A proactive look at the World Conference on Disaster Reduction, pp: 18-22.

Xu, J., X. Yin, D. Chen, J. An, & G. Nie. (2016). Multi-criteria location model of earthquake evacuation shelters to aid in urban planning. International Journal of Disaster Risk Reduction, 20, 51-62.