رویکرد نظامی گنجوی به تمثیل حیوانات از دیدگاه ادبیات تعلیمی

الموضوعات :

ناهید جعفری ¹ , زهرا بخشی پیش کناری ²

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلام شهر تهران
2 - مدیریت دبیرستان نیکان،آموزش و پرورش اسلامشهر، استان تهران

تاريخ الإرسال : 18 الأحد , محرم, 1439 تاريخ التأكيد : 18 الأحد , محرم, 1439 تاريخ الإصدار : 26 الإثنين , شعبان, 1438

الکلمات المفتاحية: تمثل, ادبیات تعلیمی, مخزن‌الاسرار, تمثیل حیوانات,

ملخص المقالة :

نظامی در مخزن الاسرار از میان عناصر صور خیال، از آرایۀ تمثیل بهره های فراوانی گرفته است تا بدین وسیله بتواند مفاهیم و مقاصد مورد نظر خویش را که سرشار از نکات تعلیمی و اخلاقی ناب است به بهترین شکل ممکن برای خوانندگان خود بیان کند. مخزن الاسرار نظامی از جمله آثاری است که شخصیت حیوانات در آن نقش های مختلفی را ایفا می کنند؛ حیوانات در این اثر، برخلاف باورهای عامیانه که تنها چهرۀ منفی دارند، گاه چهره ای مثبت و در برخی از اوقات نیز جنبه ای دوگانه می یابند. این پژوهش توصیفی- تحلیلی، با هدف شناخت کارکردهای تمثیلی حیوانات در مخزن‌الاسرار، انتخاب و تمثیلات حیوانی در آن بررسی شده‌اند.

المصادر:

1- قران کریم.

2- نهج‌البلاغه. (۱۳۷۹). ترجمه محمد دشتی، قم: مشهور.

3- آمدی، ابوالفتح. (1375). غررالحکم. ترجمه جواد خوانساری. قم: دار الکتاب اسلامی.

4- آیتی، عبدالمحمد. (1370). گزیده مخزن‌الاسرار. تهران: آموزش انقلاب اسلامی.

5- اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1368). ماجرای پایان ناپذیر حافظ. تهران: یزدان.

6- ابن هشام، ابومحمد. (1392). السیره النبویه. ترجمه مسعود انصاری. تهران: مولی.

7- برقی، احمد بن محمد بن خالد. (1371). محاسن. ترجمه مهدی رجایی. تهران: نشر مجمع جهانی اهل بیت.

8- پادشاه (متخلص به شاد)، محمد. (1336). فرهنگ آنندراج. زیر نظر محمد دبیر سیاقی. تهران: کتابخانه خیام.

9- پورنامداریان، تقی. (1364). دیدار با سیمرغ. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

10- -----------. (1390). عقل سرخ (شرح و تأویل داستان­های رمزی سهروردی). تهران: سخن.

11- تقوی، محمد.(1395). حیوانات در ادب فارسی. تهران: روزنه.

12- خرمشاهی، بها الدین.(1366). حافظ نامه. تهران: علمی و فرهنگی.

13- خواجه نصیر توسی. (1375). اخلاق ناصری. انتشارات علمیه اسلامیه.

14- دزفولی، سید صدرالدین کاشف. (1332). مصباح العارفین. تهران: کتاب­فروشی و چاپ­خانۀ صافی.

15- دهخدا، علی اکبر. (1373). لغت­نامه. تهران: دانشگاه تهران.

16- دمیری، کمال‌الدّین. (1424ق). حیوة الحیوان الکبری الطبعة الثّانیّة. بیروت: دار الکُتُب العلمیّة.

17- رادفر، ابوالقاسم. (1371). بررسی و تحلیل مخزن‌الاسرار. نشریه فرهنگ، ش11، ص.ص. 148-131.

18- رازی، شمس‌الدین محمد بن قیس. (1373). المعجم فی معاییر اشعار العجم. سیروس شمیسا. تهران: فردوس.

19- زرین­کوب، عبدالحسین. (1351). سر نی. تهران: علمی.

20- زمانی، کریم. (1383). میناگر عشق. تهران: نشر نی.

21- --------. (1391). شرح جامع مثنوی. تهران: اطلاعات.

22- سعدی، مشرف­الدین عبدالله. (1385). گلستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.

23- -------------------. (1387). بوستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.

24- شمیسا، سیروس. (1381). بیان. تهران: فردوس.

25- شوالیه، ژان، گربران، آلن.(1378). فرهنگ نمادها.ترجمة سودابه فضایلی. تهران: جیجون.

26- صفی پوری شیرازی، عبدالرحیم بن عبدالکریم. (1390). منتهی الارب فی لغه العرب. تصحیح و تعلیق محمدحسن فؤادیان و علیرضا حاجیان نژاد. تهران: دانشگاه تهران.

27- طایفی، شیرزاد و اکبری، سعید. (1394). درآمدی انتقادی بر شیوه­های بیان مفاهیم اخلاقی در حکایت­های تمثیلی و جانوری. نشریه پژوهشنامه ادبیات تعلیمی دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان. سال 7، ش 28، ص.ص.88-55.

28- عبداللّهی، منیژه. (1381). فرهنگنامة جانوران در ادب فارسی. تهران: پژوهنده.

29- کوپر، جین. (1386). فرهنگ مصوّر نمادهای سنّتی. ترجمة ملیحه کرباسیان. تهران: فرهنگ نشر نو.

30- مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی.(1386). بحارالانوار. تهران: دارالکتب الاسلامیه.

31- مراغی، عبد الهادی بن محمّد. (1388). منافع حیوان. تصحیح محمّد روشن. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.

32- نجفی، محمد حسن. (1375). جواهر الکلام. ترجمۀ اکبر نائب­زاده. تهران: خرسندی.

33- نظامی، الیاس بن یوسف. (1370). مخزن‌الاسرار. تصحیح حسن وحید دستگردی. تهران: علمی.

34- ----------------. (1351). کلیات خمسه حکیم نظامی گنجه­ای. تصحیح حسن وحید دستگردی تهران: امیرکبیر.

35- یاحقی، محمد جعفر. (1394). فرهنگ اساطیر و داستان‌واره­ها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.

36- هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان. (1371). کشف‌المحجوب. تصحیح ژکوفسکی. مقدّمة قاسم انصاری. تهران: طهوری.

1. The Holy Quran


2. Nahj al-Balagha. (1379). Translated by Mohammad Dashti. Qom: Mashhour.


3. Amadi, Abulfath. (1375). Ghorar al-Hekam. Qom: Dar al-Ketab al-Islami.


4. Ayati, Abd al-Mohammad. (1370). Selected of Makhzan al-Asrar. Tehran: Pedagogy of the Islamic Revolution.


5. Ibn Hisham, Abu Mohammad. (1392). Al-Sirah al-Nabaviah. Tehran: Mola.


6. Islami Nadoushan, Mohammad Ali. (1368). The Endless Story of Hafez. Tehran: Yazdan.


7. Barghi, Ahmad bin Mohammad bin Khaled. (1371). Mahasen. Tehran: The International Society of Ahl al-Bayt.


8. Padeshah, Mohammad. (1336). Dictionary of Anenderaj. Tehran: Library of Khayyam.


9. Poornamdarian, Taqi. (1364). Visiting Simorgh. Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies.


10.  Poornamdarian, Taqi. (1364). The Sanguine Intellect. Tehran: Sokhan.


11. Taqavi, Mohammad. (1376). Animals in Persian Literature. Tehran: Rozaneh.


12. Khorramshahi, Baha al-Din. (1366). Hafez Nameh. Tehran: Elmi Farhangi.


13. Khaje Nasir Toosi. (1375). Nasirean Ethics. Tehran: Elmie Islamie.


14. Dezfouli, Sayyed Sadr al-Din Kashef. (1332). Mesbah al-'arefin. Tehran: Safi.  


15. Damiri, Kamal al-Din. (1424). Hayat al-Hayvan al-Kobra al-Tab' al-Sanie. Bairut: Dar al-Kotob al-Elmie.


16. Dehkhoda, Ali Akbar. (1373). Dehkhoda Dictionary. Tehran: University of Tehran.


17. Radfar, Abulqasim. (1371). Analysis of Makhzan al-Asrar. Nashrie Farhang, 11, pp. 131-148.


18. Razi, Shams al-din Mohammad bin Qays. (1373). Al-Mo'jam fi Ma'ayeer Ash'ar al-Ajam. Tehran: Ferdows.


19. Zarrin Koob, Abd al-Hussein. (1351). The Secret of the Reed. Tehran: Elmi.


20. Zamani, Karim. (1383). Glazer of Love. Tehran: Ney.


21. Zamani, Karim. (1391). The Comprehensive Annotation of Masnavi. Tehran: Ettela'at.


22. Sa'di. (1385). Golestan. Tehran: Khwarazmi.


23. ------. (1387). Boostan. Tehran: Khwarazmi.


24. Shamisa, Sirous. (1381). Expression. Tehran: Ferdows.


25. Shewalie, John& Gorboran, Allen. (1378). Dictionary of Symbols. Tehran: Jeyhoon.


26. Safi poor Shirazi, Abd al-Rahim bin Abd al-Karim. (1390). Montahi al-Arb fi Loghat al-'Arab. Tehran: university of Tehran.


27. Tayefi, Shirzad& Akbari, Saeed. (1394). A Critical Introduction to the Expression of Ethical concepts in Allegoric and Animal Fables. The Bulletin for Didactic Literature in Azad University of Dehaqan, 28, pp.55-88.


28. Abdullahi Manijheh. (1381). A Dictionary of Animals in Persian Literature. Tehran: Pajhoohandeh.


29. Cooper, Jane. (1386). The Illustrated Dictionary of Traditional Symbols. Tehran: Farhang-e-Nashr-e-No.


30. Majlesi, Mohammad Bagher bin Mohammad Taghi. (1386). Behar al-Anwar. Tehran: Dar al-Ketab al-Islamie.  


31. Maraghi, Abd al-Hadi bin Mohammad. (1388). The Benefits of the Animal. Dr. Mahmood Afshar Center.


32. Najafi, Mohammad Hasan. (1375). Jawaher al-Kalam. Tehran: Khorsandi.   


33. Nezami. (1370). Makhzan al-Asrar. Tehran: Elmi.


34. ----------. (1351). Five Works if Nezami. Tehran: Amir Kabir.


35. Hajviri, Abul Hasan Ali bin Ottoman. (1371). Kashf al-Mahjoob. Tehran: Tahoori.


36. Yahaghi, Mohammad Ja'far. (1394). Dictionary of Myths and Story-likes in Persian Literature. Tehran: Farhang Moaser.


37. Yalameha, Ahmad Reza. (1391). Silence in the Mystic's Views. The Quarterly for Islamic Mysticism. Azad University of Falavarjan, 32, pp.43-62.