بررسی و تحلیل کارکرد تقابل ها در بازنمایی مفاهیم اخلاقی و تعلیمی در باب هفتم از بوستان سعدی
الموضوعات :
غلامحسین گیاهی
1
,
حمید رضا سلیمانیان
2
,
حسن دلبری
3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تربت حیدریه، تربت حیدریه، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تربت حیدریه، تربت حیدریه، ایران
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران
تاريخ الإرسال : 15 الأربعاء , صفر, 1443
تاريخ التأكيد : 15 الأربعاء , صفر, 1443
تاريخ الإصدار : 15 الإثنين , محرم, 1443
الکلمات المفتاحية:
سعدی,
بوستان,
تضاد,
تقابل های دوگانه,
مفاهیم اخلاقی و تعلیمی,
ملخص المقالة :
یکی از شگردهای سعدی برای بازنمایی آموزه های تعلیمی و اخلاقی در باب هفتم بوستان، استفاده از تقابل سازی های دوگانه در سطح واژگان و معانی است. او می کوشد با ذکر موضوعات اندرزی و اخلاقیِ مطلوب، مجموعه ای از کنش های رفتاری و گفتاری نیک را به مخاطب خود انتقال دهد و در ادامه، متضاد آن مسائل را بازنمایی کند تا بر قدرت ممیزۀ اخلاقی مخاطبانش بیفزاید. در این پژوهش، با استفاده از منابع کتابخانه ای و روش توصیفی ـ تحلیلی، کیفیت بازتاب تقابل ها در باب هفتم بوستان با رویکرد به نظریۀ تقابل های دوگانه کاویده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد کلیّت این باب، بازنمایندۀ تقابل میان خیر و شر در سطح کلان است. سعدی در گام بعدی، ذیل هر مؤلفه به مصداق هایی اشاره می کند تا گسترۀ بینش و شناخت مخاطب تقویت شود. همچنین، شخصیت هایی که این تقابل ها را منعکس می کنند، در دو دستۀ حقیقی و مجازی جای می گیرند. درمجموع، سعدی قصد دارد با فراهم کردن بسترهای اخلاقی لازم برای تزکیۀ درونی افراد، شهرِ جسم و جان آن ها را به مدینۀ فاضله ای بدل کند که براساس بایدهای اخلاقی بنا شده است.
المصادر:
احمدی، بابک (1388)، ساختار و تأویل متن، چاپ دهم، تهران: مرکز.
استیور، دان (1383)، «ساختارگرایی و پساساختارگرایی»، ترجمۀ ابوالفضل ساجدی، مجلۀ حوزه و دانشگاه، سال 10، شمارۀ 39، 185‑154.
اسکولز، رابرت (1379)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمۀ فرزانه طاهری، چاپ دوم، تهران: آگه.
بارت، رولان (1370)، عناصر نشانهشناسی، ترجمۀ مجید محمدی، تهران: الهدی.
بتلاب اکبرآبادی، محسن (1394)، «تنشهای فرمی معناساز در روایتهای تعلیمی (مطالعۀ موردی و فرمالیستی بوستان سعدی)»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال 7، شمارۀ 28، 113‑144.
برتنس، هانس (1384)، مبانی نظریۀ ادبی، ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی.
تفضلی، احمد (1378)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، چاپ سوم، تهران: سخن.
حسنلی، کاووس (1380)، فرهنگ سعدیپژوهی، تهران: بنیاد فارسشناسی.
حقیقت، صادق (1385)، روششناسی علوم سیاسی، قم: دانشگاه مفید.
حیاتی، زهرا (1388)، «بررسی نشانهشناختی عناصر متقابل در تصویرپردازی اشعار مولانا»، مجلۀ نقد ادبی، سال 2، شمارۀ 6، 7‑24.
رضوانیان، قدسیه (1388)، «خوانش گلستان سعدی براساس نظریۀ تقابلهای دوگانه»، مجلۀ ادب فارسی، دورۀ 1، شمارۀ 2، 123‑135.
زرقانی، مهدی (1384)، «تحلیلی بر مقدمۀ گلستان سعدی»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال 48، شمارۀ 196، 103‑136.
زرینکوب، عبدالحسین (1379)، حدیث خوش سعدی، تهران: سخن.
سجودی، فرزان (1382)، نشانهشناسی کاربردی، تهران: علم.
سعدی، مصلحالدین (1372)، بوستان، به تصحیح محمدعلی فروغی، چاپ چهارم، تهران: ققنوس.
شایگان، داریوش (1393)، پنج اقلیم حضور؛ بحثی دربارۀ شاعرانگی ایرانیان، چاپ دوم، تهران: فرهنگ معاصر.
شنبهای، رقیه (1390)، «جبر و اختیار از دیدگاه تقابلهای دوگانه؛ سبک خاص سعدی در گلستان»، مجلۀ زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 8، 194‑212.
صیادکوه، اکبر؛ بستانی کوهنجانی، لیلا (1392)، «بررسی شیوههای ترغیب و تحذیر در گلستان سعدی»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال 5، شمارۀ 19، 95‑130.
فوشهکور، شارل هانری دو (1377)، اخلاقیات (مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از سدۀ سوم تا سدۀ هفتم هجری)، ترجمۀ محمدعلی امیرمعزی و عبدالمحمد روحبخشان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی و انجمن ایرانشناسی فرانسه در ایران.
قیس رازی، شمسالدین محمد (1388)، المعجم فی معاییر اشعارالعجم، به تصحیح محمد بن عبدالوهاب قزوینی، مدرس رضوی و سیروس شمیسا، تهران: علم.
لویاستروس، کلود (1390)، اسطوره و تفکر مدرن، ترجمۀ فاضل لاریجانی و علی جهانپولاد، تهران: فرزان روز.
مقدادی، بهرام (1378)، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی (از افلاطون تا عصر حاضر)، تهران: فکر روز.
مکاریک، ایرنما (1382)، دانشنامۀ نظریههای ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.
وحیدیان کامیار، تقی (1388)، بدیع از دیدگاه زیباییشناسی، تهران: سمت.
هامون، فیلیپ (1990م)، سمیولوجیه الشخصیه الرواییه، ترجمۀ سعید بنگراد، المغرب: دارالکلام.
یلمهها، احمدرضا (1395)، «بررسی خاستگاه ادبیات تعلیمی منظوم و سیر تطور و تحول آن در ایران»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال 8، شمارۀ 29، 61‑90.
یونسی، ابراهیم (1384)، هنر داستاننویسی، چاپ هشتم، تهران: نگاه.
_||_
