تناسب هنری در دو محور همنشینی و جانشینی شعر قیصر امین‌پور

الموضوعات :

عباسعلی وفایی ¹ ( - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی)
زهرا علی‌نوری ² (- دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی)

تاريخ الإرسال : 06 الأحد , ربيع الثاني, 1439 تاريخ التأكيد : 06 الأحد , ربيع الثاني, 1439 تاريخ الإصدار : 13 الإثنين , رمضان, 1431

الکلمات المفتاحية: تناسب, کنایه, مراعات‌النظیر, ایهام تناسب, محور همنشینی, محور جانشینی,

ملخص المقالة :

خلاقیت و ابتکار شاعر در گونه های مختلف زبانی و ادبی موجب می شود که کلام وی رنگ و بوی دگری یابد و آن را فراتر از همگنان بنشاند. بررسی شگردها و سبک شاعران و نمود خصایص شعری آنان می تواند به شناخت دقیق آن بینجامد. قیصر امین‌پور به نوآوری مشتهر است و ذوق شاعری همراه با تحصیلات دانشگاهی توانایی به او داده است تا در انتخاب واژگان و ترکیب و تلفیق آن ها در محور جانشینی و نیز همنشینی، تناسب معنایی و لفظی دلپذیری را ایجاد نماید. او در ایهام تناسب، کنایه و مراعات النظیر شگردی خاص دارد. شاعر با استفاده از ابزار کنایه، عمل انتخاب بر محور جانشینی را متناسب با عمل ترکیبِ حاصل از به کار داشتِ مراعات النظیر و ایهام تناسب بر محور همنشینی به نیکی انجام می دهد؛ به گونه ای که کشف یکی از این برجستگی‌های هنری در یک محور به کشف برجستگی های دیگری در محور دیگر می انجامد. این مقاله در پی آن است تا به آن دسته از تناسب ها در اشعار امین پور که ارزش هنری بیشتری دارد، بپردازد. به این منظور، پنج دفتر شعر شاعر که عبارتند از: آینه های ناگهان، گلها همه آفتابگردانند، تنفس صبح، در کوچة آفتاب و دستور زبان عشق، بررسی شده است.

المصادر:

 

1- اسکولز، رابرت .(1379). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمة فرزانه طاهری. تهران: آگاه.

2- امین­پور، قیصر .(1380). آینه­های ناگهان: گزیده شعرهای 64_71، تهران:  نشر افق.

3- __________ .(1367). تنفس صبح: گزیدة دو دفتر شعر «تنفس صبح» و «در کوچة آفتاب»، تهران: سروش.

4- __________ .(1386). دستور زبان عشق: از شعرهای 85_80، تهران: مروارید.

5- _______‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌___ .(1381). گلها همه آفتابگردانند، تهران: مروارید.

6- انوری، حسن .(1383). فرهنگ کنایات سخن، 2 ج، تهران: سخن.

7- دهخدا، علی اکبر .(1338). امثال و حکم، 4 ج، تهران: امیر کبیر.

8- شمیسا، سیروس .(1383). نگاهی تازه به بدیع، ویراست 3، تهران: میترا.

9- _________ .(1381). بیان، ویرایش 2،‌ تهران: فردوس.

10- صفوی، کورش .(1383). از زبان­شناسی به ادبیات، ج2، تهران: سوره مهر.

11-  نجفی، ابوالحسن .(1378). فرهنگ فارسی عامیانه، 2 ج، تهران: نیلوفر.