اخلاق فردی و اجتماعی در «صفوة‌الصفا»

الموضوعات :

مهین پناهی ¹ , ثریا کریمی یونجالی ²

1 -  دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا (س)
2 -  دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا

تاريخ الإرسال : 02 الأربعاء , ربيع الثاني, 1439 تاريخ التأكيد : 02 الأربعاء , ربيع الثاني, 1439 تاريخ الإصدار : 23 الثلاثاء , رمضان, 1432

الکلمات المفتاحية: شیخ صفی, صفوة‌الصفا, تعالیم اخلاق فردی, تعالیم اخلاق اجتماعی,

ملخص المقالة :

نوشته حاضر به شیوة تحلیل محتوایی در صدد پاسخ به این پرسش است که شیخ صفی با کدامیک از تعالیم اخلاق عارفانه توانست حوزة وسیعی از ممالک اسلامی و غیر اسلامی را تحت نفوذ تعلیمات خود قرار دهد؟ شیخ صفی به عنوان عارف واصل، به اهمیت تربیت و مهار نفس در اخلاق فردی توجه دارد و خطر آن را برای مریدان تشریح می‌کند. از دیدگاه شیخ صفی سالک باید با جهاد اکبر، سرزمین درون را از ماسوی الله پیراسته سازد، خودمحوری را به خدامحوری مبدّل کند و به جای آن که بندگی نفس کند، خداوند نفس شود. از دیدگاه شیخ صفی، سلاح‌های مبارزه با اغراض و صفات نفسانی ذکر و مجاهدت و ریاضت است. وی به طهارت باطن و تزکیة قلب از طریق نگهداشت جوارح اهمیت می‌دهد و در اخلاق اجتماعی نیز- برخلاف نقدهایی که در این باره نسبت به صوفیه شده است- خانواده‌ای موفق است؛ وی همچنین خانواده و مردم را به علت اهتمام به امور اخروی ترک نگفته؛ بلکه مشاغل اجتماعی و کسب و کار سرلوحة زندگی او بوده است.

المصادر:

 

1- ابن بزّاز اردبیلی .(1376). صفوة‌الصفا، تصحیح غلا‌مرضا طباطبایی مجد، تبریز: زریاب.

2- پناهی، مهین .(1378). اخلاق عارفان، تهران: روزنه.

3- حسینی استرآبادی، سید حسین بن مرتضی .(1366). تاریخ سلطانی از شیخ صفی تا شاه صفی، به کوشش احسان اشراقی، تهران: علمی.

4- ژولی، ژان .(1383). تصوف و صوفیه، ترجمة فائزه قربانی جویباری، ناژ.

5- سهروردی، شهاب‌الدین .(1386). عوارف‌المعارف، ترجمه ابومنصور بن عبدالمؤمن اصفهانی، به اهتمام قاسم انصاری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

6- طباطبایی مجد، غلامرضا .(1376). دردطلب (آراواحوالشیخصفی‌الدیناردبیلی)، تبریز، ابو.

7- فائقی، ابراهیم .(1375). آذربایجان در مسیر تاریخ ایران، ج2 ، تبریز: چهر تبریز.

8- کاشانی، عزالدین .(1376). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح جلال‌الدین همایی: هما.

9- مایل هروی، نجیب .(1377). جامی، تهران: طرح نو.

10- موحد، صمد .(1381). صفی‌الدین اردبیلی (چهره اصیل تصوف آذربایجان)، تهران: طرح نو.

11- مولوی، جلال‌الدین محمد .(1369). فیه ما فیه، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.

12- مینوی، مجتبی .(1372). احوال و اقوال شیخ ابوالحسن خرقانی، تهران: طهوری.

13- هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان .(1387). کشف‌المحجوب، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران: سروش.