بررسی مضامین تعلیمی در مثنوی ناشناختۀ ظهیر کرمانی

الموضوعات :

پری مالملی ¹ , احمدرضا یلمه ها ² , پریسا داوری ³

1 - عضو هیأت علمی واحد باغملک، دانشگاه آزاد اسلامی، باغملک، ایران(نویسنده مسؤول)
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران

تاريخ الإرسال : 13 الخميس , رمضان, 1443 تاريخ التأكيد : 13 الخميس , رمضان, 1443 تاريخ الإصدار : 21 الأحد , شوال, 1443

الکلمات المفتاحية: اخلاق فردی, ادبیات تعلیمی, اخلاق اجتماعی, ظهیر کرمانی,

ملخص المقالة :

مثنوی ظهیر کرمانی یکی از آثار گرانسنگ سدۀ دوازدهم هجری است که سرشار از آموزه‌های تعلیمی است و تاکنون به زیور چاپ آراسته نشده است. این منظومه سرشار از مضامین و معانی تعلیمی و حکمی است که شاعر به اقتضای زمینۀ انفعالی و ذوقی به کار برده است و هرکجا مجال یافته به پند و اندرز مخاطب پرداخته است. نگارندگان بر آن شدند تا در پژوهش حاضر براساس روش اسنادی ـ کتابخانه‌ای، برای نخستین‌بار به بن‌مایه‌ها و زمینه‌های تعلیمی و اخلاقی در این منظومة غنایی بپردازند. مهم‌ترین پرسش در پژوهش حاضر این است که آیا ردّپای افکار و عقاید مذهبی سراینده در این اثر مشهود است و آیا افزون‌بر اخلاق فردی به اخلاق اجتماعی در این اثر نیز توجه شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که سراینده در مکتب شیعه پرورش یافته است و آبشخور تفکرات وی از مکتب شیعه و آیات و احادیث اهل بیت عصمت و طهارت سرچشمه می‌گیرد؛ این تفکرات به‌روشنی در اشعار وی نمود یافته است. همچنین او افزون‌بر ابعاد اخلاق فردی، به بعد اجتماعی اخلاق نیز در این اثر توجه داشته است.

المصادر:

1. قرآن مجید.


2. اعتصامی، یوسف (1311)، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ مجلس، جلد 2، تهران: مجلس شورای ملی.


3. بسّاک، حسن؛ بیگم سیّد عصایی، فاطمه (1396)، «مقایسۀ وامق و عذرای ظهیر کرمانی با ازهر و مزهر حکیم نزاری قهستانی»، مجلۀ پژوهش‌های ادبی و بلاغی، شمارۀ 18، 45‑53.


4. جهانبخش، جویا (1384)، راهنمای تصحیح متون، تهران: میراث مکتوب.


5. درایتی، مصطفی (1390)، فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فنخا)، تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.


6. رحیمی راغب، مهین؛ قیّم، بهادر (1394)، «جایگاه علم و علم آموزی در اسلام»، جندی‌شاپور، سال اول، شمارۀ 3، 40‑48.


7. رزمجو، حسین (1374)، انواع ادبی و آثار آن، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.


8. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1386)، زمینة اجتماعی شعر فارسی، تهران: اختران و زمانه.


9. شمیسا، سیروس (1389)، انواع ادبی، تهران: فردوس.


10. صبحی، صالح (1387)، نهج‌البلاغه، قم: مرکز البحوث الاسلامی.


11. صفا، ذبیح‌الله (1386)، تاریخ ادبیات ایران؛ تهران: فردوس.


12. ظهیر کرمانی، نسخۀ خطی مثنوی، تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، شمارۀ 9530.


13. مالملی، امیدوار (1397)، «مختصری از ارسال‌المثل در مثنوی تازه یافته شدۀ ظهیر کرمانی»، تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب پارسی، شمارۀ 38، 97‑120.


14. محمودی، مریم؛ رستمی، رقیّه (1398)، «دمالت و منوهر»، مطالعات شبه‌قاره، شمارۀ 37، 645‑60.


15. ـــــــــــــــــــــــــــــ (1398)، «بررسی زیباشناسی منظومۀ منوهر و دمالت ظهیر کرمانی»، زیباشناسی ادبی، شمارۀ 40، 1‑22.


16. مشرف، مریم (1388)، جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران، تهران: سخن.


17. یلمه‌ها، احمدرضا (1395)، «بررسی خواستگاه ادبیات تعلیمی منظوم و منثور»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی دهاقان، سال هشتم، شمارۀ 29، 61‑90.