آتش عشق از دیدگاه مولانا

الموضوعات :

نصرالله امامی ¹ , اسماعیل عبدی مکوند ²

1 -  - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز (نویسندة مسئول)
2 - - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول

تاريخ الإرسال : 06 الأحد , ربيع الثاني, 1439 تاريخ التأكيد : 06 الأحد , ربيع الثاني, 1439 تاريخ الإصدار : 08 السبت , جمادى الثانية, 1431

الکلمات المفتاحية: مولانا, عشق, آتش,

ملخص المقالة :

آتش یکی از چشمگیرترین پدیده های عالم هستی با داشتن صفات برجسته ای، همچون حیات بخشی، مرگ آفرینی، شورآفرینی، حرارت بخشی، پاک کنندگی، راه نمایی، حرکت به سوی معشوق وغیره در الهام بخشی معانی مختلف همواره مورد توجّه اهل ادب و عرفان بوده است. مولانا نیز به اقتضای مرام و مسلک خود در مقام تبیین اندیشه‌های عرفانی خود به خصوص اندیشه های وحدت وجودی، از تمثیل آتش و ویژگی‌های آن بهره های فراوان برده است. دراین باره، وی با کمک آتش و مضامین آن توانسته است زیباترین و بهترین تمثیل ها و تعبیرات ممکن را برای نشان دادن نسبت خالق و مخلوق و رابطة آنها ترسیم و مفاهیم مبتکرانه و دل پذیری را خلق و ارائه نماید. صفات مشابه عشق، همچون شوق و ذوق هم آتش شمرده شده اند. مجموعة آنچه درزبان قرآن " هدایت " نامیده می شود و مجموعة آنچه درنظر مولانا و عارفان " عشق" تعبیر می‌شود، به نور و آتش تشبیه می گردد. آتش به صورت عشق در عرفان حضور یافته و در همة کشف و شهودهای عارفان همواره نور و آتش به نوعی دیده می شود. در اندیشه‌های مولانا، آتش در مصداق های آتش حق، آتش غیرت، آتش قهرالهی، آتش انبیا(ابراهیم و موسی)، آتش ریاضت و مشکلات سیروسلوک، آتش غفلت، آتش خوف حق، آتش فقر، آتش هجران، آتش کلام و سخن، آتش عشق، آتش غم، آتش امراض و بیماری، آتش نفس، آتش شهوت، آتش حرص، آتش چاپلوسی، آتش حسادت، آتش گناه، آتش بخل، آتش شوم، آتش بلا، آتش شیون و زاری، آتش جهنم، آتش ابلیس، آتش عذاب، عنصر آتش و... به چشم می خورد. آتش عشق با 120 بار تکرار، پربسامدترین کاربرد آتش در سخن مولاناست. در این مقاله، کارکرد آتش در عشق از دیدگاه مولانا نمایانده شده است.

المصادر:

 

1- بقلی، روزبهان .(1958). عبهرالعاشقین، تصحیح هنری کربن و محمّد معین.

2- زرین کوب، عبدالحسین .(1368). بحر در کوزه، تهران: انتشارات علمی.

3- زمانی، کریم .(1386). شرح جامع مثنوی معنوی، شش دفتر، تهران: انتشارات اطلاعات.

4- سهروردی، شیخ شهاب الدین .(1359). مجموعه مصنفات سهروردی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.

5- عین القضات همدانی .(1373). تمهیدات، به کوشش عفیف عسیران، تهران: نشر کتابخانه منوچهری.

6- فاطمی، سیدحسین .(1379). تصویرگری در غزلیات شمس، تهران: امیرکبیر.

7- کزّازی، میرجلال الدّین .(1380). مازهای راز، تهران: نشر مرکز.

8- محمّدی، علی .(1388). تفسیر مثنوی با مثنوی، همدان: انتشارات دانشگاه بو علی سینا.

9- مولوی، جلال الدّین محمّد .(1387). غزلیات شمس، مقدمه، گزینش و تفسیر محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.

10- _______________ .(1373). کلیات شمس تبریزی، مقدمه بدیع الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.

11- _______________ .(1372). مثنوی معنوی، تصحیح محمّد استعلامی، تهران: زوّار.

12- نرم افزارمهر ارقام رایانه .(1387). درج3، کتابخانه الکترونیک شعر و ادب فارسی، تهران.