قدیمی‌ترین نسخه خطی و ترجمه فارسی کتاب منسوب به سلیم بن قیس

الموضوعات : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

کاظم استادی ¹

1 - کارشناس ارشد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، قم

تاريخ الإرسال : 23 الأحد , محرم, 1444 تاريخ التأكيد : 23 الأحد , محرم, 1444 تاريخ الإصدار : 15 الإثنين , محرم, 1443

الکلمات المفتاحية: نثر فارسی قرن دهم, تاریخ شیعه, ترجمه متقدم, کلام شیعه,

ملخص المقالة :

کتاب‌های منسوب به سلیم بن قیس، متونی روایی با موضوعات تاریخی ـ کلامی هستند که از حدود قرن چهارم قمری، مناقشاتی دربارۀ صحت و اعتبار احادیث آن وجود داشته است. حتی درباره هویت تاریخی سلیم بن قیس، اقوال مختلفی وجود دارد؛ برخی این نام را موهوم یا مستعار می‌دانند و برخی آن را با شخصیت‌های دیگری تطبیق می‌کنند. درهرصورت، چه کتاب‌های کنونی سلیم، جعلی باشند؛ و چه اینکه شخصیت وی، هویت تاریخی نداشته باشد؛ اکنون لازم است که پژوهش‌هایی پیرامون نسخه‌های خطی این کتاب انجام شود. با بررسی جدیدی که انجام شد، 49 نسخه فیزیکی از کتاب‌های منسوب به سلیم شناسایی شده و اطلاعات کتاب‌شناختی از آنها در دسترس است. این نسخه‌ها وضعیت پیچیده‌ای دارند؛ یعنی حدود هفت مدل هستند و هر مدل، تحریر‌های مختلفی دارند، به‌گونه‌ای که یک حدیث مشترک میان آنها یافت نمی‌شود. قدیمی‌ترین نسخه موجود از این کتاب‌ها، نسخه خطی کتابخانه آیت‌الله مرعشی با تاریخ 918ق است که ترجمه فارسی نیز دارد. در پژوهش حاضر ضمن معرفی و بررسی این نسخه، به پاسخ این سؤالات پرداخته شده است: 1ـ مشخصات شکلی نسخه کهن سلیم چگونه است؟ 2ـ اطلاعات ویژۀ این نسخه به نسبت مدل‌های دیگر کتاب‌های سلیم چگونه است؟ آیا می‌توان این نسخه خطی را از جهاتی تبارشناسی نمود؟