ارزیابی تأثیر شاخص‌های محیط بر میزان سلامت جسم با تأکید بر نقش واسطه‌ای ترجیح ساکنین در محله‌های مسکونی استان مازندران

الموضوعات : فصلنامه آینده پژوهی شهری

میترا فرجی ¹ (دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران)
راحله رستمی ² (استادیار گروه معماری، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران)
مریم شباک ³ (استادیار گروه معماری، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران)

تاريخ الإرسال : 19 الأربعاء , رجب, 1445 تاريخ التأكيد : 16 السبت , ذو الحجة, 1445 تاريخ الإصدار : 01 الأحد , محرم, 1446

الکلمات المفتاحية: ادراک محیط, سلامت جسم, ترجیح محیط, مازندران.,

ملخص المقالة :

عدم تحرک بدنی یکی از عوامل خطر پیشرو، برای مرگ‌ومیر جهانی است که حدود 20 تا 30 درصد تخمین زده می‌شود. محیط نقش به سزایی در سلامت جسمانی انسان ایفا می‌کند؛ اما دانش در مورد ویژگی‌های محیطی ادراک‌شده توسط فرد، بر میزان سلامتی از بسیاری از جهات ناشناخته باقی‌مانده است. بر همین اساس این پژوهش ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻼﻣﺖِ خود رتبه‌بندی شده (SRH) در بین مردم مازندران را موردبررسی ﻗﺮار می‌دهد، ارﺗﺒﺎط عوامل محیطی با میزان سلامت جسم را مقایسه و سپس نقش ترجیح محیط به‌عنوان متغیر واسطه‌ای بررسی می‌گردد. این تحقیق ازنظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ نحوه گردآوری اطلاعات، از نوع پیمایشی و توصیفی محسوب می‌شود. در گام نخست عوامل مؤثر بر ادراک محیط از منابع معتبر داخلی و خارجی استخراج گردید و سپس توسط پرسشنامه نظرات افراد ثبت شد. جامعه‌ی آماری توسط نمونه‌گیری طبقه‌بندی‌شده با تعداد نمونه‌ی 450 نفر در محلات برگزیده‌ی شهرهای نور، آمل، بابلسر و چالوس در استان مازندران انجام گردید. پرسش‌نامه در دو بخش و به‌طور هم‌زمان جمع‌آوری ﺷﺪ. در بخش اول ﺑﺮاي اندازه‌گیری ﺳﻼﻣﺖ جسمانی از پرسشنامه‌ی استاندارد سلامت خود رتبه‌بندی شده استفاده شد. سپس ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ ادراک ویژگی‌های ﻣﺤﻠﻪ و ترجیحات افراد نسبت به محیط ﻣﺤﻠﻪ، تأثیر مؤلفه‌های یکسان، شامل؛ امکانات، امنیت، مقصد و زیبایی‌شناسی موردسنجش قرار گرفت. داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط، برازش مدل یابی معادلات ساختاری مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که ادراک ویژگی‌های محیط با عدد 0.30 بر میزان سلامت جسم مؤثر است، همچنین ویژگی محیط نیز با عدد 0.15 بر ترجیح محیط اثر مثبت و معنادار داشت. عامل ترجیح محیط به‌عنوان متغیر واسطه‌ای با عدد 0.18- بر میزان سلامت نتیجه‌ی معکوس و معنادار داشت. به‌طوری‌که با کاهش ترجیحات محیط، شاهد افزایش سلامت جسم هستیم.

المصادر:

آرنهایم، رودلف. (1392). هنر و ادراک بصری روانشناسی چشم خلاق. قم: یاران.
آلتمن، ایروین. (1382). محیط و رفتار اجتماعی: خلوت، فضای شخصی، قلمرو و ازدحام. (ترجمه: علی نمازیان) تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
امامقلی، عقیل. (1393). تأثیر معماری بر سلامت، ایده‌ای برای «معماری درمانی». نشریه پژوهش‌های کاربردی در علوم رفتاری، 6(20)، 23-38.
امامقلی، عقیل؛ آیوازیان، سیمون، زاده محمدی، علی؛ و اسلامی، سیدغلامرضا. (1391). روانشناسی محیطی، عرصه مشترك معماري و علوم رفتاري. فصلنامه علوم رفتاری، 4(14)، 23-44.
باقری، محمد؛ و عظمتی، حمیدرضا. (1402). ارتقاء سلامت جسمي-رواني شهروندان با طراحي محيط و منظر شهري. نشریه انسان و محیط‌زیست، 8(4)، 83-88.
حافظ نیا، محمدرضا. (1401). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: سمت.
ضرابی، اصغر؛ قدمی، مصطفی؛ و کنعانی، محمدرضا. (1391). ارزیابی ﺳﻜﻮﻧﺘﮕﺎه ﻫ ﺎي ﺷﻬﺮي ﺑﺎ روﻳﻜﺮد ﺷﻬر ﺳ ﺎﻟم در استان ﻣﺎزﻧﺪران. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﺔ ﻋﻠﻤﻲـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، 12(47)، 131-151.
لنگ، جان. (1391). آفرینش نظریه معماری نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. (ترجمه: علیرضا عینی‌فر) تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
Bailis, S., Segall, A., & G Chipperfield, J. (2003). Two views of self-rated general health status. Social Science & Medicine, 203-217. https://doi.org/10.1177/0022146518755485
Bowler, D., Buyung-Ali, L., & Knight, T. (2010). BA systematic review of evidence for the added benefits to health of exposure to natural environments behavior,. BMC Public Health 10:456.
Bunda, K., & Busseri, M. (2017). “Lay theories of health, self-rated health, and health behavior intentions. SAGE, 1-10.
Cai, K., Huang, W., & Lin, G. (2022). Bridging landscape preference and landscape design: A study on the preference and optimal combination of landscape elements based on conjoint analysis. Urban Forestry & Urban Greening.
de Vries, S., & Sonja , M. (2013). Streetscape greenery and health: Stress, social cohesion and physical activity as mediators. Social Science & Medicine, 26-33. doi:https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2013.06.030
Evans, G. (2003). The built environment and mental health. Journal of Urban Health, 536–555.
Ewing, R., Schmid, T., & Killingsworth, R. (2008). Relationship between urban sprawl and physical activity,obesity,and morbidity. Urban ecology,, 567-582.
Fernández , L., Lucía , C.-A., Payo , R., & García, E. (2023). Association between neighborhood physical characteristics and mental health among older adults in Spain. Geriatric Nursing, 170-177.
Ferraro, K., Farmer , M., & Wybraniec, J. (1997). Health trajectories: long-term dynamics among black and white adults‏. Journal of health and Social Behavior, 38-54.
Fonga, P. F., Cruwysb, T., Haslam, C., & Haslam, S. (2019). Neighbourhood identification and mental health: How social identification moderates the relationship between socioeconomic disadvantage and health. Journal of Environmental Psychology , 101-114.
Gerald F, F., Carolyn , L., & Josef , N. (2018). Promoting Physical Activity and Exercise. JACC FOCUS SEMINAR.
Hartig , T., & Staats, H. (2006). The need for psychological restoration as a determinant of environmental preferences. Environmental psychology, 215-226.
Hillsdon , M., Panter , J., & Foster , C. (2006). The relationship between access and quality physical activity. Public health, 1127-1132.
Idler, E., & Benyamini, Y. (1997). Self-rated health and mortality: a review of twenty-seven community studies‏. Journal of health and social behavior, 21-37.
Iran Statistics Center. (2016). Population and Housing Census, Tehran. Public relations and international cooperation. [In Persian]
Jacob R, C., Terry L, C., & Lilian G, P. (2023). Neighborhood walkability, neighborhood social health, and self-selection among U.S. adults. Health & Place.
Jiyoun, K., Yoonho, R., & Eunsurk , Y. (2023). Effects of Community Environment, Leisure, and Social Activities on Health Status of Older Adults with Diabetes in South Korea. Health care.
Kirsten , V., Gideon , B., Catrin , F., Merel , J., Dominic , W., & Gonneke , W. (2021). Neighbourhood deprivation effects on young people's mental health and well-being: A systematic review of the literature. Social Science & Medicine.
Laddu, D., Paluch, A., & LaMonte, M. (2021). The role of the built environment in promoting movement and physical activity across the lifespan: Implications for public health. ‏. Progress in cardiovascular diseases, 64, 33-40.
Landrigan, J., & Richard , F. (2015). Global health and environment al pollution. International Journal of Public Health, 761–762.
Ma, J., Dong, G., Chen, Y., & Zhang, W. (2018). Does satisfactory neighbourhood environment lead to a satisfying life? An investigation of the association between neighbourhood environment and life satisfaction in Beijing. Cities, 74, 229-239.
Maddox, G., & Douglass, E. (1973). Self-assessment of health: A longitudinal study of elderly subjects‏. Journal of health and social behavior, 87.
Mahmoudi Farahani, L., & Maller , C. (2018). Perceptions and Preferences of Urban Greenspaces: A Literature Review and Framework for Policy and Practice. Landscape Online, 61.
Malmström, M., Sundquist, J., & Johansson, S. (1999). Neighborhood environment and self-reported health status: a multilevel analysis. American Journal of Public Health (AJPH), 1181-1186.
Mayne , S. (2015). Auchincloss A,micheal Y,impact of policy and built environment changes on obesity-related outcomes: a systematic review of naturally occurring experiments. obesity reviewes, 362-375.
Millennium. (2003). ecosystem assessment,strengthening capacity to manage ecosystems sustainably for human well-being. word resources institute.
Mizen, A., Song, J., Fry, R., & Akbari, A. (2019 ). Longitudinal access and exposure to green-blue spaces and individual-level mental health and well-being: protocol for a longitudinal, population-wide record-linked natural experiment. BMJ open, 9(4), e027289. https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/.
Moradi, S., Nejat, A., Hu, D., & Ghos, S. (2020). Perceived neighborhood: Preferences versus actualities. International Journal of Disaster Risk Reduction.
Mossey, J., & Shapiro, E. (1982). Self-rated health: a predictor of mortality among the elderly. AJPH, 800-808.
Mouratidis, K. (2018). Rethinking how built environments influence subjective well-being: a new conceptual framework. Journal of Urbanism, 24-40.
Mouratidis, K. (2020). Neighborhood characteristics ,neighborhood satisfaction, and well-being: The links with neighborhood deprivation. Land Use Policy.
Nielsen, T., & Hansen, K. (2007). Do green areas affect health? Results from a Danish survey on the use of green areas and health indicators. Health & Place, 839-850.
Pere, z., Nie, D., & Ardern, J. (2013). Impact of Participant Incentives and Direct and Snowball Sampling on Survey Response Rate in an Ethnically Diverse Community: Results from a Pilot Study of Physical Activity and the Built Environment. J Immigrant Minority Health 15, 207–214.
Pereira, m., Nogueira, h., & Padez, c. (2018). Association between childhood obesity and environmental characteristics: Testing a multidimensional environment index using census data. Appled gheography92, 104-111.
Poorting, W. (2007). The prevalence and clustering of four major lifestyle risk factors in an English adult population. Preventive Medicine, 124-128.
Poortinga, W., Dunstan, F., & Foneb, L. (2008). Neighbourhood deprivation and self-rated health: The role of perceptions of the neighbourhood and of housing problems. Health & Place, 562-575.
Richard, M., & Frank , P. (2008). Eff ect of exposure to natural environment on health inequalities: an observational population studyLancet 372. 1655–60.
Sallis, J., Saelens, B., & Frank, L. (2009). Neighborhood built emvironment and income:Examining multiple health outcomes. Social science & Medicine, 1285-1293.
Schipperijn, J., Cerin , E., & Adams , M. (2017). Access to parks and physical activity:an eight country comparison. Urban foresty & Urban greening, 253-263.
Scott, A. (2003). Assessing Public Perception of Landscape: From Practice to Policy. Journal of Environmental Policy & Planning, 123-144.
Song, Y., C.Gee, G., Fan, Y., & T.Takeuchi, D. (2007). Do physical neighborhood characteristics matter in predicting traffic stress and health outcomes? Transportation Research Part F.10, 164-166.
Stokols, D. (1978). ENVIRONMENTAL PSYCHOLOGY . California: Program in Social Ecology.
Swanwick, c. (2009). Society's attitudes to and preferences for land and landscape. land use policy, 62-75.
Thorpe , R., & Whitfield , K. (2018). Psychosocial influences of African americans mens health. The jornals of gerontology, 185-187.
Tzoulas, k., KaleviKorpela, & Venn, S. (2007). Promoting ecosystem and human health in urban areas using Green Infrastructure: A literature review. Landscape and Urban Planning, 167-178.
Vries, S., M.E.van Dillen, S., Groenewegen, P., & Spreeuwenberg, P. (2013). Streetscape greenery and health: Stress, social cohesion and physical activity as mediators. Social Science & Medicine, 26-33.
Wang, R., Jiang, W., & Lu, T. (2021). Landscape characteristics of university campus in relation to aesthetic quality and recreational preference‏. Urban Forestry & Urban Greening. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2021.127389
Wu, L., Dong , Q., & Luo, S. (2021). Effects of Spatial Elements of Urban Landscape Forests on the Restoration Potential and Preference of Adolescents. Land . https://www.mdpi.com/2073-445X/10/12/1349
Xiaoa, Q., Berriganb, D., & Matthewsc, C. (2017). A prospective investigation of neighborhood socioeconomic deprivation and self-rated health in a large US cohort. Health & Place, 70-76.
Yang, G., Yu, Z., Zhang, J., & Søderkvist Kristensen, L. (2021). From preference to landscape sustainability: a bibliometric review of landscape preference research from 1968 to 2019. Ecosystem Health and Sustainability .
Zhang, L., Zhou, S., & Kwanc, M. P. (2019). Acomparativeanalysisoftheimpactsofobjectiveversussubjective neighborhoodenvironmentonphysical,mental,andsocialhealth. Health&Place, 1-13. https://doi.org/10.1016/j.healthplace.2019.102170