تصرفات زبانی مولانا در غزلیات شمس
الموضوعات : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شرق تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: غزلیات شمس. مولانا/ مولوی. تصرفات زبانی. برجستهسازی,
ملخص المقالة :
شعر حادثهای است در زبان، بنابراین مهمترین عنصر شعر زبان است. شاعران با تصرف در زبان عادی و زیر پا گذاشتن قواعد آن، ساختهای نو و بدیع خلق میکنند و شعر میآفرینند. در این پژوهش تصرفات زبانی مولانا در غزلیات شمس بررسی و تحلیل شده است. برای این منظور غزلیات شمس تبریز با مقدمه، گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعیکدکنی که مشتمل بر 1075 غزل مولاناست، بهعنوان جامعه آماری پژوهش انتخاب شد و برای شناسایی نمونههای تصرفات زبانی همه این مجموعه غزلیات با دقت مطالعه شد و پس از استخراج نمونهها به طبقهبندی و تحلیلها آنها پرداختیم. ابتدا یافتهها را به دودسته تصرفات ِ واژگانی و نحوی تقسیم کردیم و سپس تصرفات واژگانی را در سه دسته ساختمانی، آوایی و معنایی بررسی کردیم. نتیجه تحلیلها نشان میدهد که مولانا برای رسیدن به شعر ناب قواعد آوایی، صرفی و نحوی زبان را زیر پا میگذارد و با نبوغ هنری که از آن برخوردار است، ساختهایی تازه و بدیع میآفریند. این دخل و تصرف مولانا در زبان منجر به: توسع زبان، برجستهسازی زبان و نیز تقویت جانب موسیقایی کلام او شده است. بسامد و فراوانی بعضی از این تصرفات به حدی است که میتوان آن را یک ویژگی سبکی غزل مولانا به شمار آورد.
_||_