سیاست های شهری و زیست غیررسمی زباله گردی در تهران
الموضوعات : مطالعات جامعه شناختی شهریمریم ایثاری 1 , علیرضا شجاعی زند 2
1 - گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
2 - گروه جامعه شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
الکلمات المفتاحية: مقاومت, زیست غیررسمی, زباله گردی, سیاست های شهری, کردارهای فضایی,
ملخص المقالة :
پژوهش حاضر با هدف واکاوی مناسبات میان سیاست های شهری و زیست غیررسمی زبالهگردی در شهر تهران انجام شده است. روش این پژوهش مطالعه موردی است و از مشاهده و مصاحبه نیمه ساختاریافته در کنار تحلیل اسناد استفاده شده است. نتایج نشان می دهد سیاستهای شهری در بخش بازنمایی فضای شهری بر محوریت گفتمان های توسعه، مدرنیستی، زیباسازی و بهبود انتظام بصری قرار دارد. همچنین بازنمایی زیست زباله گردی براساس دو الگوی جرم انگارانه و آسیب شناختی صورت می گیرد. در زمینه کردارهای فضایی، سیاست های سازماندهی در قالب سیاست های انضباط بخشی و حذفی عمل می کند. سیاست های انضباط‌بخشی شامل سیاست زمان مندی، مکان مندی، گزینش- نظارت و بهنجارسازی است. این سیاست ها از خلال حاکمیت مرزی و حرکت مداوم حکمروایی شهری میان عرصه رسمی و غیررسمی عمل می کند و در صورت تخطی زباله گردها به سیاست های تنبیهی تغییر جهت می‌دهد. سیاست های حذفی نیز در هنگام ائتلاف میان سازمان های درگیر در حکمروایی شهری و نیز در مواقع شکست ائتلاف میان بخش عمومی و خصوصی رخ می دهد. کردارهای فضایی با هدف کسب سود، تامین اقتدار و بازسازی مشروعیت سازمانیِ از دست رفته برای حکمروایی شهری عمل می کند. در مقابل این سیاست ها، کارگران زباله گرد الگوهایی از مقاومت های نهان و آشکار را در فضاهای زیست خود با هدف مشروعیت زدایی از منابع اعمال قدرت و به رسمیت‌شناسی خود به کار می گیرند.
- اسکات، جیمز سی. (1396). سلطه و هنر مقاومت: روایتهای نهانی. ترجمه: افشین خاکباز، نشر مرکز.
- اشمیت، کریستیان (1396). هانری لفور، حق به شهر، و جریان غالب شهری جدید، در کتاب: شهرها برای مردم نه برای سوداگری، نظریه شهری انتقادی و حق به شهر، ترجمه: محمود عبدالله زاده، دفتر پژوهشهای فرهنگی.
- افراخته، حسن، حجیپور، محمد (1396). اقتصاد زبالهای در روستاهای پیراشهری جنوب تهران، فصلنامه اقتصاد، فضا و توسعه روستایی، سال ششم، شماره 4، 47- 72.
- انجمن حمایت از حقوق کودکان (1398). یغمای کودکی، پژوهشی در باب شناخت، پیش‌گیری و کنترل پدیده زبالهگردی کودکان در تهران.
- ایثاری، مریم، شجاعیزند، علیرضا (1398). زمینهها و فرایندهای شکلگیری زیست غیررسمی زبالهگردی: مطالعه موردی کارگران افغانستانی در تهران. بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره دهم، شماره اول، 63- 95.
- برمن، مارشال (1386). تجربه مدرنیته. ترجمه: مراد فرهادپور. تهران: طرح نو.
- بیات، آصف (1393). سیاستهای خیابانی، جنبش تهیدستان در ایران، مترجم: اسدالله نبوی چاشمی. تهران: پردیس دانش.
- پروین، ستار (1398). آسیبشناسی پدیده زبالهگردی در شهر تهران. طرح پژوهشی مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران.
- تهران در رتبهبندی جهانی کلانشهرها (مطالعات تطبیقی شاخصهای جهانی)، اسناد پشتیبان برنامه سوم توسعه شهر تهران (1397). شهرداری تهران، معاونت برنامهریزی، توسعه شهری و امور شورا.
- رونبرگر، کلاوس (1394). هانری لوفور و زندگی روزمره؛ در جستجوی ممکن. در کتاب: فضا، تفاوت، زندگی روزمره: خوانش هانری لوفور. ویراستاران: کانیشکا گونواردنا و دیگران. مترجمان: افشین خاکباز و محمد فاضلی. تهران: انتشارات تیسا.
- ژلنیتس، آندری (1395). تولید فضای هانری لوفور. در کتاب: درآمدی بر تولید فضای هانری لوفور، گردآوری و ترجمه: آیدین ترکمه. انتشارات تیسا.
- ژلنیتس، آندری (1396). فضا و نظریه اجتماعی. ترجمه آیدین ترکمه. انتشارات علمی و فرهنگی.
- ژیژک، اسلاوی (1389). خشونت، پنج نگاه زیرچشمی، ترجمه: علیرضا پاکنهاد، تهران: نشر نی.
- سالاروند، سپیده (1396). مردمنگاری کودکان کارگر مهاجر افغانستانی به تهران. پایاننامه کارشناسی ارشد مطالعات فرهنگی، دانشگاه علم و فرهنگ.
- صدیقی، بهرنگ (1397). شهر زیبا. نشریهتزرو، شماره ۵.
- ظهیرینیا، مصطفی، هادی، سیما (1395). مطالعه کیفی دلایل و زمینههای زبالهگردی در زاهدان. جامعهپژوهی فرهنگی، سال هفتم، شماره سوم، 43- 67.
- فوکو، میشل (1378). مراقبت و تنبیه، تولد زندان. ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. تهران: نشر نی.
- کریمی، خالد (1398). مطالعه چرخه غیررسمی اقتصادی و اجتماعی جمعآوری و بازیافت زباله در شهر تهران، مورد مطالعه: منطقه 18 شهرداری تهران. طرح پژوهشی مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران.
- مدنیپور، علی (1381). تهران: ظهور یک کلانشهر، ترجمه حمید زرآزوند. تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامهریزی شهری.
- Adama, O. (2014). Marginalisation and integration within the informal urban economy: the case of child waste pickers in Kaduna, Nigeria. International Development Planning Review, 36(2), 155–180.
- Agamben, G. (1998). Homo Sacer: Sovereign power and bare life. CA: Stanford University press.
- Gillham, B. (2000). Case Study Research Methods, Series: Continuum Research Methods, Publisher: Continuum.
- Hartmann, C. (2017). Waste picker livelihoods and inclusive neoliberal municipal solid waste management policies: The case of the La Chureca garbage dump site in Managua, Nicaragua.Waste Management, 1-13.
- Lefebvre, Henri (1991). The production of space, Oxford: Blackwell.
- Nzeadibe, T. C. & Ajaero, C. K. (2010). Informal Waste Recycling and Urban Governance in Nigeria: Some Experiences and Policy Implications. In: Handbook of Environmental Policy, Edited by J. Meijer & A. Berg, Nova Science Publishers, Inc. New York.
- Swanson, K. (2007). Revanchist urbanism heads south: The regulation of Indigenous beggars and street vendors in Ecuador. Antipode, 39(4): 710–728.
- Tevera, D. S.(1994). Dump scavenging in Gaborone, Botswana: anachronism or refuge occupation of the poor? Geografiska Annaler Series B, Human Geography, 76 (1) 21-32.
- Waquant, L (2010). Crafting the neoliberal state: workfare, prisonfare, and social insecurity’, Sociological Forum, 25(2): 197–220.
- Woodside, A. G. (2010). Case Study Research: Theory, Methods and Practice. Emerald Group Publishing Limited.
_||_