بازشناسی و تحلیل نابرابری های اجتماعی – فضایی اسکان در جامعه شهری تهران
الموضوعات : مطالعات جامعه شناختی شهری
صلاح الدین قادری
1
(دانشیار گروه جامعه شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران )
نگار رمضی
2
(دانشجوی دکتری گروه جامعه شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران )
نورالدین فراش
3
(دانشجوی دکتری گروه جمعیت شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران )
الکلمات المفتاحية: نابرابری اجتماعی, دو قطبی شدن, فضا, کلانشهر تهران.,
ملخص المقالة :
در شهر تهران، نابرابری های اجتماعی- فضایی به دلیل تعاملات پیچیده بازارهای زمین و مسکن از یک سو و ارتباط آنها با اشتغال، توزیع و کیفیت خدمات از سوی دیگر، یک موضوع جدی است. پژوهش حاضر از نظر هدف در حوزه پژوهش‌های کاربردی، از نظر جامعه آماری کل محدوده آماری شهر تهران در سطح مناطق 22 گانه و روش بررسی تحلیل ثانویه است. جهت نیل به هدف تحقیق در این مطالعه از "داده های آمارنامه شهر تهران (سال های 1400 و 1396) و اطلاعات مربوط به وضعیت اشتغال و گروه های شغلی از طرح گونه شناسی فرهنگی، اجتماعی و هویتی محلات شهر تهران و شناسایی الگوهای همسایگی و اجتماعات محلی (1396)"، استفاده شد. داده های مورد نیاز در قالب نقشه با استفاده از GIS و GeoDa مورد تجزیه‌و تحلیل قرار گرفتند. بر اساس شاخص مورانز آی و لیسا نتایج نشان داد، نواحی شمالی و جنوبی شهر تهران از نظر وضعیت شاخص های اجتماعی شرایط نامتوازن و ناهمگونی را تجربه می کند. الگوی توزیع فضایی متغیرها در مناطق 22 گانه بیانگر این است که شهر تهران گرایش به دو قطبی شدن بخش شمال – جنوب دارد. نتایج دلالت بر آن دارد که فضای شهری تهران به صورت خوشه‌ای سرشار از عدم تعادل‌های اجتماعی و در حال تجربه‌ی نابرابری‌های اجتماعی- فضایی چشم گیری میان قشرهای مختلف جتماعی است و آنچه که در واقعیت وجود دارد روز به روز بر نابرابری فضایی افزوده می‌شود.
امیری، نادر و رضاپور، آرش(1391)، هنری لفور و تولید فضای اجتماعی، جامعه، فرهنگ و رسانه، شماره 4، 17-1.
راغفر حسین، محمدی فرد زهرا، سنگری مهذب کبری(1392). اندازه¬گیری فقر چند بعدی در شهر تهران، پژوهش¬های اقتصادی (رشد و توسعه پايدار)، شماره 13، 16-1.
رفیعیان، مجتبی و زاهد، نفیسه (1399)، سنجش جدایی گزینی فضایی شهر قم و ارتباط آن با ساختار فضایی شهر، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال 10، شماره 35، 238-217.
ساوج، مایک و آلن وارد(1396)، جامعه¬شناسی شـهري، ترجمه: ابوالقاسم پوررضا، تهران: سمت.
شفیعی، امیر، عبدی دانشپور، زهره (1398). ارزیابی سیاست‌گذاری مسکونی در شهر تهران در رویارویی با نابرابری فضایی، برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 11، 132-73.
عبدی دانشپور، زهره. (1385). تحلیل نابرابری فضایی در محیط‌های پیراشهری؛ کوششی در استفاده از رهیافت برنامه‌ریزی و مدیریت راهبردی در تهران، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 36، 14-15.
عبدی، محمدعلی، مهدی¬زادگان، سیما و کردی، فرزانه(1390). شش دهه برنامه¬ریزی مسکن در ایران(1487-1327)، انتشارات مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
غفاری گیلانده، عطا، نظم فر، حسین، محمدی، علیرضا، ده ده زاده سیلابی، پروین. (1399). تحلیلی بر نابرابری‌های فضایی با تأکید بر شاخص‌های کیفیت مسکن (نمونه موردی: مناطق شهری اردبیل)، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره 22، 264-251.
فکری، محمد(1392). پرونده ویژه بررسی کتاب حق به شهر: ریشه¬های شهری، بحران¬های مالی، شماره 66، 76-74.
فکوهی، ناصر(1383). انسان‌شناسی شهری، تهران، نی.
قادری، صلاح الدین (1396)، طرح پژوهشی گونه شناسی محلات تهران، مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، کتابخانه مرکز.
قلعه نویی، محمود، ثابت، سارا. (1398). تحلیل عوامل جداییگزینی اجتماعی-فضایی در شهر اصفهان، جغرافیا و توسعه فضای شهری، شماره 6، 88-71.
لطیفی، غلامرضا و باباگلی، مژده (1393). بررسی فضاهای نابرابر شهری در تهران، برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه¬ای، شماره 1، 126-102.
مباشر امینی، مسعود. (1396). مطالعه جدایی گزینی فضایی و تمرکز فقر در محله‌های مسکونی محلات 13 گانه شهرداری منطقه 12، پژوهش اجتماعی، شماره 37، 80-63.
مدنی‌پور، علی(1381). تهران ظهور یک کلانشهر، ترجمه: حمید زرآزوند. انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
مشکینی، ابوالفضل و رحیمی، حجت اله(1391)، جدایی گزینی در مادرشهرها: تحلیلی بر جغرافیای اجتماعی مادرشهر تهران، برنامه ریزی و آمایش فضا، شماره4، 107-86.
موسوی، سید یعقوب و صمدی، علی(1397). تحلیل نابرابری اجتماعی و اقتصادی در دسترسی و استفاده از فضاهای عمومی شهری(نمونه موردی شهر تهران)، مطالعات جامعه شناختی شهری، شماره 8، 62-31.
موسوی، یعقوب(1387). بازسازي محله‌هاي شهري در چارچوب برنامه¬ريزي توسعه اجتماعي محله¬اي، مجله مطالعات اجتماعي ايران، شماره 2، 123-99.
هاروی، دیوید (1387). شهری شدن سرمایه: چرخه دوم انباشت سرمایه در تولید محیط مصنوع، ترجمه: عارفاقوامی مقدم، تهران: اختران.
Afroogh, E. (1997). Space and Social Inequalities: The Study of Spatial Segregation and Poverty Concentration in Residential Neighborhoods of Tehran, Phd Thesis in Sociology, TarbiatModares University, Faculty of Humanities
Anderson, E. (1999), Code of the street: Decency, violence, and the moral life of the inner city, New York.
Bharathi N, Malghan, D, Mishra S and Rahman A. (2022) Residential segregation and public services in urban India. Urban Studies. doi:10.1177/00420980211072855
Blumen, Orna; Zamir, Iris (2001). Two Social Environments in a Working Day: Occupation and Spatial Segregation in Metropolitan Tel Aviv. Environment and Planning A, 33(10), 1765–1784.
Bourdieu, Pierre (2000). Acts of Resistance: Against the New Myths of Our Time Cambridge: Polity Press.
Cassiers, T and Kesteloot, C. (2012). Socio-spatial Inequalities and Social Cohesion in European Cities. Urban Studies, 49(9), 1909-1924
Clark, W.A.V. (1991) Residential preferences and neighborhood racial segregation - a test of the Schelling segregation model, Demography, 28(15), 1-19
Feitosa, F, (2010), Global and Local Spatial Indices of Urban Segregation. Forthcoming in the International Journal of Geographical Information Science. 21(3), 299-323.
Felipe G. Operti, André A. Moreira, Andrea Gabrielli, Hernan Makse, José S. Andrade Jr(2022) Dynamics of racial segregation and gentrification in New York City, The Physics of Cities, https://doi.org/10.3389/fphy.2021.777761
Gabriel Otero, Beate Volker & Jesper Rozer (2021) Space and social capital: social contacts in a segregated city, Urban Geography, DOI: 10.1080/02723638.2021.1950982
Gerometta, Julia, Hartmut Haussermann, and Giulia Longo (2005). “Social Innovation and Civil Society in Urban Governance: Strategies for an Inclusive City, Urban Studies, 42(11), 200- 221.
Glynn, S. (2010), “Playing the Ethnic Card: Politics and Segregation in London’s East End”, Urban Studies,10(5), 991-1013.
Goyal, S., and Ghiglino, C. (2010), “Keeping up with the neighbors: social interaction in a market economy”, European Economic Association, 5(1),90-119.
Greenstein, R., Sabatini, F., & Smolka, M. (2000). Urban Spatial Segregation: Forces, Consequences, and Policy, Responses. Land Lines, 12(6), 7-9
Gurb, E. (2007). Some Principles of Stratifcation, American Sociological Review, 10 (2), 242-249
Gursky, D. (1994). Social Stratifcation Class, Race and Gender in Sociological Perspective. Westview Press 1994
Han, S. (2022). Spatial stratification and socio-spatial inequalities: the case of Seoul and Busan in South Korea. Humanit Soc Sci Commun, 9(22), 192-220
Huggins, R, and Piers Th (2015). Culture and Place-based Development: A Socioeconomic Analysis. Regional Studies 49(1),130–59.
Lefebvre, H (2003), "The Urban Revolution", translated by: Robert Bononno, University of Minnesota Press.
Lefebvre, H. (1991), "The Production of Space", translated by: Donald Nicholson Smith, Oxford, Blackwell.
Lobao, L (2004). Continuity and Change in Place Stratification: Spatial Inequality and Middle Range Territorial Units, Rural Sociological Society 69(1),1–30.
Maffini, L and Maraschin, C. (2018). Urban Segregation and Socio-Spatial Interactions: A Configurational Approach. Urban Science. 2(3),55-316
Manderscheid, K (2009). Integrating Space and Mobilities into the Analysis of Social
Inequality, Distinktion: Scandinavian Journal of Social Theory 10(1), 7–27.
Massey, D.S. (1981). Social Class and Ethnic Segregation: A Reconsideration of Methods and Conclusions, American Sociological Review, 46(5), 641-650.
Massey, D.S., and Denton, N.A. (2001), “American Apartheid: Segregation and the Making of the Underclass”, Massachusetts, Harvard University Press.
Nightingale, C., (2012), "Segregation: A Global History of Divided Cities", New York: The University of Chicago Press.
Pereira, P. (2021). Spatial Segregation: The Persistent and Structural Features of Exclusionary Policies. In: Leal Filho, W., Marisa Azul, A., Brandli, L., Lange Salvia, A., Özuyar, P.G., Wall, T. (eds) Peace, Justice and Strong Institutions. Encyclopedia of the UN Sustainable Development Goals. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-95960-3_21
Piekut, A. (2021). Re-Theorising Spatial Segregation: A European Perspective. In: Pryce, G., Wang, Y.P., Chen, Y., Shan, J., Wei, H. (eds) Urban Inequality and Segregation in Europe and China. The Urban Book Series. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-74544-8_2
Pløger, J (2008). Foucault’s Dispositif and the City. Plan. Theory, 7 (12), 51–70.
Préteceille, E. (2021). Has EthnoRacial Segregation Increased In The Greater Paris Metropolitan Area. Revue Française De Sociologie, 23 (52), 31–62.
Roberto, E., Korver-Glenn, E. The Spatial Structure and Local Experience of Residential Segregation. Spat Demogr9, 277–307
Sampson, Robert. (2009). “Disparity and Diversity in the Contemporary City: Social (Dis)Order Revisited.” British Journal of Sociology, 60(1), 1–31. DOI: 10.1111/j.1468-4446.2009. 01211.x
Sampson, Robert. (2012). Great American City: Chicago and the Enduring Neighborhood Effect. Chicago, IL: University of Chicago Press.
Schelling, T.C. (1971), “Dynamic models of segregation”, Mathematical Sociology, 2(1): 143-186.
Sonn J. W. (2010) Contesting state rescaling: an analysis of the South Korean state’s discursive strategy against devolution, Antipode, 42 (43): 1200–1224.
Van Ham M. and Feijten P.M. (2008) Who wants to leave the neighbourhood? The effect of being different from the neighbourhood population on wishes to move. Environment and Planning A 40(5), 1151-1170.
Van Ham M. and Tammaru T. (2016) New perspectives on ethnic segregation over time and space. adomains approach. Urban Geography.
Van Kempen, R., and Muriethe, A. (2009). New Divided City: ChangingPatterns in European Citiestesg, Royal Dutch Geographical Society Knag, Blackwell Publishing Ltd, 100 (4), 377-398.
Van Kempen, R., and Wissink, B. (2014). Between places and flows: Towards a new agenda for neighbourhood research in an age of mobility. GeografiskaAnnaler: Series b, Human Geography, 96(2), 95–108.
Wilson, George (2008). The Sociology of Spatial Inequality. Annals of the Association of American Geographers, 98(2), 500–522
Wixe, S.and Pettersson, L (2020). Segregation and individual employment: a longitudinal study of neighborhood effects. Ann Reg Sci 64 (7), 9–36.
