درآمدی بر فلسفۀ حدیث
الموضوعات :
1 -
الکلمات المفتاحية: حدیث, زبان, فلسفۀ مضاف, هرمنوتیک, زبان شناسی, متن پژوهی,
ملخص المقالة :
دوران معاصر، عصر رواج نظامهای علمی مختلفی با محوریت فلسفۀ کاربردی[1] است، همان که در فرهنگ ایرانی معمولا با تعبیر فلسفۀ مضاف یاد می‌شود. در یک دسته‌بندی کلان، فلسفه‌های مضاف بر دو سنخند؛ گاه در آنها ترکیب اضافی میان فلسفه با دانش برقرار، و گاه نیز میان فلسفه و واقعیت خارجی پیوندی حاصل شده است. هدف از بحث در بارۀ فلسفۀ هر دانش یا واقعیتی، کوشش برای دگرگونی و تکاملبخشی، تعمیق و در نهایت بازآرایی مباحث دانش یا موضوع مورد نظر است. در مطالعۀ حاضر کوشش می‌شود مبانی نظری برای تأسیس یک نظام فلسفی نوین دنبال شود، نظام فلسفۀ حدیث همچون یک فلسفه در ترکیب اضافی با واقعیت. بدین منظور، نخست به بحث از چیستی فلسفۀ حدیث خواهیم پرداخت و بر اهمیت عنصر گزینشگری در شکل‌گیری روایتها تأکید خواهیم کرد. آن گاه پدیدۀ حدیث را در دو مرحلۀ شکل‌گیری خود یعنی تحقق ذهنی و تحقق زبانی بازخواهیم کاوید. در بحث از تحقق ذهنی حدیث، نقش عوامل روانشناختی، جامعهشناختی، و فهم راوی در آن، و در بحث از تحقق زبانی حدیث هم نقش لهجه‌های منطقه‌ای و طبقاتی، و ویژگیهای فیزیولوژیک زبان را در آن به بحث خواهیم گذاشت. [1]. Applied Philosophy
1ـ آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة، بیروت، دار الاضواء، 1979م.
2ـ احمدی، بابک، رسالۀ تاریخ، تهران، مرکز، 1386ش.
3ـ ــــــــــــــــــــ ساختار و تأویل متن، تهران، مرکز، 1380ش.
4ـ اسکروتن، راجر، تاریخ مختصر فلسفۀ جدید، ترجمۀ اسماعیل سعادتی خمسه، تهران، حکمت، 1382ش.
5ـ ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور، السرائر، قم، جامعۀ مدرسین، 1410ق.
6ـ بارت، رولان، لذت متن، ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران، نشر مرکز، 1382ش.
7ـ پلامناتز، جان، ایدئولوژی، ترجمۀ عزت الله فولادوند، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1381ش.
8ـ پاکتچی، احمد، فقه الحدیث با تکیه بر مسائل لفظ، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، 1392ش.
9ـ ــــــــــــــــــــ هم تخیلی از شناخت تا معنا سازی...، پایگاه اینترنتی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی[1]، خبر درج شده در 2/ 11/ 1392ش.
10ـ جلاتلی، آنگوس، مغز و زبان، ترجمۀ عبدالرحمن نجل رحیم، تهران، شیرازه، 1380ش.
11ـ چندلر، دانیل، مبانی نشانه شناسی، ترجمۀ مهدی پارسا، تهران، سورۀ مهر، 1387ش.
12ـ حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، معرفة علوم الحدیث، بیروت، دار الآفاق الجدیده، 1400ق/ 1980م.
13ـ حیاتی، حمید، «بینامتنیت»، بخش اول، ضمن پایگاه اینترنتی باشگاه اندیشه[2]، دسترسی در 13/ 2/ 1393ش.
14ـ خسروپناه، عبدالحسین، «نظریه دیدبانی: فلسفۀ مضاف تاریخی ـ منطقی به مثابۀ نظریۀ تحول در علوم»، اندیشۀ نوین دینی، سال سوم، شم 10، پاییز 1386.
15ـ خسروی، کمال، نقد ایدئولوژی، تهران، اختران، 1383ش.
16ـ خطیب بغدادی، احمد بن علی، نصیحة اهل الحدیث، به کوشش عبدالکریم احمد وریکات، زرقاء، مکتبة المنار، 1408ق/ 1988م.
17ـ راداکریشنان، سروپالی، تاریخ فلسفۀ شرق و غرب، ترجمۀ جواد یوسفیان، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1367ش.
18ـ ساماران، شارل، روشهای پژوهش در تاریخ، ترجمۀ ابوالقاسم بیگناه و دیگران، مشهد، آستان قدس رضوی، 1371ش.
19ـ سبحانی، جعفر، نقد مقالۀ «تفکر کلامی سنتی در اسلام معاصر»، ضمن هرمنوتیک، کتاب و سنت (رک: همین منابع، مجتهد شبستری).
20ـ سروش، عبدالکریم، فلسفۀ تاریخ، تهران، پیام آزادی، 1357ش.
21ـ ضرابیها، محمد ابراهیم، زبان عرفان، تهران، بینادل، 1384ش.
22ـ فالک، جولیا، زبان شناسی و زبان، ترجمۀ خسرو غلامعلی زاده، مشهد، آستان قدس رضوی، 1377ش.
23ـ فروید، زیگموند، اشطباهات لپی، ترجمۀ حسین ارومندی، تهران، بهجت، 1383ش.
24ـ فعالی، محمد تقی، درآمدی بر معرفت شناسی معاصر و دینی، قم، انتشارات معارف، 1379ش.
25ـ گنجی، حمزه، روانشناسی عمومی، تهران، نشر روان.
26ـ گیدنز، آنتونی، جامعه شناسی، ترجمۀ منوچهر صبوری تهران، نشر نی، 1376ش.
27ـ مجتهد شبستری، محمد، هرمنوتیک، کتاب و سنت، تهران، طرح نو، 1375ش.
28ـ مطهری، مرتضی، مسئلۀ شناخت، تهران، صدرا، 1387ش.
29ـ معلمی، حسن، نگاهی به معرفت شناسی در فلسفۀ غرب، تهران، مرکز نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، 1380ش.
30ـ ویتن، وین، روانشناسی عمومی، ترجمۀ یحیی سید محمدی، تهران، نشر روان، 1383ش.
31ـ یول، جورج، مطالعۀ زبان، ترجمۀ علی رحیمی، تهران، جنگل، 1388ش.
