بازتاب تمایزات رویکرد عقلگرا و نقلگرا در تحلیل انگارۀ بداء: بازخوانی دو شرح کافی کلینی در عصر صفوی
الموضوعات :
محمدمهدی فرهی
1
(دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، تهران، ایران.)
روح الله شهیدی
2
(استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران.)
محمد کاظم رحمان ستایش
3
(دانشیار گروه علوم قرآن وحدیث، دانشگاه قم، قم،ایران.)
الکلمات المفتاحية: ملاصدرا, بداء, عقلگرایی فلسفی, نقلگرایی, محمدتقی مجلسی,
ملخص المقالة :
اندیشمندان با رویکردهای متفاوتی با روایات و گزارههای دینی مواجه شدهاند. از آنجا که هر رویکردی آثار و تبعات متفاوتی از خود بر جای میگذارد لازم است برای شناخت رویکردهای گوناگون آنها را بررسی کنیم. دو رویکرد عمده در رویارویی با روایات و گزارههای دینی رویکرد عقلگرایی فلسفی و رویکرد نقلگرایی است. در این مطالعه میخواهیم با روش مقایسهای به بررسی و تطبیق رویکرد ملاصدرا همچون نمایندۀ مکتب عقلگرایی فلسفی و رویکرد مجلسی همچون نمایندۀ مکتب نقلگرایی در باب بداء در بخش اصول از کتاب کافی بپردازیم. میخواهیم از این رهگذر به فهم و درک بهتر هر یک از این دو رویکرد دست یابیم و تفاوتها و تمایزات آنها را بازنماییم. این دو اندیشمند در عصر صفویه میزیستهاند و سوگیریهای نظری آنها حاکی از تقابل فکری دو جریان عقلگرایی و نقلگرایی در آن دوره است. فرضیۀ مطالعه آن است که این دو رویکرد در شاخصههایی چون نحوۀ تبیین آموزههای دینی، نوع بسط مسئله، گرایش به قطعیت در بیان یا احتیاطگرایی، و چگونگی برخورد با روایات غامض اختلاف دارند. بااینحال، میتوان اشتراکاتی را نیز در شیوۀ صاحبان دو رویکرد در رویارویی با روایات مشاهده کرد؛ اشتراکاتی همچون پرهیز از رد و انکار روایات، تمسک به تأویل، و رویارویی با روایات با تکیه بر پیشفرضها.
_||_