سنجش توسعه‌یافتگی اجتماعی- فرهنگی در شهرستان‌های استان خراسان رضوی

محورهای موضوعی : جغرافیا و برنامه ریزی شهری و منطقه ای

حسین آقاجانی ¹ (عضور هبأت علمی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی و مدیر گروه توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای، مشهد)
مژگان آراسته ² (پژوهشگر گروه توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای، سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی، مشهد (نویسنده مسئول))
ساجده باغبان ³ (پژوهشگر گروه توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای، سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی، مشهد)

تاریخ دریافت : 1397/10/18 تاریخ پذیرش : 1398/02/21 تاریخ انتشار : 1398/05/01

کلید واژه: توسعه‌یافتگی, استان خراسان رضوی, توسعه‌یافتگی اجتماعی- فرهنگی, مدل واسپاس, مدل سوارا,

چکیده مقاله :

پدیده شهرنشینی به عنوان یکی از مهمترین پیامدهای رشد جمعیت در قرن 21 منجر به ایجاد بحران‌های شهری و نابرابری‌های شدیدمناطق مختلف جغرافیایی به لحاظ میزان توسعه‌یافتگی و برخورداری از امکانات با یکدیگر شده است.استان خراسان رضوی به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و تنوع آب و هوایی بستر توسعه‌یافتگی متفاوتی را در شهرستان‌های این استان باعث شده است از این رو هدف این نوشتار رتبه‌بندی و سنجش توسعه‌یافتگی اجتماعی و فرهنگی شهرستان‌های استان خراسان رضوی است. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی و از لحاظ روش‌شناسی، توصیفی_ تحلیلی محسوب می‌شود که در آن با استفاده از مدل‌های SWARA و WASPASو محیط نرم‌افزاری Arc GISاقدام به رتبه‌بندی در مقیاس شهرستانی شده است. جامعه آماری تحقیق شامل 28 شهرستان استان خراسان رضوی است که جهت تعیین سطح توسعه‌یافتگی، 17 متغیر در قالب 3 گروه شاخص جمعیت و آموزش، فرهنگی و بهداشت و درمان در سطح 28 شهرستان استان جمع‌آوری و تحلیل شده است. اطلاعات و داده‌های مورد نیاز به صورت اسنادی و کتابخانه‌ای از داده‌های خام سرشماری نفوس و مسکن و گزارش اطلاعات اجتماعی و اقتصادی خراسان رضوی (سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان رضوی) استخراج شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که تفاوت عمده‌ای به لحاظ توسعه‌یافتگی شاخص‌های تحقیق در بین شهرستان‌های استان وجود دارد که نشان از عدم تعادل منطقه‌ای و نابرابری آنها است. به طوریکه شهرستان گناباد با امتیاز 9/787 توسعه‌یافته‌ترین شهرستان بوده است و پس از آن شهرستان‌های درگز، کاشمر، قوچان و سبزوار قرار گرفته‌اند. همچنین شهرستان‌های بینالود، باخرز، زاوه، داورزن و خوشاب رتبه‌های آخر توسعه‌یافتگی را کسب کرده‌‌اند. اختلاف امتیاز توسعه‌یافتگی اجتماعی- فرهنگی شهرستان اول و آخر 2/205 است که نسبتا اختلاف زیادی بین شهرستان توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته به لحاظ توسعه‌یافتگی است.