آسیب شناسی زلزله و مدیریت بحران سکونتگاه های شهری(مطالعه موردی: شهر سرپل ذهاب)
محورهای موضوعی : پهنه بندی خطر نسبی زلزله و مطالعات جغرافیایی
کلید واژه: عوامل به وجودآورنده, عوامل تسهیل کننده, عوامل بازدارند, مدیریت بحران, زلزله, شهر سرپل ذهاب..,
چکیده مقاله :
زلزله از مهمترین مخاطراتی است که شهرها در نتیجه رخ دادن آن متحمل آسیب های و صدمات جدی می شوند. این آسیب ها تحت تاثیر برخی عوامل شدت کمتر یا بیشتر به خود می گیرند. در این راستا، عوامل مختلفی می تواند تاثیرگذار باشد و مدیریت بحران را کمک نمایند. هدف تحقیق بررسی عوامل موثر در خسارت و آسیب های زلزله در شهر سرپل ذهاب است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر گردآوری داده ها از طریق پرسش نامه است. روایی تحقیق از طریق جامعه نخبگان و پایایی آن نیز با ضریب کرونباخ بیشتر از 70/0 تایید شد. جامعه آماری تحقیق را شهروندان شهر سرپل ذهاب بالغ بر 45481 نفر تشکیل داده اند. با استفاده از فرمول کوکران، حجم نمونه 381 نفر تعیین شد. روش نمونه گیری به صورت تصادفی بوده است. نتیجه آزمون تی تک نمونه ای نشان داد عوامل موثر در زمینه خسارات و آسیب های زلزله(به وجود آورنده، بازدارنده و تسهیل کننده) در سطح معناداری برابر با 000/0 و کمتر از 05/0 معنادار بوده اند. نتیجه رگرسیون نیز تایید نمود که عوامل بازدارنده می توانند با 447/0 واحد، میزان خسارات و آسیب های زلزله را پیش بینی نمایند که به معنی پیش بینی 44 درصد از تغییرات است. همچنین عوامل به وجود آورنده 41 درصد و عوامل تسهیل کننده نیز 20 درصد قدرت پییش بینی و تاثیرگذاری دارند.نتیجه تحلیل عاملی نیز نشان می دهد که دو عامل موثر به وجود آورنده خسارات و آسیب های زلزله در شهر سرپل ذهاب عبارت اند از نبود ساختمان های استاندارد و عدم سازگاری کاربری ها با وزن 35/59 و عدم توجه به مسائل آموزشی و مدیریتی با وزن 926/9 ؛ در زمینه عوامل اصلی بازدارنده، اجرای مقررات ساخت و ساز و حمایت مالی با وزن 79/56 و دسترسی به خدمات و سازگاری کاربری ها با وزن 79/10 و در زمینه عوامل تسهیل کننده نیز مدیریت و نظارت یکپارچه با وزن 79/68 و سپس حمایت و تسریع نیازهای ضروری با وزن705/9 شناخته شده اند.
Earthquakes are one of the most important hazards that cities suffer serious damage as a result. These injuries are more or less severe under the influence of some factors. In this regard, various factors can be effective and help crisis management. The purpose of this study is to investigate the factors affecting earthquake damage in Sarpol-e Zahab. The research method is descriptive-analytical and based on data collection through a questionnaire. The validity of the research was confirmed by the elite community and its reliability was confirmed by Cronbach's coefficient greater than 0.70. The statistical population of the study consists of 45,481 citizens of Sarpol-e Zahab. Using Cochran's formula, the sample size of 381 people was determined. The sampling method was random. The result of one-sample t-test showed that the effective factors in the field of earthquake damage (causing, preventing and facilitating) were significant at the level of 0.000 and less than 0.05. The regression result also confirmed that inhibitory factors can predict the amount of earthquake damage with 0.447 units, which means predicting 44% of the changes. Also, 41% of the causing factors and 20% of the facilitating factors have the power of predicting and influencing. Standard and incompatibility of users with a weight of 59.35 and lack of attention to educational and management issues with a weight of 9.926; In the field of main deterrents, implementation of construction regulations and financial support with a weight of 56.79 and access to services and user compatibility with a weight of 10.79 and in the field of facilitators, integrated management and supervision with a weight of 68.79 and then Support and acceleration of essential needs with a weight of 9.705 are known.
1. ابراهیمی، مجید؛ سلمانی مقدم، محمد؛ امیراحمدی، ابوالقاسم؛ نوری، مریم.(1394). ارزیابی آسیب پذیری لرزه ای شهر بَردَسْکن در برابر زلزله با استفاده از مدل سلسله مراتبی وارون (IHPW)، مجله مخاطرات محیط طبیعی،4(6): 137-105.
2. آزاده، سیدرضا؛ تقوایی، مسعود.(1396). تحلیل فضایی آسیب‌پذیری سکونتگاه‌های شهری و روستایی در برابر مخاطره زلزله(مطالعه موردی: استان گیلان، تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 4(3): 84-71.
3. آیسان، یاسمین؛ دیوس، یان.(1382). معماری و برنامه ریزی بازسازی، ترجمه علیرضا فلاحی، تهران: نشر دانشگاه شهید بهشتی.
4. پورحیدری، غلامرضا؛ ولدبیگی، برهان الدین.(1389). پیشگیری و آمادگی در برابر بحران ها: ایجاد جوامع پایدار، تهران: نشر دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله.
5. تقوایی، مسعود؛ دارابی، مژگان.(1387). مديريت بحران شهري با تاکيد بر مرحله پس از بحران، مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی، 3(6): 23-36.
6. حاجی نژاد، علی؛ بدلی، احد؛ آقایی، واحد.(1394). بررسي عوامل موثر بر آسيب پذيري ناشي از زلزله در مناطق شهري داراي سکونت گاه هاي غيررسمي با استفاده از GIS (مطالعه موردي مناطق 1 و 5 شهر تبريز)، مجله مخاطرات طبیعی، 4(6): 33-56.
7. حسین زاده دلیر، کریم؛ حیدری، محمود جواد.(1390). تحلیلی بر بلندمرتبه سازی و معایب آن در ایران، رشد آموزش جغرافیا، 95: 3-13.
8. خدادادی، فاطمه؛ انتظاری، مژگان؛ ساسان پور، فرزانه.(1399). تحلیل آسیب پذیری شهری در برابر مخاطره زلزله با روشELECTRE FUZZY (مطالعه موردی: کلان شهر کرج)، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی،20(56): 93-113.
9. رشیدی اصل، مصطفی؛ ارژنگی مستعلی بیگلو؛ حجت؛ رشیدی اصل، سعیده.(1396). عوامل موثر درآسیب پذیری شهرها در برابر زلزله عوامل موثر در آسیب پذیری شهرها در برابر زلزله,کنفرانس بین المللی مطالعات نوین در عمران ، معماری و شهرسازی با رویکرد ایران اسلامی، مشهد، ایران.
10. ساسان پور، فرزانه؛ شماعی، علی؛ مجید، افسر، مجید؛ سعید پور، شراره.(1396). بررسي آسيب پذيري ساختمانهاي شهر در برابر مخاطرات طبيعي (زلزله)(مطالعه موردي: محله محتشم کاشان)، مجله مخاطرات محیط طبیعی،6(14): 103-122.
11. سرور، هوشنگ؛ کاشانی اصل، امیر.(1395). ارزیابی آسیب پذیری کالبدی شهر اهر در برابر بحران زلزله، 9(34): 108-87.
12. شمس، مجید؛ معصوم پور، جعفر؛ سعیدی، شهرام؛ شهبازی، حسین.(1390).بررسي مديريت بحران زلزله در بافت هاي فرسوده شهر کرمانشاه مطالعه موردي: محله فيض آباد، آمایش محیط،4(13): 41-66.
13. طالب پور، اکبر؛ مجاهددینی، مرجان.(1398).نقش مديريت يکپارچه شهري در بهبود مديريت بحران و افزايش کيفيت خدمات عمومي به شهروندان (مطالعه موردي: استان تهران)، مطالعات توسعه اجتماعی-فرهنگی، 7(4): 67-92.
14. فرجی، امین؛ قرخلو، مهدی.(1389). زلزله و مديريت بحران شهري (مطالعه موردي: شهر بابل)، مجله جغرافیا،8(25): 143-164.
15. قائدرحمتی، صفر.(1387). گسترش فیزیکی شهرها و ضرورت تعیین حریم امن شهری، نمونه موردی شهر اصفهان،جغرافیا و مطالعات محیطی، 1(3): 14-25.
16. قنبری، ابوالفضل؛ زلفی، علی.(1393). ارزیابی آسیب پذیری شهری در برابر زلزله با تاکید بر مدیریت بحران شهری در شهر کاشمر، تحلیل فضایی مخاطرات محیطی،1(4): 59-74.
17. گل شناس، منا.(1388). عوامل تسهیل کننده برنامه ریزی راهبردی قبل از وقوع بحران (مورد مطالعه: زلزله تهران)، پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
18. Alexander, d.(2007). Disaster Management: From Theory to Implementation,Journal of seismology and earthquake engineering, 9(2): 49-59.
19. Bhuiyan, S.(2010). A crisis in governance: Urban solid waste management in Bangladesh, Journal of Habitat International,34(1): 125-133.
20. Botero ,V.(2009). Geo-information for measuring vulnerability to earthquake: a fitness for use approach PHD thesis, ITC, Netherland.
21. Downing, T. E. Bakker, K.(1998). Drought discourse and Vulnerability. Environmental change unit, University of Oxford, Oxford OX13 TB, UK. Retrieved from World Wide Web:http.//www.Eci-ox.ac.Uk/ vulnerablecommuniyies /drought- discourse-and-vulnerable-htm.
22. Gasparini,P., Manfredi, G., Zschau,J.(2011). Earthquake early warning as a tool for improving society’s resilience and crisis response,Journal of Soil Dynamics and Earthquake Engineering, 31(2): 267-270.
23. Hizbaron, D. R. Baiquni, M. Sartohadi, J. & Rijanta, R. (2012). Urban Vulnerability in Bantul District, Indonesia—Towards Safer and Sustainable Development, Journal of Sustainability, 4(1) 2022-2037.
24. Jain, G. (2015). The role of private sector for reducing disaster risk in large scale infrastructure and real estate development: Case of Delhi, International Journal of Disaster Risk Reduction,14(3): 255-238.
25. Mobaraki, O. Kashaniasl, A. (2014). The Role of Urban Planning In Crisis Management with an Emphasis on Earthquakes, (A Case Study of Ahar City), International Journal of Basic Sciences & Applied Research. 3 (SP): 256-263.
26. Motiram, B. H. (2014). Earthquake Risk Assessment, Loss Estimation and Vulnerability Mapping for Dehradun City, India. Master of Science in Geo-information Science and Earth Observation, Faculty of Geo-information Science and Earth Observation of the University of Twente.
27. Nekoei,M., Amiresmaili,M., Aradoei,Z.(2016). Investigation of obstacles against effective crisis management in earthquake, Journal of Acute Disease,5(2):91-95.
28. Roshan, A,, Kumar,M.(2020). Water end-use estimation can support the urban water crisis management: A critical review, Journal of Environmental Management,268(3): 110-131.
29. Selma, C. (2016). Seismic risk assessment at Emergency Limit Condition of urban neighborhoods: application to the Example District of Barcelona. Master Thesis in Civil Engineering, Department of Construction Engineering, Universitat Politècnica de Catalunya under Erasmus Program.
30. Timmerman, P.(1981). Vulnerability, resilience and the collapse of society. Environmental monograph, Institute for Environmental Studies. , University of Toronto, Canada.
31. Toro. J, Duarte. O , Requena. I, Zamorano. M.(2012)., Determining Vulnerability Importance in Environmental Impact Assessment The case of Colombia, Environmental Impact Assessment Review 32 : 107–117.
32. Tromeur, E. M´enard, R. Bailly, J.-B. & Souli´e, C. (2012). Urban vulnerability and resilience within the context of climate change, Nat. Hazards Earth Syst. Sci, 12(1): 1811–1821.
33. United Nations International Strategy for Disaster Reduction (UN/ISDR) .(2009). UNISDR terminology on disaster risk reduction. UN/ISDR, Geneva.
34. Zheng, B., Bi, G., Liu, H., & Lowry, P. B. (2020). Corporate crisis management on social media: A morality violations perspective, Journal of Heliyon, 6(7):35-44.