بررسی آزاداندیشی در شعر حافظ
محورهای موضوعی : ادبیات فارسی
کلید واژه: آزادی, آزاداندیشی, شعر فارسی, دیوان حافظ,
چکیده مقاله :
حافظ شاعری آگاه است و شرایط سیاسی اجتماعی زمانه خویش را خوب دریافته است چندان‌که شعر وی آیینه‌ای از اوضاع سیاسی اجتماعی عصر اوست. دیوان اشعار حافظ، درسنامه آزادگی است و خود نهضتی است در آزاداندیشی که زمان و مکان را در نوردیده و فرهنگی را عرضه کرده که عصاره و چکیده غنی و استوار ایران است و اگر بدان گوش فرا دهیم مفهوم دموکراسی را آن‌گونه که امروز مطرح است با ساختاری که متناسب با روح و روان جمعی ایرانیان است. اگرچه حافظ از اندیشه‌های عرفانی متأثر است اما اعتراض به وضع موجود را به عنوان یکی از اصول آزاداندیشی سرلوحه هنر و باور خویش قرار می‌دهد و به‌قدری آزاد است و آزادانه می‌اندیشد که حتی تصوف زمانه خویش را که همراه است با خانقاه و پیر و ریاضت و... حداقل آن‌گونه که مرسوم زمانه اوست نمی‌پسندد. به هر روی بسیاری از مظاهر آزاداندیشی حتی با توجه به مفاهیم جدید و امروزی آن در دیوان حافظ مشهود است.
منابع و مآخذ
1 ــ آژند، یعقوب. تجدد ادبی در دوره مشروطه. تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، چاپ دوم، 1386.
2 ــ العبادی، قطب‌الدین ابوالمظفر اردشیر. التصفیه فی احوال المتصوفه (صوفی‌نامه). تصحیح غلام‌حسین یوسفی. تهران: انتشارات کتابخانه طهوری، 1341.
3 ــ براهنی، رضا. طلا در مس. تهران: ناشر نویسنده، چاپ اول، 1371.
4 ــ برلین، آیزایا، چهار مقاله در باره آزادی. ترجمه محمدعلی موحد. تهران: انتشارات خوارزمی، چاپ دوم، 1380.
5 ــ ترابی، علی‌اکبر. جامعه‌شناسی ادبیات فارسی. تبریز: انتشارات فروزش، چاپ چهارم، 1383.
6 ــ حاج سیدجوادی، علی‌اصغر. گامی در الفبا. تهران: انتشارات رواق، چاپ چهارم، 1357.
7 ــ حافظ، شمس‌‌الدین محمد. دیوان حافظ. تصحیح و تحقیق و مقدمه محمدرضا جلالی نایینی ــ نورانی وصال. تهران: انتشارات سخن، چاپ اول، 1372.
8 ــ حائری، سید هادی. آزادی‌های سیاسی و اجتماعی از دیدگاه اندیشه‌‌گران. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اول، 1374.
9 ــ خرمشاهی، بهاء‌الدین. حافظ. تهران: طرح نو، چاپ سوم، 1378.
10 ــ خرمشاهی، بهاء‌الدین. رستگاری نزدیک. تهران: نشر قطره، چاپ اول، 1383.
11 ــ رزمجو، حسین. انسان آرمانی و کامل در ادبیات حماسی و عرفانی فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، 1368.
12 ــ ریاحی، محمدامین. گلگشت در شعر و اندیشه حافظ. تهران: انتشارات علمی، چاپ دوم، 1374.
13 ــ صبور، داریوش. آفاق غزل فارسی. تهران: نشر گفتار، چاپ دوم، 1370.
14 ــ صورتگر، لطفعلی. تجلیات عرفان در ادبیات فارسی.
15 ــعطار نیشابوری، شیخ فریدالدین. منطق‌الطیر. تصحیح و مقدمه و تعلیقات محمد جواد مشکور. تهران: انتشارات کتابفروشی زوار، 1353.
16 ــ عین‌القضات همدانی، ابوالمعالی عبداله‌بن محمدبن علی‌الحسن‌بن علی‌المیانجی. تمهیدات. مقدمه و تصحیح عفیف‌عسیران. تهران: انتشارات کتابخانه طهوری، 1341.
17 ــ مولوی، جلال‌الدین محمدبن محمدبن الحسین‌البلخی. مثنوی معنوی. به سعی و اهتمام و تصحیح رینولد الین نیکلسون. تهران: انتشارات امیرکبیر، 1352.
18 ــ میلانی، عباس. تجدد و تجددستیزی در ایران. تهران: نشر اختران، چاپ هفتم، 1387.
19 ــ نوبخت، ایرج. درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیات فارسی. تنکابن: دانشگاه آزاد اسلامی تنکابن، چاپ اول، 1379.
_||_