از هنجارگریزی تا فرا هنجارگریزی و خاموشی در غزلیات شمس در تعامل زبان و هیجانات
محورهای موضوعی : ادبیات فارسی
کلید واژه: هنجارگریزی, emotion, غزلیات مولانا, زبان (ذهن), هیجانات, فراهنجارگریزی, Rumi poems, breaking norm, beyond breaking norm, language (mind),
چکیده مقاله :
غزلیات مولانا که تعامل احساس و هیجان او با زبان عقل اوست، یکی از شور انگیزترین اشعار غنائی جهان است. در تعامل این هیجان و زبان و بسامد متغیر این تعامل که به چه میزان هیجانات در آفرینش غزل موثرند و به چه میزان عقل و زبان ـ شعر او را از نوعی هنجار به هنجار گریزی و در نهایت در اوج هیجانات به نوعی فرا هنجارگریزی می کشاند که نمونۀ آن را غیر از شعر او بسیار نادر می توان یافت. به شکلی که در شعر هرچه بسامد احساسات بالاتر می رود شعر او به هنجارگریزی نزدیک می شود و گاهی به اصوات بی معنی و نهایتاً به خاموشی تبدیل می شود. ما در این سیاهه به طبقه بندی این اشعار در فاصلۀ بین هنجارگریزی تا فرا هنجارگریزی و نهایتاً خاموشی که در مباحث زبان شناسی و روان شناسی مطرح گردیده است، پرداخته ایم و شرایط آن‌ها را مورد تحلیل و بررسی قرار داده ایم.
Rumi poems which are the interaction of his feeling and emotion with his mind are of the world's exciting lyrical poetry. In the interaction of this emotion and language and changing frequency of this interaction that how much such emotion is effective in creating lyric poem, and how much the mind and language, the poem draws him from a norm to braking norm and finally to beyond breaking norm, the sample of which is very rare unless in his poems. In his poems, the more the frequency of emissions enhances, the more his poems approaches to breaking norm and sometimes they become meaningless sounds. We dealt with classification of his poems between the interval of breaking norm to beyond breaking norm discussed in the linguistic issues and addressed and analyzed their conditions.
منابع و مآخذ
احمدی، بابک. ساختار و تأویل متن، جلد اول، چاپ اول، تهران: نشر مرکز، 1370
افلاطون. جمهور، ترجمة فؤاد روحانی، تهران: نشر بنگاه و ترجمة نشر کتب، 1360.
افلاکی. مناقبالعارفین. به تصحیح تحسین یازیچی. چاپ دوم. تهران: دنیای کتاب، 1362.
الیوت، تی اس. برگزیده آثار. ترجمه و تألیف محمد دامادی، تهران: انتشارات علمی، 1350.
ایگلتون، تری. پیش درآمدی بر نظریه ادبی. عباس مخبر، ویراست دوم، چاپ سوم، تهران: مرکز، 1383.
بارت، رولان. لذت متن. ترجمه پیام یزدان جو، تهران: نشر مرکز، 1383.
بهاءالدین ولد. معارف. به تصحیح و توضیح بدیع الزّمان فروزانفر، تهران: نشر مولا، 1367.
بهار، محمدتقی. سبکشناسی، ج 1، تهران: زوار، 1381.
پورخالقی چترودی، مهدخت. از سیمرغ عطار تا شمس مولانا. مجموعه مقالات مولوی‌پژوهی، جلد دوم، زیر نظر غلامرضا اعوانی، موسسه پژوهش حکمت و فلسفه ایران، 1386.
پورنامداریان، تقی. در سایه آفتاب. چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن، 1384.
تئودورف، تزوتان. بوطیقای ساختگرا. ترجمه محمد نبوی، تهران: نشر آگاه، 1389.
حافظ، شمسالدین محمد. دیوان. تصحیح قزوینی به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، تهران: انتشارات صفی علیشاه، 1383.
حیدری، حسن؛ رحیمی، یدالله. زائوم در غزلیات شمس. عرفانیات در ادب فارسی، شماره هجدهم، دانشگاه آزاد همدان، صص 27ـ46، 1393.
دشتی، علی. سیری در غزلیات شمس. تهران: نشر امیرکبیر، 1336.
دین لویس، فرانکلین. مولانا. ترجمة حسن لاهوتی، چاپ دوم، تهران: نشر نامک، 1385.
رازی، شمس قیس. المعجم فی معاییر الاشعار العجم، تصحیح علامه قزوینی، 1338.
زرقانی، سیدمهدی. تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی، تهران: نشر سخن، 1388.
زرینکوب، عبدالحسین. جستجو در تصوف ایران. چاپ هشتم، تهران: نشر امیر کبیر، 1386.
ــــــــــــــــــــــ . شعر بیدروغ شعر بینقاب. تهران: انتشارات علمی، 1372.
ــــــــــــــــــــــ . پله‌پله تا ملاقات خدا. تهران: انتشارات علمی، 1373.
سپهسالار، احمد. رساله سپهسالار. تصحیح و تعلیق محمد افشین وفایی، تهران: نشر سخن، 1385.
ستایشگر، مهدی. رباب رومی. ج اول، تهران: شرکت تعاونی کارآفرینان فرهنگ و هنر، 1384.
سروش، عبدالکریم. قمار عاشقانه. تهران: موسسه فرهنگی صراط، 1379.
سیدی، حسین؛ صفری، خدیجه. مست و مستور. تهران: انتشارات رواق مهر، 1386.
شفیعیکدکنی، محمدرضا. مقدمه غزلیات شمس تبریزی. چاپ اول، تهران: انتشارات سخن، 1387.
ـــــــــــــــــــــــــ . زبان شعر در نثر صوفیه. تهران: نشر سخن، 1392.
ـــــــــــــــــــــــــ . موسیقی شعر. چاپ هفتم، تهران: انتشارات آگاه، 1376.
ـــــــــــــــــــــــــ . شاعر آینه‌ها. چاپ دوم، تهران، انتشارات آگاه، 1371.
ـــــــــــــــــــــــــ . رستاخیز کلمات. چاپ اول، تهران، نشر سخن، 1391.
شمیسا، سیروس. انواع ادبی. تهران، انتشارات فردوس، 1373.
ـــــــــــــــ . سبکشناسی. چاپ اول، تهران، انتشارات فردوس، 1374.
ـــــــــــــــ . گزیده غزلیات شمس. چاپ دوم، تهران، نشر بنیاد، 1369.
شیمل، آنه ماری. شکوه شمس. ترجمه حسن لاهوتی، شرکت انتشارات علمی فرهنگی، 1376.
ـــــــــــــــ . مولانا امروز دیروز فردا. ترجمه محمد طرف، چاپ اول، تهران، نشر بصیرت، 1387.
صبور، داریوش . ذره و خورشید. چاپ اول، تهران، نشر زوار، 1380.
سرامی، قدمعلی. از خاک تا افلاک. چاپ اول، تهران، چاپخانه تابش، 1369.
صفوی، کوروش. از زبانشناسی به ادبیات. ج اول (نظم)، تهران، نشر چشمه، 1373.
ــــــــــــــ . آشنایی با زبانشناسی در مطالعات ادب فارسی، تهران، نشر علمی، 1391.
عسگری، پرویز؛ عنایتی، میر صلاحالدین، نقیپور؛ سیما. مقدمات نوروسایکولوژی، اهواز، نشر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، 1389.
علوی مقدم، مهیار. نظریههای نقد ادبی معاصر. چاپ دوم، تهران، سمت، 1381.
غلامرضایی، محمد. داستانهای غنایی منظوم. تهران، انتشارات فردابه، 1370.
غیاثی، محمدتقی. درآمدی بر سبکشناسی ساختاری. تهران، انتشارات شعلة اندیشه، 1368.
فروزانفر، بدیع الزّمان. شعر مولوی. یادنامه مولوی، کمیسیون ملی یونسکو در ایران، 1337.
فشارکی، محمد. نگاهی به نوآوریهای مولانا در وزن شعر فارسی. مجلة کیان، شماره7، 1371، صص 48ـ51
کاپلان، هارولد؛ سادوک، بنیامین. خلاصة روانپزشکی. ترجمة نصرتالله پورافکاری، چاپ اول، تبریز، تابش، 1371.
گودرزی، بهزاد. یادگیری؛ حافظه و زبانپریشی. تهران، انتشارات آوای نور، 1374.
گولپینارلی، عبدالباقی. مولانا جلالالدین، مترجم و توضیحات توفیق سبحانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1375.
معظمی، داوود. مقدمات نوروسایکولوژی. تهران، انتشارات سمت، 1378.
مولوی. کلیات شمس. جلد اول و دوم، به تصحیح مرحوم فروزانفر، چاپ چهارم، تهران، نشر نگاه، 1387.
ـــــ . مثنوی. تصحیح رینولد نیکلسون، چاپ هفتم، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1362.
ـــــ . کلیات دیوان شمس. به تصحیح مرحوم فروزانفر، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1351.
نفیسی، سعید. تاریخ ادبیات روس. چاپ اول، تهران، فردوس، 1344.
نفیسی، آذر. آشناییزدایی در ادبیات. کیهان فرهنگی، سال ششم، شماره2، 1370. صص34ـ37.
نوریان، سیدمهدی. قافیهاندیشی مولانا. مطالعات عرفانی، شماره سوم بهار و تابستان، 1385، صص63ـ72.
وحیدیان کامیار، تقی. نگاه تازه به بدیع. 1383.
ولک، رنه. تاریخ نقد جدید. جلد دوم، ترجمة سعید ارباب شیرانی، تهران، نشر نیلوفر، 1373.
ــــــــ و وارن، آستین. مترجم مینا موحد و پرویز مهاجر، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، 1373.
ویگوتسگی، لوسیمونوویچ. تفکر و زبان، ترجمة بهروز عزبدختری، تبریز، انتشارات نیما، 1367.
همایی، جلالالدین. مولوینامه، چاپ دوم، تهران، هما، 1366.
یاکوبسن و فالر، راجر و لاج دیوید. چاپ اول، تهران، نشر نی، 1369.
یونگ، کارل گوستاو. جهاننگری. ترجمه جلال ستاری، تهران: توس، 1372.
_||_