زیبایی‌شناسی غزل‌های استاد شهریار در بررسی نقش ردیف در ساختار زبان شعری او
محورهای موضوعی : ادبیات فارسی
کلید واژه: موسیقی شعر, ردیف, غزل, دستور زبان فارسی, استاد شهریار,
چکیده مقاله :
ردیف در شعر پارسی از دیرباز تا امروز همواره در خلق موسیقیِ بیرونی شعر، نقش‌آفرین بوده است. بسیاری از زیباترین غزل‌های سعدی، مولانا و حافظ غزل‌های مردّفند. از طریق بررسی ردیف‌های شعر شاعران، می‌توان دریافت که آنها کدام عناصر نحوی زبان را برای تکرار در ردیف، مورد تأکید قرار می‌داده‌اند. استاد شهریار در غزل‌های خود، گاهی اسم، گاهی حرف، گاهی ضمیر و گاه فعل یا صفت را به عنوان ردیف به کار برده است. این تحقیق، ردیف‌های غزل شهریار را در جدول‌های ویژه‌ای طبقه‌بندی می‌کند و به بررسی نقش و کارکرد دستوری آنها در هر بیت می‌پردازد. و به این نتیجه رسیده است که شهریار در مصراع‌های زوج این غزل‌هاش از زبانی دشوار استفاده نکرده است و از کاربرد اسم در جایگاه ردیف پرهیز کرده و فعل‌های مرکب او در جایگاه ردیف اغلب ساده هستند و نهایت آن‌که ردیف در شعر شهریار در خدمت ساده‌سازی و زیبایی شعر و دل‌پذیری موسیقی آن قرار گرفته است.
منابع و مآخذ
1ـ دانشور، عبدالمحمد. علم قافیه و قالب‌های شعر. شیراز: انتشارات راه‌گشا، 1369.
2 ـ دبیر سیاقی، محمد. پیشاهنگان شعر فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر، 1370.
3ـ حافظ. شمس‌الدین محمد. دیوان. به کوشش قاسم غنی و محمد قزوینی. تهران: نشر فخر رازی، 1370.
4ـ سعدی. مصلح‌الدین. بوستان. به کوشش حسن انوری. تهران: نشر قطره، 1375.
5ـ سعدی. مصلح‌الدین. دیوان غزلیات. به کوشش خلیل خطیب رهبر. تهران: انتشارات مهتاب، 1373.
6ـ شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. موسیقی شعر. تهران: انتشارات آگاه، 1386.
7ـ شهریار، سید محمدحسین. کلیات دیوان. تهران: انتشارات زرین و نگاه، 1373.
8ـ صدیقیان، مهین‌دخت. فرهنگ واژه‌نامه حافظ. تهران: انتشارات سخن، 1383.
9ـ طوسی، خواجه نصیرالدین. معیارالاشعار. به کوشش جلیل تجلیل. تهران: انتشارات جامی و ناهید، 1369.
10ـ فردوسی، ابوالقاسم. شاهنامه. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: نشر قطره، 1387.
11ـ فرغانی، سیف‌الدین. دیوان. به کوشش عبدالمحمد آیتی. تهران: انتشارات امیر کبیر، 1364.
12ـ مولوی، جلال‌الدین. مثنوی. به کوشش نظام‌الدین نوری. تهران: انتشارات ماهرنگ، 1389.
13ـ نظامی‌گنجه‌ای. خسرو و شیرین. به کوشش عبدالمحمد آیتی. تهران: انتشارات امیرکبیر، 1376.
14ـ نظامی‌گنجه‌ای. مخزن‌الاسرار. به کوشش عبدالمحمد آیتی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1367.
15ـ ناصر خسرو قبادیانی. شرح سی قصیده. به کوشش دکتر مهدی محقّق، تهران: انتشارات توس، 1383.
_||_