کاربرد زبان بلاغی و ادبی رنگ در ارتباطات غیر کلامی در اشعار رودکی و منوچهری

محورهای موضوعی : ادبیات فارسی

غلامرضا حیدری ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران.)
طاهر جعفری ² (دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد خدابنده)

تاریخ دریافت : 1399/01/29 تاریخ پذیرش : 1399/02/26 تاریخ انتشار : 1399/03/30

کلید واژه: ارتباطات غیر کلامی, رودکی, منوچهری, رنگ, بلاغت,

چکیده مقاله :

نقش رنگ در ادب پارسی از نقش های غیر قابل انکار است. هر رنگی تأثیر خاصی دارد و هر تأثیر از رنگی خاص، حال و هوای روانی مخصوصی پدید می آورد. شاعران و نویسندگان در دامنه ارتباطات غیر کلامی با دریافت های عاطفی و گاه عقلی خود در روشن کردن رازهای ناشناخته رنگ، گام های مؤثری برداشته اند. دست آوردهای این پژوهش که به زبان ادبی و بلاغی رنگ در ارتباطات غیر کلامی در اشعار رودکی و منوچهری پرداخته است، نشان می دهد که رنگ ها در اشعار این شعرا، زبانِ دوم و گویای آنهاست. این دو شاعر، به عنوان دو شاعر بزرگ طبیعت گرای سبک خراسانی، همچون دیگر شاعران این سبک، از دامنه تنوع رنگ ها و زبان آنها، در آفرینش واژه ها، مضامین، تعابیر، تصاویر هنری و ادبی با الهام از رنگارنگی طبیعت رنگین، در انتقال و القای اندیشه ها و پیام های درونی خود در عالمِ ارتباطات غیر کلامی نهایت استفاده را کرده اند. رنگ های سرخ، سیاه، سفید، زرد و... در این ساختارها، بسامد بالایی را نسبت به دیگر رنگ ها دارند. شادی ها را به با رنگ های سرخ و سبز و... به تصویر کشیده اند و در غم و غصه ها، رنگ سیاه، تیره و... زبان گویای آنها شده است و در بیان پاکی ها و صافی ها، رنگ سفید را انتخاب کرده اند و در یأس و ناامیدی، نمودی از رنگ های تیره و کدر و... را برگزیده اند.

چکیده انگلیسی:

Color has an undeniable role in Persian literature. Every color has its own special effect, and each effect from a special color creates the special mental state. In the extent of non-verbal communications, poets and authors have done effective works by their emotional and sometimes rational conceptions to clarify the unknown secrets of color. The findings of this research analyzing the rhetorical and literary language of color in non-verbal communications in the poetry of Roudaki and Manouchehri, shows that colors in these poets' poetry are their second and communicative language. These two poets, as great naturalist poets of Khorasani style like other poets of this style, have extremely used the various range of colors and their language to create the words, themes, interpretations, and literary and artistic images by inspiration of the colorfulness of chromatic nature to transfer and excite their thoughts and inner messages in the world of non-verbal communications. The colors like red, black, white, and yellow have high frequency rather than other colors. Happiness has been portrayed by the red and green colors, and dark colors like black has been their communicative language in sadness and sorrowfulness. In addition, they have selected the white color to express the purity, and dark colors to show their disappointment

منابع و مأخذ:

منابع و مآخذ

1ـ احمدنژاد، کامل. نقد و پژوهش رودکی (نقد و پژوهش با نمونه اشعار). چاپ اول. تهران: انتشارات آتیه، 1375.

2ـ احمدنژاد، کامل. «مقاله نابینایی رودکی و عنصر رنگ در شعر او». کتاب ماه ادبیات، پیاپی131، شماره 17، شهریور1387.

3ـ بختیاری­فرد، حمیدرضا. رنگ و ارتباطات. چاپ اول، تهران: نشر آگاه، 1388.

4ـ پاشایی، کامران و دیگران، «بررسی نماد رنگ در آثار سعدی»، بهارستان سخن، شماره29، پاییز، 1394.

5ـ پاشایی و کاظم­زاده، محمد، رسول. «کاربرد عنصر رنگ در دیوان رودکی» (تحقیقی درباره بینایی رودکی بر اساس تنوع رنگ در دیوان او، نشریه رودکی (پژوهش‏های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی). شماره 47، پاییز و زمستان، 1395.

6ـ ثروت، منصور. فرهنگ کنایات. چاپ دوم، تهران: سخن، 1375.

7ـ حسن لی و احمدیان، کاووس، لیلا. «کارکردِ رنگ در شاهنامه فردوسی»، مجله ادب پژوهشی، دوره1، شماره2، تابستان، 1386.

8ـ حیدری، غلامرضا. زبان ادبی و بلاغی رنگ در ارتباطات غیرکلامی در شاهنامه فردوسی». مجله زیبایی‏شناسی ادبی، شماره 39، بهار، 1398.

9ـ دهخدا، علی اکبر. لغتنامه. چاپ دوازدهم، تهران: دانشگاه تهران، 1377.

10ـ. رودکی، ابوعبدالله. دیوان رودکی سمرقندی. به تصحیح سعید نفیسی و ی- براگینسکی، چاپ اول، تهران: نگاه، 1373.

11ـ شعبان­نژاد، مریم. «مقاله شناخت رودکی از روزن روان‏شناسی رنگ»، نخستین همایش ملی ادبیات فارسی و پژوهش‏های میان رشته ای، دانشگاه سیستان و بلوچستان، 1389.

12ـ. شفیعی کدکنی، محمدرضا. صور خیال در شعر فارسی. چاپ نهم، تهران: انتشارات آگاه، 1383.

13ـ شیخ صراف، صدف. «ماهیّت نمادین رنگ در مضامین اساطیری شاهنامه فردوسی»، پایان نامه کار‏شناسی ارشد، تهران: گروه هنر و معماری دانشگاه علم و فرهنگ، 1393.

14ـ فرزان، ناصر. تاریخ تحول هنر و صنعت رنگ در ایران و جهان. چاپ اول، تهران: 1377.

15ـ لوشر، ماکس. روان‏شناسی رنگ‏ها. ترجمه لیلا مهردادپی، تهران: انتشارات حسام، 1371.

16ـ مخبرانی، مرجان. «مقاله روان‏شناسی رنگ در اشعار منوچهری بر اساس نظریه مارکس لوشر»، پنجمین همایش ملی متن پژوهی ادبی، سبک‏شناسی، بلاغت و نقد ادبی. دانشگاه شهید بهشتی.

17ـ معین، محمد، فرهنگ فارسی. چاپ نهم، تهران: امیرکبیر، 1375.

18ـ مقدسی، نرجس، «بررسی مفاهیم نمادین رنگ در پوشاک و منسوجات شاهنامه فردوسی» (مطالعه موردی رنگ‏های سیاه، سپید، سرخ و زرد)، پایاننامه کار‏شناسی ارشد، تهران: گروه هنر و معماری دانشگاه علم و فرهنگ، 1395.

19ـ منوچهری دامغانی، احمد. .، به تصحیح محمد دبیر سیاقی، چاپ سوم، تهران: زوار، 1347.

20ـ میرزانیا، منصور. فرهنگنامه کنایه. چاپ اول، تهران: امیرکبیر، 1375.

21ـ. نیکوبخت و قاسم­زاده، ناصر، سیدعلی «زمینه‏های نمادین رنگ در شعر معاصر». دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره18، 1384.