استفاده‌ کارآمد و پایدار از منابع آبی خوزستان با تدوین بنچ‌مارک‌های ردپای آب

محورهای موضوعی : آب مجازی و ردپای اکولوژیکی آب

سمیرا سالاری ¹ (دانشجوی دکتری گروه مهندسی آب، دانشگاه زابل، زابل، ایران.)
فاطمه کاراندیش ² (دانشیار، گروه آب، دانشگاه زابل، زابل، ایران.)
پرویز حقیقت جو ³ (دانشیار، گروه آب، دانشگاه زابل، زابل، ایران.)
مایت آلدایا ⁴ (استاد، گروه آب، دانشگاه فنی مادرید، مادرید، اسپانیا.)

تاریخ دریافت : 1400/10/29 تاریخ پذیرش : 1401/04/21 تاریخ انتشار : 1401/07/01

کلید واژه: تدوین بنچ‌مارک ردپای آب, ارزیابی ردپای آب, کمبود آب آبی, تحلیل کارایی و پایداری, ایران,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: بحران آب انسان نهاد، یکی از چالش های جهانی است که پایداری جهان در آینده را تهدید می کند. برداشت بی رویه از منابع آب آبی برای تأمین نیاز غذایی در حال رشد بشر، مهم ترین دلیل این بحران است. بنچ مارکینگ ردپای آب که هنوز در ابتدای مسیر خود قرار دارد، روش مناسبی برای تعیین مؤلفه ناکارآمد ردپای آب می باشد. لذا، در این پژوهش، امکان محدود نمودن ردپای آب در بخش کشاورزی به سطح پایدارش در استان خوزستان بررسی شد.روش پژوهش: این تحقیق، شامل سه مرحله محاسبه ردپای آب، تحلیل پایداری و تحلیل کارآمدی می باشد. ابتدا، ردپای آب مصرفی و تخریب کننده برای 32 گیاه در شهرستان های استان خوزستان در طول دوره 2016-1986 محاسبه شد. ردپای آب سبز و آبی، به ترتیب، از تقسیم تبخیر-تعرق سبز و آبی بر عملکرد گیاه به دست آمد. برای تخمین مقادیر روزانه تبخیر-تعرق، از مدل AquaCrop استفاده و سپس، از حاصل جمع مقادیر روزانه، مقادیر فصلی محاسبه شد. ردپای آب خاکستری برای کود نیتروژن مصرفی محاسبه شد. در گام بعدی، وضعیت پایداری ردپای آب آبی، با مقایسه مقادیر مطلق ردپای آب آبی با آب آبی موجود، که از کسر نیاز زیست محیطی از رواناب طبیعی به دست آمد، تعیین شد. سپس، مقادیر بنچ مارک ردپای آب برای سطوح تولید 10، 25 و 50 درصد تعیین شد و بر اساس آن ها، مقادیر ناکارآمد ردپای آب برای هر گیاه به دست آمد. در انتها، مقادیر ردپای آب ناکارآمد و ناپایدار با هم مقایسه شدند تا معلوم شود که آیا دستیابی به سطوح بنچ مارک می تواند آب مصرفی را به سقف پایدارش در محدوده پژوهش محدود نماید. یک تحلیل همبستگی برای تعیین ریشه های اصلی ناکارآمدی در استان خوزستان نیز انجام شد.یافته ها:همگام با 63 درصد افزایش در تولید و 53 درصد افزایش ردپای آب آبی واحد، مقدار مطلق ردپای آب آبی در طول دوره پژوهش 80 درصد افزایش یافت. این روند، منتج به افزایش شدت برداشت آب های زیرزمینی با شدت 12 میلیون مترمکعب در سال شد.. سهم آب سبز در ردپای آب مصرفی، از 60 درصد در سال 1986 به 48 درصد در سال 2016 کاهش یافت. لکن، مجموع ردپای آب خاکستری، روندی کاهشی را با شیب متوسط 140 مترمکعب در هکتار در سال طی نمود که این کاهش، بیش تر به دلیل کاهش ردپای آب خاکستری گیاهان اقتصادی بود.در سال 2016، 98/0 میلیارد مترمکعب از مجموع آب آبی مصرفی ناپایدار بود که این مقدار، 85 درصد بیش تر از سال 1986 بود. تعداد شهرستان ها با مصارف ناپایدار نیز از 2 شهرستان در سال 1986 به 9 شهرستان در سال 2016 رسید. گیاهان غذایی بیش ترین سهم را در ردپای آب آبی ناپایدار داشتند. بر اساس تحلیل کارآمدی، و با لحاظ سطوح بنچ مارک در سطح 25 درصد از کل تولید، ردپای آب آبی ناکارآمد در سال 2016، بین 26/0 تا 660 میلیون مترمکعب در شهرستان های مختلف متغیر بود. در مقایسه با سال 1986، میزان ناکارآمدی در 16 شهرستان بین 10 تا 3860 مترمکعب در هکتار افزایش یافت. اگرچه در مقیاس استانی، دستیابی به سطوح بنچ مارک می تواند ردپای آب را به حدود پایدارش برساند؛ لکن در دو شهرستان اندیمشک و رامشیر، مقادیر ردپای آب ناپایدار، به ترتیب، 8/6 و 9/340 میلیون مترمکعب بیش تر از مقادیر ردپای آب آبی ناکارآمد بودند و سیستم تولید آنها نیازمند بازنگری اساسی است. آنالیز همبستگی نشان داد که افزایش در ارزش افزوده بخش کشاورزی و یا صادرات محصولاتش، کشت محصولات آب بر، افزایش شدت کمبود آبی و دسترسی به منابع آب زیرزمینی می-تواند میزان ناکارآمدی را افزایش دهد. در مقابل، افزایش تعداد بهره برداران در واحد سطح، عملکرد محصول، و سطح زیر کشت گیاهان اقتصادی، می‌تواند از میزان ناکارآمدی بکاهد.نتایج:ارزیابی ردپای آب نشان داد که تولید گیاه در استان خوزستان در ازای تعدی به حریم محیط زیست صورت می گیرد که خطری برای پایداری کشاورزی در آینده نزدیک است. اگرچه دستیابی به سطوح بنچ مارک ردپای آب می تواند با حذف مؤلفه ناکارآمد ردپای آب، شرایط محدود نمودن مجموع ردپای آب به سطوح پایدارش را فراهم کند، لکن خطر ناپایداری، هنوز در برخی مناطق وجود دارد که این مساله، اهمیت تحلیل در مقیاس های ریز را نشان می دهد. بنابراین، برای تدوین برنامه های توسعه پایدار، انجام پژوهش های بعدی برای تعیین ماه های بحرانی نیز ضروری است.

چکیده انگلیسی:

Background and aim: Anthropogenic water scarcity is among global concerns which threats the sustainability of the world in future. Overexploiting limited blue water resources for supplying human’s growing food demand is the main root of such a scarcity. Being still in its infancy, water footprint (WF) benchmarking is a proper method to determine the inefficient fraction of water consumption. Hence, we assessed if achieving benchmark levels can limit agricultural WF to its sustainable cap in Khuzestan province, which is the agricultural backbone of Iran.Method: The research consists of three stages including WF accounting, and sustainability and efficiency assessment. First, consumptive and degradative WFs were accounted for 32 in counties of Khuzestan province over the period 1986-2016. Green and blue WFs were accounted by dividing green and blue evapotranspiration by crop’s yield, respectively. The AquaCrop model was used to simulate daily evapotranspiration, and then, seasonal values were estimated by aggregating daily values. Grey WF was estimated for the applied nitrogen fertilizer in croplands. In the next stage, the sustainability status of water consumption pattern was assessed by dividing overall blue WF by blue water availability. The latter was estimated by subtracting environmental flow requirements from natural runoff. Thereafter, WF benchmarks were extracted for 10th, 25th, and 50th level of crop production, and based on which, the inefficient fractions of blue WFs were estimated for individual crops. Finally, inefficient blue WFs were compared with unsustainable ones to know if achieving benchmark levels can limit agricultural blue water consumption to its sustainable caps in the study area. A correlation assessment was also done to determine the main roots of inefficiency in Khuzestan province.Results: Along with a 63% increase in crop production and 53 increase in unit blue WF, the overall blue WF increased by 80% over the study period. Such an increasing pattern caused groundwater overexploitation with an annual average rate of 12 million m3 y-1. The contribution of green WF in consumptive WF decreased from 60% in 1986 to 48% in 2016. Overall grey WF, however, followed a decreasing trend, with an average annual decreasing slope of 140 m3 ha-1 y-1, which mainly occurred by a considerable reduction in cash crop’s grey WF. In 2016, a total of 0.98 billion m3 of blue water was consumed unsustainably, which was roughly 85% higher than one in 1986. The number of countries with unsustainable water consumption also increased from 2 counties in 1986, to 9 counties in 2016. Stable crops had the largest contribution in unsustainable WF. Based on the results of efficiency assessment, and considering WF benchmarks developed at 25th of crop production level, inefficient blue WF varies in the range of 0.26 to 606 million m3 y-1 in different counties in 2016. Compared with 1986, the inefficiency increased by 10-3860 m3 ha-1 in 16 counties in 2016. While achieving benchmark levels can reduce blue WF to its sustainable level at provincial scale, unsustainable blue WFs in Andimeshk and Ramshir counties are still 6.8 and 340.9 million m3 higher than the inefficient blue WFs, respectively. The correlation assessment showed that inefficiency increase along with any increase in added value by agricultural production and/or export, unit blue WF, blue water scarcity level, and access to groundwater consumption; while it decreases with any increase in the number of employees per ha, crop yield, and cash crop’s harvested area.Conclusion: WF assessment showed that crop production in Khuzestan province is done at the cost of deteriorating environment, which threats the stability of agricultural system in near future. While achieving benchmark levels helps with being limited to sustainable WF caps through removing inefficient blue WF fractions, there are still the risk of unsustainability in some regions, which indicates the importance of high-resolution assessments for determining hotspots. Hence, further research is required to determine temporal hotspots as well, in order to implement a proper sustainable development plans.

منابع و مأخذ:

Allen, R.G., Pereira, L.S., Raes, D., and Smith, M. (1998). Crop evapotranspiration guide Lines for computing crop water requirements, Irrigation and Drainage Paper 56, Rome, Italy. p 300.

Ercin, A.E., Hoekstra, A.Y. (2014). Water footprint scenarios for 2050: A global analysis. Environ. Int. 64, 71–82.

Fishman, R., Devineni, N., & Raman, S. (2015). Can improved agricultural water use efficiency save India’s groundwater?. Environmental Research Letters, 10(8), 084022. https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/10/8/084022/pdf

Guo, L., Li, X., Wang, L. (2021). Economic size and water use efficiency: an empirical analysis of trends across China. Water policy, https://doi.org/10.2166/wp.2021.189.

Hoekstra, A.Y., A.K. Chapagain, M.M. Aldaya, and M.M. Mekonnen. (2011). The Water Footprint Assessment Manual: Setting the Global Standard. London, UK: Earthscan.

Hyang, Y., Huang, X., Xie, M., Cheng, W., Shu, Q. (2021). A study on the effects of regional differences on agricultural water resource utilization efficiency using super-efficiency SBM model. Scientific Report. https://doi.org/10.1038/s41598-021-89293-2

IWRMC. (2021). Iran’s Water Resource Management Company. http:// www.wrm.ir/.

Karandish, F. (2021). Socioeconomic benefits of conserving Iran’s water resources through modifying agricultural practices and water management strategies. Ambio. doi.org/10.1007/s13280-021-01534-w.

Karandish, F., Hoekstra, A.Y., Hogeboom, R.J. (2018). Groundwater saving and quality improvement by reducing water footprints of crops to benchmarks levels. Advances in Water Resources. 121, 480-491.

Karandish, F. (2019). Applying grey water footprint assessment to achieve environmental sustainability within a nation under intensive agriculture: a high-resolution assessment for common agrochemicals and crops. Environmental Earth Sciences. https://doi.org/10.1007/s12665-019-8199-y

KWPAC. (2021). Khuzestan Water and Power Authority Company. https://www.kwpa.ir/?l=EN#gsc.tab=0

Lei, W., Changbin, L., Xuhong, X., Zhibin, H., Wanrui, W., Yuan, Z., Jianmei, W., Jianan, L. (2020). The impact of increasing land productivity on groundwater dynamics: a case study of an oasis located at the edge of the Gobi Desert. Carbon Balance and Management. 15(7). https://doi.org/10.1186/s13021-020-00142-7

Long, K., Pijanowski, B.C. (2017). Is there a relationship between water scarcity and water use efficiency in China? A national decadal assessment across spatial scales. Land Use Policy. 69, 502-511.

Madani, K., A. AghaKouchak, and A. Mirchi. (2016). Iran’s socioeconomic Drought: Challenges of a water-bankrupt nation. Iranian Studies 49: 997–1016.

Mekonnen, M.M., Hoekstra, A.Y. (2016). Four billion people facing severe water scarcity, Science Advances, 2(2): e1500323.

Richards, A. (2002). Coping with Water Scarcity: The Governance Challenge. Institute on Global Conflict and Cooperation. Policy Paper 54. 34p