تهیه نقشه حساسیت به زمین لغزش به منظور کنترل تخریب اراضی زراعی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز طالقان)
محورهای موضوعی : مدیریت آب در مزرعه با هدف بهبود شاخص های مدیریتی آبیاری
امیر اسحاقی
1
,
حسن احمدی
2
,
بهارک معتمدوزیری
3
,
علی اکبر نظری سامانی
4
1 - دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، گروه آبخیزداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات
2 - استاد گروه آبخیزداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات
3 - استادیار گروه آبخیزداری، دانشگاه آزاد اسلامی،واحد علوم تحقیقات تهران
4 - دانشیار گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشگاه تهران
کلید واژه: نقشه حساسیت, تخریب اراضی, زمین لغزش, طالقان,
چکیده مقاله :
یکی از مهمترین عوامل تخریب اراضی زراعی حوزه آبخیز طالقان، زمین لغزش می باشد. زمین لغزش، یکی از انواع حرکتهای توده ای زمین است که هر ساله، موجب تخریب اراضی، تسریع فرسایش خاک و انتقال گسترده رسوبات به پشت سد طالقان میگردد. اولین گام در ارزیابی خطر و کنترل زمین لغزش، تهیه نقشه حساسیت به وقوع آن میباشد. هدف اصلی این تحقیق، تهیه نقشه حساسیت به وقوع زمین لغزش به منظور شناسایی مناطق مستعد به این پدیده و کنترل تخریب اراضی در حوزه آبخیز طالقان بوده است. بدین منظور، لایه های اطلاعاتی مربوط به عوامل مؤثر در وقوع زمین لغزش منطقه شامل ارتفاع از سطح دریا، زاویه شیب، جهت شیب، شکل شیب، بارندگی متوسط سالیانه، درجه حرارت متوسط سالیانه، سنگ شناسی، کاربری اراضی، تراکم پوشش گیاهی، فاصله از گسلها، فاصله از آبراهه ها و فاصله از جاده ها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، نقشه های توپوگرافی، تصاویر ماهواره ای و بازدیدهای صحرایی، تهیه گردیده است. سپس با استفاده از روش آماری رگرسیون چندمتغیره، وزن عوامل مؤثر در وقوع زمین لغزش، تعیین شد و از طریق تلفیق لایه های اطلاعاتی مربوط به این عوامل، نقشه حساسیت به وقوع زمین لغزش، تهیه شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن بوده است که حدود 26 درصد از اراضی حوضه، دارای حساسیت زیاد و خیلی زیاد به وقوع زمین لغزش میباشند که بخش عمده ای از این اراضی، دارای واحدهای سنگ شناسی gy2 و کاربری اراضی دیم بوده و در فاصله کمتر از 500 متری از گسل ها، واقع شده اند.
Landslide is the one of the most important factors on agricultural lands degradation of Taleghan watershed. Landslide is one type of mass movements causing lands degradation, accelerating soil erosion and delivering sediment to Taleghan dam, annually. Landslide susceptibility mapping is the first step for landslide hazard assessment and mitigation. The main aim of this study has been the landslide susceptibility mapping in order to identify areas prone to this phenomena and controlling lands degradation in Taleghan watershed. For this purpose, thematic maps of effective factors on landslide, including elevation, slope angle, aspect, plan curvature, mean annual precipitation, mean annual temperature, lithology, land-use, vegetation density, distance from faults, distance from streams and distance from roads, are prepared by using geographical information system (GIS), topographic maps, Satellite images and field survey. These factors have analyzed using multiple regression method to construct the landslide susceptibility maps. The results showed that about 26 percent of watershed lands have been situated in high and very high susceptible area; that most part of this area have been located in lithology gy2 (consist of marl with high gypsum and salt), dry farming land-use and 0-500 meter distance from the faults.
اسحاقی، ا. 1388. بررسی عوامل مؤثر در وقوع حرکتهای تودهای و پهنهبندی آن در حوزه آبخیز صفارود. پایاننامه کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، 122 صفحه.
خلجزاده، م.، معتمدوزیری، ب.، احمدی، ح.و سفیدگری، ر. 1393. پهنهبندی خطر حرکتهای تودهای تشدید کننده سیلاب واریزهای و آلودهکننده منابع آب و خاک حوزه سد کرج (مطالعه موردی: حوزه آبخیز ملکفالیز سد کرج). فصلنامه فنآوریهای نوین در مهندسی محیط زیست و منابع تجدیدپذیر، 1(2): 27-38.
صفاری، ا.، علیمرادی، م. و حاتمیفرد، ر. 1392. پهنهبندی خطر رخداد زمینلغزش به روش رگرسیون چندمتغیره با استفاده از دادههای گسسته در حوضه رودخانه ماربر. پژوهشهای ژئومورفولوژی کمی، 2(3): 59-74.
کریمیسنگچی، ا.، اونق، م. و سعدالدین، ا. 1390. مقایسه کارایی چهار مدل کمی و نیمهکمی پهنهبندی خطر زمینلغزش در حوزه آبخیز چهلچای، استان گلستان. مجله پژوهشهای حفاظت آب و خاک، 19(1): 183-196.
مرادی، ح.ر.، محمدی، م. و پورقاسمی، ح.ر. 1391. حرکات دامنهای با تأکید بر روشهای کمی تحلیل وقوع زمینلغزش. انتشارات سمت، 209 صفحه.
مردوخپور، گ. و معتمدوزیری، ب. 1390. بررسی عوامل مؤثر در وقوع حرکتهای تودهای با استفاده از روش رگرسیون چندمتغیره (مطالعه موردی: حوزه آبخیز آبیدر). فصلنامه پژوهشهای فرسایش محیطی، 1: 105-116.
معتمدوزیری، ب، سلیمانپور، س.م. و اسحاقی، ا. 1394. حرکتهای تودهای زمین. انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، 474 صفحه.
مهدیان، م.ح. 1384. بررسی وضعیت تخریب اراضی در ایران. سومین همایش فرسایش و رسوب، مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، ایران.
Chang, K.T., Chiang S.H. and Hsu M.L. 2008. Modeling typhoon and earthquake induced landslides in a mountainous watershed using logistic regression. Geomorphology, 89:335-347.
Mashari eshghabad, S., Solaimani, K. and Omidvar, E. 2012. Landslide Susceptibility Mapping Using Multiple Regression and GIS Tools in Tajan Basin, North of Iran. Environment and Natural Resources Research, 2(3): 43-51.
Motamedvaziri, B. and Eshaghi, A. 2011. The effects of land-use changes on landslides Occurrence in Sira watershed, Iran. Proceedings of the Second World Landslide Forum, Rome, Italy.
Nefeslioglu, H.A., Gokceoglu C. and Sonmez H. 2008. An assessment on the use of logistic regression and artificial neural networks with different sampling strategies for the preparation of landslide susceptibility maps. Engineering Geology, 97:171-191.
Neuhause, B. and Terhorst, B. 2006. Landslide susceptibility assessment using weights of evidence applied to a study area at the Jurassic Escarpment (SW-Germany). Geomorphology, PP: 1-13.
احسانی، م.، دشتی، ق.، حیاتی، ب. و قهرمان زاده، م. 1389. برآوردارزشاقتصادیآب شبکهآبیاریدشت قزوین: کاربردرهیافتدوگان. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی)، 25(2): 245-237.
بیات، ع. 1391. اثر بخشی هزینههای حفاظت از منابع آب زیرزمینی دشت ورامین. پایاننامه کارشناسی ارشد، گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، 72 صفحه.
بخشی، ع.، دانشور کاخکی، م و مقدسی، ر. 1390. کاربردمدلبرنامهریزیریاضیمثبتبه منظورتحلیلاثراتسیاستهای جایگزینقیمتگذاریآبدردشتمشهد. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 25(3): 294-284.
پرهیزکاری، ا. 1392. تعیین ارزش اقتصادی آب آبیاری و پاسخ کشاورزان به سیاستهای قیمتی و غیرقیمتی در استان قزوین. پایاننامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، 135 صفحه.
پرهیزکاری، ا.، صبوحی، م. و ضیائی، س. 1392. شبیهسازی بازار آب و تحلیل اثرات سیاست اشتراکگذاری آب آبیاریبر الگوی کشت تحت شرایط کمآبی. اقتصاد و توسعه کشاورزی، 27(3): 252-242.
پرهیزکاری، ا.، صبوحی، م.، احمدپور، م. و بدیع برزین، ح. 1393. شبیهسازی واکنش کشاورزان به سیاستهای قیمتگذاری و سهمیهبندی آب آبیاری (مطالعه موردی: شهرستان زابل). نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 28(2): 176- 167.
پرهیزکاری، ا. 1394. تعیین ارزش اقتصادی آب آبیاری و تحلیل اثرات خشکسالی بر الگوی کشت و درآمد ناخالص کشاورزان (مطالعه موردی: دشت قزوین). گزارش نهایی طرح تحقیقاتی بنیاد ملی نخبگان،شماره مصوب طرح: 93111-30-30-2، 217 صفحه.
پرهیزکاری، ا.، تقیزاده رنجبری، ح.، شوکت فدایی، م. و محمودی، ا. 1394. ارزیابی خسارتهای اقتصادی انتقال بین حوضه‌ای آب بر الگوی کشت و وضعیت درآمدی کشاورزان در حوضه مبدأ (مطالعه موردی: انقال آب الموترود به دشت قزوین). مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی، 29(3): 333-319.
ترکمانی، ج. و شجری، ش. 1387. مدیریت تقاضای آب آبیاری: کاربرد روش مطلوبیت چندمعیاری. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 12(44): 401-387.
حسین زاد، ج. 1387. نقش سیاستهای قیمتی در مدیریت تقاضای آب کشاورزی. سومین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران، دانشکده عمران، دانشگاه تبریز.
سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین. 1393. اداره تولید و بهبودات گیاهی.
سازمان هواشناسی استان قزوین. 1393. گزارشات هواشناسی، وضعیت بارندگیهای سالانه استان قزوین.
شرکت سهامی آب منطقهای استان قزوین. 1391. مطالعات پایه منابع آب، 53 صفحه.
صبوحی، م. و پرهیزکاری، ا. 1392. تحلیل اثرات اقتصادی و رفاهی تشکیل بازار آب آبیاری در استان قزوین. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 27(4): 338-350.
صبوحی، م.، سلطانی، غ. و زیبایی، م. 1386. بررسی اثر تغییر قیمت آب آبیاری بر منافع خصوصی و اجتماعی با استفاده از الگوی برنامهریزی ریاضی مثبت. مجله علوم و صنایع کشاورزی، 21(1): 71-53.
صبوحی، م.، سلطانی، غ.، زیبایی، م. و ترکمانی، ج. 1385.تعیین راهبردهای مناسب کمآبیاری با هدف حداکثرسازی منافع اجتماعی. مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، 56: 167-202.
مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قزوین. 1393. پروژه مطالعات توسعه و عمران دشت اردلان. تهیه و تدوین: مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قزوین، صفحات 73-54.
مظفری ، م.م. 1394. تعیین برنامه سیاستی مناسببرای حفاظت منابع آب در دشت قزوین. حفاظت منابع آب و خاک، 5 (2): 46-29.
مظفری، م.م.، پرهیزکاری، ا.، حسینی خدادادی، م. و پرهیزکاری، ر. 1394. تحلیل اقتصادی اثرات تغییر اقلیم ناشی از انتشار گازهای گلخانهای بر تولیدات بخش کشاورزی و منابع آب دردسترس (مطالعه موردی: اراضی پایین دست سد طالقان). نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 29(1): 85-68.
معینالدینی، ز. 1389. بررسی واکنش زارعین به سیاستهای قیمتی و سهمیهبندی آب آبیاری در استانکرمان، پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد رشته اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل.
وزارت نیرو .1392. مبانی تعیین آب بها، حق النظاره و حق اشتراک، سازمان مدیریت منابع آب ایران، معاونت امور آب، 47 صفحه.
Arfini, F., Donati, M. and Paris, Q. 2003. A national PMP model for policy evaluation in agriculture using micro data and administrative information, Paper Pressed at the International Confrance Agricultural Policies, pp: 17-35.
Caplo, S. and Paris, Q. 2008. Assessing the effectiveness of voluntary solid waste reduction policies: Methodology and a Flemish case study, Waste Management, 28(8): 1449-1460.
Cortignani, R. and Severini, S. 2009. Modeling farm-level adoption deficit irrigation using positive mathematical programming, Agricultural Water Management, 96 (1): 1785-1791.
Frija, A., Wossink, A., Buysse, J., Speelman, S. and Van Huylenbroeck, G. 2011. Irrigation pricing policies and its impact on agricultural inputs demand in Tunisia: ADE A-Dased methodology. Journal of Environmental Management, 92: 2109-2118.
Gallego- Ayala, J. 2011. Selecting irrigation water pricing alternatives using a multi-methodological approach, Mathematical and Computer Modelling, 96(1): 124- 137.
Gomez- Limon, J.A., Arriaza, M. and Berbel, J. 2002. Conflicting implementation of agricultural and water policies in irrigated areas in the EU. J, Agricultural Economic, 53(4): 259-281.
Gomez- Limon, J.A. and Riesgo, L. 2004. Irrigation water pricing: differential impacts on irrigated farms. Agricultural Economics, 31(1): 47–66.
Gomez- Limon J.A. and Martinez, Y. 2005. Multi-criteria modelling of irrigation water market at basin level: A Spanish case study. Eur. J. Oper. Res, Pp: 1-24.
Heckelei, T. 2002. Calibration and estimation of programming models for agricultural supply analysis, university of Bonn, Pp: 159.
He, L., Tyner, W.E., Doukkali, R. and Siam, G. 2006. Policy options to improve water allocation efficiency: analysis on Egypt and Morocco. Water International, 31(2): 320–337.
Howitt, R. 1995. Positive mathematical programing, American Journal of Agricaltural Economic, 77(2): 329-342.
Howitt, R. E. 2005. Agricultural and Environmental Policy Models: Calibration, Estimation, and Optimization. Department of Agricultural and Resource Economics, University of California, Davis, USA.
Howitt, R. E. and S. Msangi. 2002. Consistency of GME Estimates through Moment Constraints. Forthcoming Working Paper, Department of Agricultural and Resource Economics, University of California at Davis, USA.
Howitt, R., Medellin-Azuara, J. and MacEwan, D. 2009. Estimating the economic impacts of agricultural yield related changes for California. Final Paper, a Paper from California Climate Change Center, 29P.
Howitt, R., Medellin-Azuara, J., MacEwan, D. and Lund, R. 2012. Calibrating disaggregate economic models of agricultural production and water management. Science of the Environmental Modelling and Software, 38: 244-258.
Lalehzari, R., Boroomand Nasab, S.,Moazed, H. and Haghighi, A. 2015. Multiobjective management of water allocation to sustainable irrigation planning and optimal cropping pattern, Journal of Irrigation and Drainage Engineering., 10.1061/ (ASCE) IR, 1943- 4774.0000933, 05015008.
Medellan-Azuara, J., Harou, J. and Howitt, R. 2010. Estimating economic value of agricultural water under changing conditions and the effects of spatial aggregation, Science of the Total Environment, 408(1): 5639-5648.
Meyer, A., Tsui, A.S. and Hinings, C.R. 1993. Configurational approaches to organizational analysis. Academy of Management Journal, 36(3): 1175–1195.
Rohm, O. and Dabbert, S. 2003. Integrating agricualture enviromental programms into regional production models: an extension of posotive mathematical programming, American Journal of Agricultural Economics, 85(1): 254-280.
Schmid, E. and Sinabell, F. 2005. Using the Positive Mathematical Programming Method to Calibrate Linear Programming Models, Institute for Sustainable Economic Development, University of Natural Resources and Applied Life Sciences, Vienna.