ارزیابی وضعیت کشت نیشکر در استان خوزستان از دیدگاه آب مجازی

محورهای موضوعی : مقالات برگرفته از پایان نامه

رامین صافی ¹ (دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی آب ، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران)
سید مجید میرلطیفی ² (دانشیار گروه مهندسی آب ، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1394/05/25 تاریخ پذیرش : 1394/05/25 تاریخ انتشار : 1394/05/01

کلید واژه: آب مجازی, بهره وری آب, جنوب کشور, شکر, کنجد,

چکیده مقاله :

ظهور بحث آب مجازی توانست توجه مجامع مختلف جهانی را به جریان عظیم مجازی آب که به وسیله­ی تجارت مواد غذایی در حال اجراست جلب کند، در این راستا، کشورهای کم آب می توانند با واردات مواد غذایی دسترسی خود را به منابع جهانی آب افزایش دهند. آبی که در مراحل مختلف فرایند تولید یک محصول کشاورزی و یا غیرکشاورزی استفاده می­گردد، آب مجازی ذخیره شده در کالا نامیده می­شود. در این تحقیق، مقادیر بهره‌وری آب و آب مجازی برای کشت نیشکر در کشت و صنعت نیشکر امیرکبیر به ترتیب 6/1 کیلوگرم نیشکر بر مترمکعب آب مصرفی و 625 مترمکعب آب برای هر تن نیشکر با احتساب بازده­ی آبیاری 49% برآورد شده در کشت و صنعت  به دست آمد. همچنین، در این تحقیق، با توجه به میزان آب مصرفی بالا برای تولید یک کیلوگرم شکر (35000 مترمکعب در ازای تولید 56 تن نیشکر در هکتار)، و با فرض این که مصرف آب گیاه نیشکر در دیگر نقاط کشور نیز مشابه مصرف آب کشت و صنعت امیرکبیر می باشد، حجم کل آب مصرفی برای تولید 616000 تن شکر در کشور در سال 1392 معادل 8/3 میلیارد متر مکعب برآورد شد. بنابراین، در صورت واردات شکر از کشورهای بزرگ تولید کننده­ی نیشکر مانند برزیل، هند و ... و کشت نکردن نیشکر در کشور می توان تا 8/3 میلیارد مترمکعب مصرف آب کشور را کاهش داد. در همین سال، ایران با تخصیص دادن بیشتر نیاز سرانه­ی کشور به واردات شکر از کشورهای بزرگ تولید کننده­ی نیشکر توانسته است علاوه بر تامین نیاز داخلی، در حدود 8/4 میلیارد مترمکعب از ذخایر آب کشور را از طریق واردات 000/579/1 تن شکر ذخیره نگه دارد. با توجه به توان تولید حدود 1500 کیلوگرم در هکتار کنجد، که یکی از محصولات بومی ایران و مقاوم به کم آبی بوده و در شرایط آب و هوایی استان خوزستان رشد مطلوبی را دارد، برآورد می شود که با تخصیص دادن 35000 هکتار از اراضی خوزستان به کشت کنجد، می توان سالانه در حدود 993 میلیون متر مکعب در مصرف آب صرفه جویی کرد، که در نهایت در حدود 204 میلیارد تومان درآمد خالص از 35000 هکتار اراضی کشت کنجد حاصل می گردد. از طرفی، درآمد حاصله از کشت نیشکر در این سطح نیز در حدود 202 میلیارد تومان می باشد. لذا با تخصیص نیمی از کشت و صنعت خوزستان به کشت کنجد علاوه بر درآمد سالانه­ی مشابه حجم بالایی از آب به ذخایر جهانی افزوده می شود.

چکیده انگلیسی:

The introduction of the virtual water concept raised the world’s attention toward the huge virtual displacement of water which is being done in the form of international agricultural products trade. In this regard, those countries that are suffering from shortage of water can increase their access to the world’s water resources by importing their needed food products. The water, which is used in the different stages of production of agricultural or non-agricultural products is called the value of virtual water in goods. In this research, the water productivity and the virtual water of sugarcane production by the Amirkabir agro-industry in the Khuzestan Province was quantified. It was found that the water productivity of sugarcane cultivation was 1.6 kg of sugar per m³ of water and 625 m³ of water was used to produce one ton of sugarcane taking into account the fact that irrigation efficiency was 49%. It was concluded that considering the high volume of water used for sugarcane production (35000 m3 for the average production of 56 tons of sugarcane per hectare), and assuming that the crop water consumption of sugarcane cultivation in other parts of the country is the same as in the Amirkabir Agro-Industry farms, the total volume of water consumed for the production of sugar in the country (616/000 tons) was estimated roughly to be about 3.8 billion m³ during 2013. Therefore, it is possible to reduce water use in Iran by 3.8 billion m3 if no more sugarcane production is carried out and the equivalent of the sugar produced in the country (616000 tons) be imported from the major sugar exporting countries such as Brazil or India. During the same year, 1579000 tons of sugar was imported, which implies that 4.8 billion m3 of water was imported to the country in the form of virtual water. Since sesame is a crop that is grown in the Khuzestan Province with an average production of 1500 kg of sesame seeks per hectare, and it is a drought resistance crop, the replacement of sugarcane cultivation with sesame and its effect on the regional water use was evaluated. It was estimated that by allocating 35000 hectares of Khuzestan’s farm Fields to the cultivation of sesame, it is possible to reduce water use up to 993 million m3 annually, if sugarcane plantation were replaced with sesame cultivation. The annual net benefit from 35000 hectares of sugarcane production was estimated at about 202 billion tomans, while the similar value for the same area of sesame cultivation was estimated at 204 billion tomans. Therefore, it is also economically feasible to consider such crop pattern substitution

منابع و مأخذ:

1. بی نام، پورتال تخصصی صنعت قند و شکر ایران – انجمن صنفی کارخانه های قند و شکر ایران.


2. بی نام، گزارش تحلیلی گمرک ایران درخصوص واردات و صادرات شکر در سال 1392.


3. 3.      دهقان منشادی، ح. م، ح . نیک سخن،  م. اردستانی، (1392). برآورد آب مجازی حوضه آبخیز و نقش آن در سامانه های انتقال آب بین حوضه ای. مجله مهندسی منابع آب، سال ششم.114-101 .


4. رشیدی، م، (1391). نقش کنجد در الگوی کشت، تولید و توسعه پایدار در استان فارس. سازمان جهاد کشاورزی استان فارس، معاونت بهبود تولیدات گیاهی، مدیریت امور زراعت.


5. علیزاده، الف. ن، خلیلی، (1388). بررسی بهره­وری آب- انرژی در زراعت چغندرقند (مطالعه موردی: استان خراسان رضوی)، مجله آبیاری و زهکشی ایران. شماره 2 ، جلد 3.


6. فرشی، ع. ا. م. ر. شریعتی،  ر. جاراللهی، م. ر. قائمی، م. شهابی فر ، و م. م. تولائی. ۱۳۷۶ . براورد آب مورد نیاز گیاهان عمده زراعی و باغی. جلد اول(گیاهان زراعی، ۹۰۰ صفحه)، جلد دوم(گیاهان باغی، ۶۲۹ صفحه)، نشر آموزش کشاورزی، کرج.


7. موسوی، ن . م . اکبری، غ . سلطانی، م مهرجردی. (1388). آب مجازی؛ راهکاری نوین در جهت مقابله با بحران آب . همایش ملی مدیریت بحران آب ، دانشگاه آزاد اسلامی- مرودشت.


8. میرنظامی، سید جلال الدین، (1392). بهره وری مصرف آب .سمینار دکتری مهندسی منابع آب، دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس.
   
   
   1. Arabi-Yazdi, A. A. Alizadeh, and F.Mohammadian, 2009. Study on Ecological Water Footprint in Agricultural Section of Iran. Journal of Water and Soil, 23(4): 1-15 (in Persian).
   
   
   2. Chapagain, A. K., A.Y., Hoekstra, and. H. H. G. Savenije, (2005). Saving water through global trade. Value of Water Research Report Series No. 17, UNESCO-IHE, Delft, the Netherlands.
   
   
   3. Chapagain, A. K. and Y. Hoekstra, (2003). Virtual water flows between nations in relation to trade in livestock and livestock products. Value of Water Research Report Series No. 13, UNESCO-IHE Institute for Water Education, Delft, the Netherlands.
   
   
   4. Fraiture, C. de, Cai, X., Amarasinghe, U., M., Rosegrant, and D. Molden, (2004). Does International Cereal Trade Save Water? The Impact of Virtual Water Trade on Global Water Use. Comprehensive Assessment Research Report 4, Colombo, Sri Lanka, Comprehensive Assessment Secretariat.
   
   
   5. Hoekstra, A. Y. (Ed.). 2003. "Virtual water trade: processing of the international expert meeting on virtual water trade". Value of the Water Research Report Series No. 12, UNESCO-IHE, Delft, the Netherlands.
   
   
   6. Verkerk, M. P., A. Y., Hoekstra, and , P. W. Gerbens-Leenes (2008). Global water goverance: conceptual design of global institutional arrangements. Value of Water Research Report Series No. 26, UNESCO-IHE, Delft, the Netherlands.