بررسی میزان آب کاربردی و بهره‌وری آب مزارع گندم در استان فارس
محورهای موضوعی : برگرفته از پایان نامهمحمدعلی شاهرخ نیا 1 , امیر اسلامی 2 , جواد باغانی 3
1 - دانشیار پژوهشی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران.
2 - استادیار پژوهشی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران
3 - استادیار پژوهشی، موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
کلید واژه: نیاز آبی, بهره‌وری آب, آب کاربردی, برنامهریزی آبیاری,
چکیده مقاله :
مقدمه: با توجه به کمبود منابع آب در کشور و به تبع آن استان فارس، بهبود مدیریت آبیاری مزارع گندم می‌تواند منجر به کاهش مصرف آب و افزایش بهره‌وری آب شود. برای اعمال مدیریت مناسب آبیاری در مزارع گندم، لازم است اطلاع کافی و دقیقی از وضعیت میزان مصرف آب و بهره‌وری آب وجود داشته باشد روش: در یکسال زراعی مطالعه‌ای برای اندازه‌گیری آب آبیاری و محاسبه بهره‌وری آب در 30 مزرعه گندم در سه منطقه آب و هوایی مختلف استان فارس انجام شد. برای مقایسه آماری نتایج بدست آمده از آزمون تی استفاده شد. همچنین همبستگی عوامل مختلف باهم، با تعیین ضریب همبستگی مورد بررسی قرار گرفت. یافتهها: نتایج این تحقیق، نشان داد که متوسط مقدار آب آبیاری کاربردی در مزارع گندم معادل5340 مترمکعب در هکتار بوده که 1064 مترمکعب در هکتار از میانگین نیاز آبی در سال آزمایش بیشتر بوده است. از نظر آماری میزان آب آبیاری با نیاز آبی بلندمدت تفاوت معنی‌دار داشت و در میزان آب آبیاری در سامانههای مختلف آبیاری تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد. متوسط مقدار بهره‌وری آب آبیاری و بهره‌وری آب کل به‌ترتیب 25/1 و 04/1 کیلوگرم بر مترمکعب بدست آمد که تفاوت میزان بهره‌وری آب در سامانههای مختلف آبیاری (سطحی، بارانی و قطره‌ای) نیز معنی‌دار نبود. تفاوت بهره‌وری آب آبیاری در منطقه گرم با سرد و منطقه گرم با معتدل در سطح 5 درصد معنی‌دار بود. بررسی همبستگی بین عوامل مختلف نشان داد که عامل سرد بودن منطقه و طول دوره رشد عامل مهمی در تولید محصول و تعداد آبیاری‌ها بوده است. نتیجهگیری: سامانههای آبیاری نوین در مقایسه با سامانه های سنتی آبیاری سطحی نتوانسته باعث کاهش آب آبیاری مزارع گندم شود. البته نبایستی این موضوع منجر به زیر سوال رفتن اهمیت و فایده سامانههای نوین آبیاری شود. بلکه علت اصلی، عدم وجود برنامهریزی آبیاری در مزارع گندم میباشد. برنامهریزی آبیاری، بویژه در سال‌هایی که بارندگی قابل توجهی رخ می‌دهد، می‌تواند باعث کاهش آب آبیاری و افزایش بهره‌وری آب گردد. عدم اطلاع کشاورزان از پیش‌بینی‌های بارندگی می‌تواند باعث انجام آبیاری اضافی و اتلاف آب گردد.
Improving irrigation management of wheat fields can reduce water consumption and increase water productivity in Fars province. In order to apply proper irrigation management in wheat farms, it is necessary to have sufficient and accurate information about the status of water consumption and water productivity. Hence, a study was conducted to measure and calculate water productivity in 30 wheat fields in three different climatic regions of Fars province. T-test was used for statistical comparison of the obtained results. Also, the correlation between different factors was examined by determining the correlation coefficient. The results of this study showed that the average amount of water used in wheat fields was equal to 5340 cubic meters per hectare, which is 1064 cubic meters per hectare more than the average water requirement in the experimental year. The amount of water used was significantly different from the long-term water requirement and there was no significant difference in the amount of water used in different irrigation systems. The average amount of irrigation water productivity and total water productivity were 1.25 and 1.04 kg/m3, respectively, but the difference in water productivity in different irrigation systems (surface, sprinkler and drip) was not significant. The difference between irrigation water productivity in hot and cold regions and hot and temperate regions was significant at 5% level. The study of correlation between different factors showed that the cool air in the region, and the length of the growth period were important factors in crop production and the number of irrigations.